اۋعانستان كەلىسسوزى قىتايدا وتپەك: اۋعانستانداعى قىتاي ىقپالىنىڭ ارتۋى

كەشە تاليبان وكىلى سۋحايل شاحين مالىمدەمە جاساپ، اۋعانستاننىڭ ىشكى بەيبىتشىلىك كەلىسسوزدەرىنىڭ جاڭا راۋندى كەلەسى اپتادا قىتايدا وتەتىنىن ءبىلدىردى. اۋعانستانداعى زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەردىڭ سانى ارتقانىمەن، بەيبىتشىلىك كەلىسسوزدەرى دە قاتار ءجۇرىپ جاتىر. ال، سوڭعى ۋاقىتتاردا قىتاي تارابى دا اۋعانستانداعى ىشكى ماسەلەلەرگە بەلسەندى ارالاسا باستادى. بۇعان ترامپتىڭ اقش اسكەرلەرىن اۋعانستاننان شىعارۋ تۋرالى شەشىمى دە وزىندىك اسەرىن تيگىزدى.

مالىمدەمەدە ايتىلۋىنشا، كەلىسسوزدەردىڭ جاڭا راۋندى 28-29 اقپان كۇندەرى وتەدى. اۋعانستان رەسمي وكىلدەرىنەن 25 ادام، ال تالىپتەر تارابىنان 15 ادام ەكى كۇندىك كەلىسسوزگە قاتىساتىنى بەلگىلى بولدى. بۇل شىلدە ايىندا دوحا قالاسىندا وتكەن تاليباننىڭ جان-جاقتى كەلىسسوزىنەن كەيىنگى العاشقى ۇلكەن كەزدەسۋى. تاليبان ۇيىمىنىڭ دوحادا ساياسي بيۋروسىنىڭ ورنالاسقانى دا بەلگىلى. كەزەكتى كەلىسسوزدىڭ قىتايدا وتەتىنى دە كوپتەگەن ەلدەردىڭ نازارىن اۋدارماي قويمايدى.

اۋعانستان مەن قىتايدىڭ شىڭجاڭى شەكارالاسىپ جاتىر. قىتاي ۇكىمەتى اۋعانستانداعى قارۋلى توپتار مەن شىنجاڭداعى «ەكسترەميستىك توپتار» دەپ اتالعان توپتاردىڭ بايلانىس ورناتۋىنان الاڭداپ كەلگەن. قىركۇيەك ايىندا اقش تالىپتەرمەن بەيبىت كەلىسسوزدى توقتاتقاننان كەيىن قىتاي اۋعانستانداعى ىقپالى بارعان سايىن كۇشەيىپ كەلە جاتقان تالىپتەرمەن ديالوگ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.

تالىپتەر قازىر اۋعانستان ۇكىمەتىن «اقش-تىڭ قۋىرشاعى» دەپ قارايتىندىقتان، كابۋلداعى  رەسمي ۇكىمەتپەن كەلىسسوزدى توقتاتقان. سوندىقتان ۇكىمەت وكىلدەرى كەلىسسوزگە جەكە ءوز اتىنان قاتىسۋدا. سوعان قاراماستان، اۋعانستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى كەلىسسوزدى قولدايتىنىن جەتكىزدى.

ال، دۇيسەنبى كۇنى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى مالىمدەمە جاساپ، اقش-تىڭ اۋعانستانداعى ارنايى وكىلى زالماي حاليزاد اۋعانستاندا بەيبىتشىلىك ورناتۋ ماقساتىندا بۇۇ، ناتو جانە ەۋرووداقتى قامتىعان اۋعانستان بەيبىتشىلىك كەلىسسوزىنىڭ جاڭا كەزەڭىن باستايتىنىن ايتقان. بۇعان قوسا حاليزاد اۋعانستان بەيبىتشىلىك كەلىسسوزدەرىن تولىقتىرۋ ماقساتىندا رەسەي مەن قىتاي وكىلدەرىنە دە كەزدەسەتىنى ءمالىم بولدى. ايتا كەتۋ كەرەك، ءبىر جىل ىشىندە زالماي حاليزاد تالىپتەرمەن 9 مارتە كەلىسسوز جۇرگىزىپ، سوڭعى ءساتتى ترامپ كەلىسىمدى جارامسىز دەپ شەشىم شىعارعان بولاتىن.

ترامپ ۇكىمەتى اۋعانستانداعى اقش-تىڭ 14 مىڭنان استام ساربازىن ەلگە قايتارۋ شەشىمىن جالعاستىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. ترامپتىڭ پىكىرىنشە اۋعانستاننىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن بەيبىتشىلىگىن ەندى اۋعانستان ۇكىمەت كۇشتەرى ءوز موينىنا الۋى كەرەك.

اۋعانستانداعى اقش اسكەرلەرىنىڭ سانى 8 مىڭ 600 ادامعا دەيىن قىسقارۋى مۇمكىن. ونى وتكەن دەمالىس كۇندەرى اۋعانستانعا تۇڭعىش رەت ساپارلاي بارعان پەنتاگوننىڭ قازىرگى باسشىسى مارك ەسپەر مالىمدەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا اۋعانستان ءالى دە دەرجاۆالار اراسىنداعى تارتىستى ويىننىڭ مايدانى بولا تۇسۋدە. وزگەرىسى تەك قىتايدىڭ اۋعانستانداعى ىقپالىنىڭ بارعان سايىن ارتىپ كەلە جاتۋىندا. اۋعانستان ماسەلەسى ورتالىق ازياعا تىكەلەي اسكەر ەتەتىندىكتەن، ەلىمىزدىڭ ستراتەگ-ساياساتكەرلەرىنىڭ بۇعان باسا ءمان بەرۋى ءتيىس.

“The Qazaq Times”