ترامپتىڭ جاپونيا ساپارى نەمەسە يران، سولتۇستىك كورەيا جانە سيىر ەتى

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جاڭا عانا تاققا وتىرعان جاپونيا يمپەراتورى نارۋحيتومەن كەزدەسكەن العاشقى شەتەلدىك ليدەر بولدى. جاپون پاتشا اۋلەتىنىڭ تاعىندا وتىرعان نارۋحيتو دۇيسەنبىدە ەلىنە ساپارلاي كەلگەن اقش پرەزيدەنتىن قابىلدادى. پرەزيدەنت ترامپتىڭ جاپونيا ساپارى ماڭىزدى مالىمدەمەلەرگە تولى بولى. 

ترامپتىڭ ءبىر ماقساتى سيىر ەتى ەكسپورتى تۋرالى كەلىسىم

اقش پرەزيدەنتىنىڭ جاپونيا ساپارى سەنبى كۇنى باستالعان بولاتىن. ول جەكسەنبىدە جاپونيانىڭ باس ءۋازىرى (پرەمەر-ءمينيسترى) شينزو ابەمەن گولف ويناي ءجۇرىپ، ەكى ەل اراسىنداعى كۇردەلى ساۋدا كەلىسىمىنىڭ كەدەرگىلەرىن جەڭىلدەتۋگە تىرىستى. ساۋدا كەلىسسوزىنەن كەيىن ترامپ "تۆيتتەر" پاراقشاسىندا تابىستى كەلىسسوز بولعانىن جەتكىزگەن ەدى. دەگەنمەن، كەلىسسوزدىڭ كوپتەگەن تارماقتارى سەناتتىڭ قاراۋىنا جىبەرىلگەن، بۇل تولىققاندى كەلىسىم بولماعانىن كورسەتتى. جاپونيا مەن اقش اراسىندا كەيبىر يمپورت-ەكسپورتتىق تاۋارلار تۋرالى قايشىلىقتار ساقتالىپ وتىر. اسىرەسە، ترامپ بۇل رەت جاپونياعا سيىر ەتىن ەكسپورتتاۋ كەلىسىمىنە كەلۋدى ماقسات ەتە بارعان. گولف الاڭىندا ەكى ەل باسشىسىنىڭ جەگەن تاعامدارىنا دا امەريكالىق سيىر ەتىنىڭ قوسىلعانى دا "ساياسي اڭگىمەگە" اينالدى.

ەكى ەل باسشىسى گولف الاڭىندا. فوتو: VOA

پرەزيدەنت ترامپ ساۋدا-ەكونوميكالىق كەلىسسوزدەن تىس، جاپونيا پرەمەر-مينيسترىمەن بىرقاتار وڭىرلىك جانە حالىقارالىق ماسەلەلەر تۋرالى دا كەڭەس وتكىزدى. سولاردىڭ قاتارىندا سولتۇستىك كورەيا جانە يران ماسەلەسى دە بار. جاپونيا ءۇشىن سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق قارۋسىزدانۋى اسا ماڭىزدى. بۇل رەتتە جاپونيا اقش-كحدر اراسىنداعى يادرولىق قارۋسىزدانۋعا بايلانىستى كەلىسسوزدەردىڭ جالعاسۋىنا مۇددەلى.

"سولتۇستىك كورەيادان قاۋىپ جوق"

ەڭ قىزىعى، اقش پرەزيدەنتى مەن ونىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسىنىڭ سولتۇستىك كورەيادان تونەتىن قاۋىپ-قاتەرگە بايلانىستى كوزقاراسى بىردەي ەمەس. ترامپ شينزو ابەمەن كەزدەسۋ كەزىندە سولتۇستىك كورەيا باسشىسىنا دەگەن سەنىمىنىڭ ءالى دە بار ەكەنىن اشىق ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى زىمىران سىناقتارى كحدر باسشىسى كيم جوڭ ۋننىڭ كەلىسسوزدەن تولىقتاي باس تارتقانىن بىلدىرمەيدى. ول جانە توكيوداعى مالىمدەمەسىندە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى جون بولتوننىڭ سوزدەرىن جوققا شىعاردى. بۇدان بۇرىن بولتون جاپونيالىق جۋرناليستەرگە بەرگەن جاۋابىندا: "سولتۇستىك كورەيا جاقىن ارادا بۇۇ قارارىن بۇزا وتىرىپ، قىسقا قاشىقتىققا ارنالعان زىمىران سىناقتارىن وتكىزەدى", – دەگەن بولاتىن.

"يران سويلەسۋگە دايىن بولسا، بىزدە دايىنبىز"

سونداي-اق، پرەزيدەنت ترامپ كەزەكتى جاپونيا ساپارىندا يران ماسەلەسى تۋرالى دا ماڭىزدى مالىمدەمە جاسادى. ول جۋرناليستەرگە بەرگەن جاۋابىندا: " پرەمەر-مينيستر (شينزو ابەنى مەڭزەگەن – رەد.) بۇل ماسەلە تۋرالى مەنىمەن اڭگىمەلەستى. مەن يراننىڭ كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دايىن ەكەندىگىنە سەنىمدىمىن. ەگەر يران سويلەسۋگە دايىن بولسا، ءبىز دە دايىنبىز. ءبىز كۇتىپ كورەمىز. بىراق، مەن پرەمەر-ءمينيسترى مىرزانىڭ (شينزو ابەنى مەڭزەگەن  رەد.)  يران باسشىلىعىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا ەكەنىن بىلەمىن", – دەگەن. ول وسى مالىمدەمەسىندە جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ اقش پەن يران اراسىنداعى كەلىسسوزگە دانەكەر بولۋىن سۇراعان.

بۇگىنگى كەڭەيتىلگەن وتىرىستا، پرەزيدەنت ترامپ پەن شينزو ابە باستاعان دەلەگاتسيالار ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا جانە قورعانىس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق كەلىسىمدەرىن تالقىلادى. جاپونيا اقش-پەن قورعانىس سالاسىنداعى قورعانىستى تەرەڭدەتۋدى قالايدى. جانە ەكى ەل اراسىنداعى اليانستىڭ اشىق بولۋىن ءۇمىت ەتەدى.

“The Qazaq Times”