ەۋروپا يران ماسەلەسىندە اقش-تى جاقتاي بەرمەيدى

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ بىلتىر 8 مامىردا يادرولىق قارۋعا يە التى ەل مەن يران اراسىندا جاساسقان يادرولىق كەلىسىمنەن باس تارتتى. سونىمەن بىرگە، يرانعا باعىتتالعان ەكونوميكالىق سانكتسيانى قالپىنا كەلتىردى. بۇل شەشىمدەردە اقش پەن ەۋروپا اراسىندا بولماشى قايشىلىقتاردى قالىپتاستىرعان ەدى.

وسى اپتادا اتالعان كەلىسىمگە قول قويعان ەۋروپالىق ەلدەر كەلىسىمدى سوڭىنا دەيىن ساقتايتىنىن ءبىلدىردى. بۇنداي مالىمدەمەنى ەو-نىڭ اتوم قۋاتى حالىقارالىق اگەنتتىگى جاسادى. بۇعان دەيىن دە رەسەي، قىتاي، فرانتسيا، گەرمانيا جانە بريتانيا اقش-تىڭ يران يادرولىق كەلىسىمىنە بايلانىستى شەشىمىن قولداماعان بولاتىن.

اتالعان ەۋروپالىق اگەنتتىك يران يادرولىق كەلىسىمىن ساقتاپ قالۋعا كۇش سالاتىنىن دا مالىمدەگەن. دەگەنمەن، اگەنتتىكتەگى اقش-تىڭ ارنايى وكىلى يراننىڭ ايماقتاعى بەلسەندىلىگىنە نازار اۋدارۋعا شاقىرعان. ول سوزىندە: «ۋاشينگتوننىڭ الاڭداۋشىلىعىن شەشۋ ءۇشىن يرانمەن ەكىجاقتى كەلىسىم جاسالۋى كەرەك. ءارى، بۇل جاڭا كەلىسىم تاراپتاردىڭ بارلىق تالابىن قاناعاتتاندىرا الاتىن بولادى»، – دەگەن.

ترامپ اكىمشىلىگى سوڭعى كەزدەردە يرانمەن جاڭا كەلىسىم تۇزۋگە تىرىسىپ جاتقانى بايقالادى. ال، يران بولسا اقش-تى 2015 جىلعى كەلىسىمدە قالدىرۋ ءۇشىن ەۋروپا ەلدەرىن العا قويعىسى كەلەدى. بۇل قايشىلىق قازىر كۇن وتكەن سايىن اسقىنىپ كەلەدى. يراننىڭ ساياسي ينستيتۋتىنا ءتان «قاسارىسۋ ۇستانىمى» جالعاسا بەرسە، بۇل ءوڭىر تۇراقتىلىعىنا ەڭ ۇلكەن قاتەر. ولاي دەيتىنى، يران ورتا شىعىستاعى بالامالى كۇشتەر اراسىندا تارازىنىڭ ءبىر باسىن باستىپ تۇر. يراندا تۇراقسىزدىقتىڭ ورناۋى جاڭا ءارى اۋقىمدى سوعىستاردىڭ، مۇناي، تاسىمال جانە مادەنيەت پەن دىندەر اراسىنداعى سوعىستارعا ۇلاسۋى دا عاجاپ ەمەس.

ەۋروپا ەلدەرىنىڭ يران يادرولىق ماسەلەسىندە اقش-تى تىكەلەي قولداي بەرمەيتىنى پارسى شىعاناعىنان شىعاتىن مۇنايدىڭ ەۋروپانىڭ كۇرە تامىرىنا قان جۇگىرتىپ تۇرعانىندا. يران لاۋازىمدىلارى سوڭعى كەزدە رەسەي جانە قىتاي سىندى مۇددەلەس تاراپتارعا ءجيى ساپارلاپ، بولۋى مۇمكىن داعدارىستان شىعۋعا تالپىنۋدا.

قازاقستان يرانمەن كاسپي ارقىلى شەكارالاسىپ جاتىر. گەوگرافيالىق جاقتان دا، گەوساياسي تۇرعىدان دا يران ماسەلەسىنىڭ بىزگە وزىندىك شالىعى دا بولماي قالمايدى. سونىڭ ءوزى يران تاقىرىبىن، دەرجاۆالار اراسىنداعى ويىنداردى ءجىتى باقىلاپ وتىرۋعا مىندەتتەيدى.

“The Qazaq Times”