كەشە، 6 مامىر كۇنى قىتايدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مالىمدەمە جاساپ، اقش جانە رەسەيمەن يادرولىق قارۋسىزدانۋ تۋرالى جاڭا كەلىسسوز جۇرگىزۋ تۋرالى ۇسىنىستى قابىلداي المايتىنىن، يادرولىق قارۋسىزدانۋ تۋرالى ۇشجاقتى كەلىسسوزگە قاتىسپايتىنىن جەتكىزدى.

قىتايدىڭ ءسىم وكىلى گىڭ شۋاڭ دۇيسەنبى كۇنگى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا، قىتاي بيلىگى كەز-كەلگەن ەلدىڭ قىتايدىڭ قارۋ-جاراعىن باقىلاۋىنا قارسى ەكەنىن، يادرولىق قارۋسىزدانۋ ءىسىن ءىرى يادرولىق ارسەنالعا يە ەلدەر ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ كەرەكتىگىن ايتقان.

وتكەن اپتادا اقش پرەزيدەنتى ترامپ پەن رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين تەلەفوندا يادرولىق قارۋ تۋرالى جاڭا كەلىسسوز جۇرگىزۋ تۋرالى تالقىلاعان. سويلەسۋ كەزىندە يادرولىق قارۋ تۋرالى جاڭا كەلىسسوزگە قىتايدى دا قاتىستىرۋ تۋرالى كوزقاراستارىن ورتاعا سالعان. قازىر رەسەي، اقش جانە قىتاي الەمدەگى ەڭ ءىرى يادرولىق دەرجاۆا سانالادى. ءۇش ەل اراسىندا يادرولىق قارۋدى قىسقارتۋ نەمەسە يادرولىق قارۋسىزدانۋ تۋرالى كەلىسسسوزدەردىڭ بولۋى الەم ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن يادرولىق قارۋدى قىسقارتۋ تۋرالى ەڭ ءىرى ءارى ماڭىزدى كەلىسىم رەسەي مەن اقش اراسىندا 2011 جىلى جاسالدى. بۇل كەلىسىم ستراتەگيالىق قارۋلاردى شەكتەيتىن ەڭ جاڭا شارت رەتىندە 2021 جىلعا دەيىن جارامدى شارت بولىپ سانالادى. ەگەر تاراپتار كەلىسىمىن بەرىپ جاتسا كەلىسىم جالعاستى 5 جىلعا ۇزارتىلماق.

ال، بيىل 1 اقپان كۇنى اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ رەسەيمەن جاساسقان 30 جىلدىق تاريحى بار ورتا قاشىقتىققا ۇشاتىن زىمىراندارعا قاتىستى كەلىسىمدى توقتاتاتىنىن مالىمدەدى. كەلەسى كۇنى قۇراما شتات اتالعان كەلىسىمنەن تولىقتاي شىعىپ كەتتى. اقش-تىڭ ناتو-داعى وداقتاستارى ترامپتىڭ شەشىمىن «تولىق قولدايتىنىن» ءبىلدىردى. اق ءۇي كوپ ۋاقىتتان بەرى رەسەيدى قول قويعان كەلىسىمگە قايشى قادامدار جاساپ، اقش جانە ونىڭ وداقتاستارىنا قاتەر توندىرەتىن زىمىراندار مەن جۇيەلەردى جاسادى جانە قولداندى دەپ ايىپتايدى.

قۇراما شتاتتىڭ اتالعان كەلىسىمنەن باس تارتقاننان كەيىن، ناتو مۇشەلەرى ءتۇرلى پىكىردە بولعان. كەيىن بىرلەسكەن مالىمدەمەدە ءبىر اۋىزدان اقش-تىڭ شەشىمىن قولداپ شىقتى. ولار جانە رەسەيدىڭ كەيبىر قادامدارى ناتو-عا مۇشە ەۋروپا ەلدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرىپ وتىر دەگەندى العا تارتقان. ەكى جاقتى كەلىسىمنىڭ ەرەجەسىنە ساي، ەگەر ءبىر تاراپ كەلىسىمنەن باس تارتسا، 6 ايدان كەيىن كەلىسىم تولىقتاي كۇشىن جويادى. وسىعان بايلانىستى، ناتو مۇشەلەرى رەسەيدەن التى اي ىشىندە كەلىسىمدى ولتىرمەي ساقتاپ قالۋعا، اقش-پەن جاڭا كەلىسىم تۇزۋگە كۇش سالۋىن ءوتىنىش ەتكەن.

دەگەنمەن، رەسەي تارابى قاتقىل جاۋاپ بەرىپ وتىرعانى بايقالادى. ماسكەۋ بۇل تۋرالى مالىمدەمەسىندە، اقش-تىڭ اتالعان كەلىسىمنەن بىرجاقتى شىعىپ كەتۋى رەسەيدى ءوز قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدىڭ جاڭا شارالارىن جاساۋعا ماجبۇرلەيتىنى ايتقان. ال، قىتايدىڭ ستراتەگيالىق قارۋلار تۋرالى جاڭا كەلىسسوزگە قاتىسقىسى كەلمەۋى دە ماسەلەنى قيىنداتىپ جىبەرمەك. بۇل شىن مانىسىندە الەمنىڭ بولاشاق قاۋىپسىزدىگى مەن بەيبىتشىلىگىنە تىكەلەي قاتىستى دەۋگە بولادى.

“The Qazaq Times”