ۇكىمەت وتستاۆكاسى: قازاق دالاسىن «وزگەرمەيتىن وزگەرىستىڭ ەلەسى» كەزىپ ءجۇر

كەشە پرەزيدەنت نازارباەۆ باقىتجان ساعىنتاەۆ ۇكىمەتىن وتستاۆكاعا جىبەردى. سول ۋاقىتتان بەرى باق وكىلدەرى مەن ساراپشىلار قاۋىمى «ساعىنتاەۆ نەدەن ءسۇرىندى؟» - دەگەن سۇراقتىڭ جۋابىن ىزدەۋدە. بۇگىنگى كۇننىڭ ترەندى ءدال وسى تاقىرىپ بولىپ تۇر. وسىعان بايلانىستى ءبىز دە «جۇرت كوشىنەن قالمايىق» دەگەن ماقساتتا اتالمىش ماسەلەگە بايلانىستى ەلگە تانىمال دوس كوشىم، ەرلان سايروۆ جانە راسۋل جۇمالى سياقتى ازاماتتاردىڭ پىكىرىن ءبىلۋدى ءجون كوردىك.

دوس كوشىم، ساياساتتانۋشى: مەن مينيسترلەر اۋىسقان ۋاقىتتا، ۇكىمەت اۋىسقان ۋاقىتتا ەشنارسە ايتا المايمىن. سەبەبى ودان ەشنارسە وزگەرمەيدى. مەن (ۇكىمەتتىڭ – رەد) نەلىكتەن اۋىسقانى جونىندە ءبىر عانا پىكىر ايتايىن. جاعداي وزگەرىپ كەلە جاتىر. سوڭعى ءۇش-ءتورت جىلدا بيۋدجەتىمىزدە اقشا دا قالعان جوق قوي، ونى ءبارىمىز ءبىلىپ وتىرمىز. اڭگىمە ەرتەڭ جاعداي بۇدان دا قيىن بولعان ۋاقىتتا پرەزيدەنت ايتا الادى: «»مىنە ايتىپ ەدىم عوي سەندەرگە، انا ۇكىمەت وڭدىرمادى سەندەردى. مەن سوندىقتان ولاردى تاراتتىم» - دەپ. بىراق ودان ەشنارسە وزگەرمەيدى. سەبەبى كەرەك دەسەڭىزدەر، مينيسترلەردىڭ قاي جەردە وتىرعاندىعىن ءوزىنىڭ ساۋساعىمەن كورسەتىپ وتىرعان اۆتوريتارلىق جۇيەدە باسقا بىرەۋ كەلىپ، وزگەرتىپ، باسقا باعىت نەمەسە ساياسي-ەكونوميكالىق جوسپاردى جۇزەگە اسىرا المايدى. سوندىقتان بۇلاردىڭ اۋىسقانى نە، اۋىسپاعانى نە؟ بۇل پرەزيدەنتتىڭ وزدەرىن اقتاۋ ءۇشىن جاساپ وتىرعان ساياسي قادامى سياقتى. مەنىڭ ويىمشا، بۇلاردىڭ ۇشتەن ەكىسى قالادى، ەشنارسە وزگەرمەيدى...

يتاليادا ۇكىمەت جىل سايىن وزگەرەدى. وعان تاڭ قالۋدىڭ نەمەسە كاتاستروفا جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. ەگەر ۇكىمەت وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى اتقارا المادى ما، وندا حالىق، كەلەسى ءبىر توپ ونى ىعىستىرىپ شىعارادى. بىراق يتاليادا بولسىن، باسقاسىن دا بولسىن سول توپتى ىعىستىرىپ شىعارعاندا ونىڭ ورنىنا بۇرىنعى ساياسي كۇشتىڭ ادامدارى ەمەس، جاڭا ءبىر ساياسي كۇش كەلەدى. بىزدە سول ساياسي كۇشتىڭ ادامدارى نەمەسە بيلىكتىڭ ادامدارى قايتادان كەلەدى. ەڭ ۇلكەن اڭگىمە سوندا. سوندىقتان ونىڭ اۋىسۋىندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. مەيلى ءۇش اي سايىن اۋىسىپ تۇرسىن ۇكىمەت. اڭگىمە بۇرىنعى بيلىكتى سىناپ، ولارمەن كوزقاراستارى كەلىسپەي، وزدەرىنىڭ جوبالارىن ۇسىنىپ جۇرگەن توپ كەلۋى كەرەك. سول ۋاقىتتا ءبىز «ۇكىمەت اۋىستى» دەپ اۋىزىمىزدى تولتىرىپ ايتا الامىز.

ەرلان سايروۆ، ساياساتتانۋشى: بىرىنشىدەن، سوڭعى ەكى-ءۇش جىل ىشىندە مەملەكەتتىڭ ستراتەگياسىنا بايلانىستى ينستيتۋتسيانالدىق، كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار ءىس-جۇزىنە اسقان. جانە دە وسى ءارتۇرلى باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتەن قىرۋار قارجى ءبولىندى. وسى باعدارلامالارعا بولىنگەن قارجى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن وسىرۋگە جەتپەدى. ياعني حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى كۇننەن كۇنگە تومەندەپ كەلە جاتىر. ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك، تاۋارلاردى ساتىپ الۋ قابىلەتى سياقتى جاعادايلار بار. سوندىقتان ارنارسەنىڭ دە سۇراۋى بولادى. وسى ۇكىمەت حالىقپەن جۇمىس ىستەۋ،قوعام وكىلدەرىنىڭ پىكىرىن تىڭداۋ ماسەلەسى بويىنشا، ءوزىنىڭ جامان جاقتارىمەن كورىندى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋى زاڭدى. ەندى ەڭ نەگىزگى ماسەلە، كەلەسى ۇكىمەت حالىقپەن قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋدە ونىڭ قاۋقارى قانداي بولادى؟ وسى اياققى ون جىلدىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك سالاسىنىڭ بارلىعى بولاشاقتاعى ءبىزدىڭ ۇرپاقتارىمىزدىڭ قورى ارقىلى عانا دامىپ كەلە جاتىر. شىنىن ايتۋىمىز كەرەك، ءبىز ءوزىمىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ، نەمەرەلەرىمىزدىڭ قارجىسىنا قولىمىزدى سۇعىپ جاتىرمىز. پرەزيدەنت تە  كەلەسى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قۇرىلتايىندا وسى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بويىنشا ۇلكەن-ۇلكەن باستامالار بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. مەنىڭ ويىمشا، كەلەسى ۇكىمەت شەتتەن ەشقانداي قارجى تاپپاي، وزدەرىنىڭ جۇمىسىمەن، وزدەرىنىڭ الەۋەتىمەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن تۇزەۋگە قابىلەتتى بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن بىرىنشىدەن، كادر ساياساتى دۇرىس بولۋى كەرەك. ياعني ادامدار شارشاپ كەتكەن مينيسترلەردىڭ بارلىعى بوساۋى ءتيىس. ەكىنشىدەن، مينيسترلەر كابينەتىنە جاڭا ادامدار پايدا بولۋى كەرەك. ەگەر مينيسترلەر كابينەتى كواليتسيالىق بولاتىن بولسا، وندا ۇكىمەت حالىقتىڭ جانە پرەزيدەنتتىڭ قويىپ وتىرعان مىندەتتەرىن اتقارۋعا قابىلەتتى بولۋى ىقتيمال...

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى: مەنىڭ ويىمشا، ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋى ەشنارسەنى بىلدىرمەيدى. قايتا ەشنارسەنىڭ وزگەرمەيتىندىگىنىڭ كورسەتكىشى. بىزدە سوڭعى 10-15 جىلدا جۇرگىزىلىپ وتىرعان ساياساتتىڭ ەڭ نەگىزگى باسىمدىعى «سول قالپىندا قالا بەرسىن»، «ەشنارسە وزگەرمەسىن»، «وسى جۇيە وزگەرىسسىز بيلىك باسىندا تۇرا بەرسىن» - دەگەن باسىمدىق. ەكى ورتادا ارينە ءتۇرلى اۋىس-تۇيىستەر بولىپ تۇرادى. بىراق بۇنىڭ بارلىعى تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، پروفاناتسيا، ءسوز جۇزىندەگى كوزبوياۋشىلىق. «ايتەۋىر ءبىر نارسە وزگەرىپ جاتىر»، «ايتەۋىر ءبىر نارسە بولىپ جاتىر» دەگەن كورىنىس. كورىنىستى كورسەتۋگە دەگەن ۇمىتىلىس. وتستاۆكاعا كەتۋ، ۇكىمەتتىڭ جاڭارتىلۋى ءبىزدىڭ جاعدايدا شارتتى تۇردەگى نارسە عوي. بۇل تۇرعىدا ساعىنتاەۆتىڭ ۇكىمەتىنىڭ ونىڭ الدىنداعى ءماسىموۆ پەن احمەتوۆتىڭ كابينەتىنەن ەش ەرەكشەلىگى جوق. سول باياعى ادامدار، سول باياعى تۇلعالار، سول باياعى شەندىلەر، سول باياعى شەشىم قابىلداۋ داعدىسى. ساعىنتاەۆتىڭ ورنىنا مامين بولا ما، باسقا بولا ما بىرەۋ كەلۋى مۇمكىن. بىراق بۇل ۇكىمەت شىن مانىسىندە جاڭاردى، شىن مانىسىندە ءبىر رەفورمالار جۇرگىزەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. بۇعان دەيىن بىزدە ۇكىمەت ون شاقتى رەت اۋىستى. جاڭاعىداي ۇمىتتەر بولدى جانە جاڭا-ەسكى ادامدار كرەسلولارىمەن اۋىسىپ كەلدى. ون رەت اۋزىمىز كۇيدى. ەندى ون ءبىرىنشى رەت باسقاشا بولادى دەگەنگە ايتارلىقتاي ءۇمىت جوق. بىزدەگى ۇكىمەت جەكە دەربەس شەشىم قابىلداۋ ورتالىعى ەمەس. ءىس جۇزىندە بىزدەگى ۇكىمەت پرەزيدەنتتىڭ شەشىمدەرىن، بۇيرىقتارىن ورىندايتىن كومەكشىلەر توبى عانا...

«The Qazaq Times»