اقش-تىڭ بارلاۋ قىزمەتى اسكەري قىلمىسپەن ايىپتالدى

تانىمال Human Rights Watch ۇيىمى اقش-تىڭ ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگىن (وبا، ورىسشا تسرۋ)* اۋعانستانداعى اسكەري قىلمىس جاسادى دەپ ايىپتاعان. اتالعان ۇيىمنىڭ مالىمدەۋىنشە، وبا-نىڭ اۋعانستانداعى اسكەري بولىمدەرى قولعا تۇسكەن كۇدىكتىلەردى ەشقانداي سوتسىز، سۇراقسىز اتىپ تاستاعان.

Human Rights Watch ۇيىمىنىڭ جاريالاعان مالىمدەمەسىنە قاراعاندا، ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگىنىڭ اۋعانستانداعى اسكەري بولىمدەرى كوتەرىلىسشىلەرگە قارسى تۇرۋعا باعىتتالىپ قۇرىلعان. ولار كۇدىكتىلەردى تولىق تەرگەۋسىز اتىپ تاستاعان نەمەسە كەيبىر كۇدىكتىلەر ءىز-ءتۇسسىز جوعالىپ كەتكەن. Human Rights Watch 2017 جىلدىڭ سوڭىنان 2019 جىلدىڭ ورتا شەنىنە دەيىن وسىعان 14 وقيعانى انىقتاعان.

اۋعانستانداعى ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگىنىڭ اۋعانستاندا ادام قۇقىعىن بۇزعانى تۋرالى بۇعان دەيىن دە بۇۇ جانە The New York Times باسىلىمى جاعىنان دا ايتىلىپ كەلگەن. بۇل ماسەلە تۋرالى مالىمدەمە جاساعان وبا وكىلى، بارلاۋ قىزمەتشىلەرى بارلىق وپەراتسياسىن زاڭ اياسىندا اتقارىپ جاتقانىن ايتادى. ال، حالىقارالىق ۇيىمدار مەن باسىلىمدار جاعىنان جاسالعان ايىپتاردى تەرىستەيدى. وبا-نىڭ پىكىرىنە سەنسەك، بۇل ايىپتار اۋعانستان ۇكىمەتىن جاقتاعان كۇشتەردى قارالاۋ ءۇشىن جاسالعان.

حالىقارالىق جانە اۋعانستاندىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگى نەمەسە سونىمەن بايلانىستى اسكەري كۇشتەر ەشقانداي ەسكەرتۋسىز جانە مەزگىلسىز تۇرعىنداردىڭ ۇيىنە باسىپ كىرىپ، ادامداردى كوشەگە قۋىپ شىعارادى، رۇقساتسىز ءتىنتۋ جۇرگىزەدى. جارالانعان تالىپتەرگەن مەديتسينالىق كومەك كورسەتكەنى ءۇشىن دارىگەرلەرگە قول سالعان. بۇعان قوسا تۇتقىندالعان كۇدىكتىلەردى سۇراقسىز اتىپ تاستاعان.

كەيبىر جاعدايلاردا كۇدىكتىلەر ۇستالعاننان كەيىن ءىز-ءتۇسسىز جوعالىپ كەتكەن. توسىن تابىلعان نەمەسە انىقتالماعان بارلاۋ مالىمەتتەرىندە كەيبىر كۇدىكتىلەردىڭ قاماۋ كەزىندە قاندايدا ءبىر سەبەپتەرمەن قۇرباندىققا شالىنعانى تۋرالى دا ايتىلادى. بۇنداي جاعدايلارمەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىندا جوعالتۋلار سوڭعى ەكى جىلدا كۇرت كوبەيىپ كەتكەن.

ورتالىق بارلاۋ اگەنتتىگى اۋعانستانداعى اسكەري بولىمدەرى سول ەلدەگى اقش اسكەري كۇشتەرىنەن دەربەس تەرروريزمگە قارسى ارەكەت ەتەدى. ولار وزىنە قاجەتتى قارۋلى كۇشتەردى وقىتىپ، جاتتىعۋلاردان وتكىزىپ، ەلدىڭ بارلىق اۋماعىندا ارەكەت ەتۋگە باعىتتايدى. بۇنداي اسكەري بولىمگە كوبىندە اۋعانستاندىقتار تارتىلعان.  2017 جىلى اقش تارابى اۋعانستانداعى بۇنداي اسكەري بولىمدەردىڭ اۋە كۇشتەرىنىڭ كومەگىن پايدالانۋعا رۇقسات بەرگەن. ناتيجەسىندە تۇرعىندار كوبىرەك قونىستانعان ايماقتى بومبالاۋ وپەراتسيالارى كوبەيگەن.

قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى اۋعانستان ۇكىمەتىنەن بۇنداي اسكەري بولىمدەردى تاراتىپ، تەرگەۋ، تەكسەرۋ جۇرگىزۋدى تالاپ ەتتى. اۋعانستاندا سوعىس نەشە ونداعان جىلعا جالعاستى. سوڭعى جىلدارى جاعداي ءتىپتى دە شيەلەنىسىپ كەتتى. بىلتىر اۋعانستانداعى زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا الەمدەگى قاقتىعىستا قازا بولعاندار سانى ەڭ كوپ ەل رەتىندە بەلگىلى بولعان.

“The Qazaq Times”