قىتاي مەن يران باسشىلارى. فوتو: The New York Times.

اقش-تىڭ قازىنا دەپارتامەنتى 2012 جىلى شىلدەدە يرانمەن جاساسقان وپەراتسيالارىنا بايلانىستى  كۇنلۇن بانككە (Kunlun Bank) سانكتسيا ەنگىزگەن بولاتىن. سانكتسيا نەگىزىندە اتالعان بانكتىڭ اقش دوللارىمەن ەسەپ ايىرىسۋ ارناسىن جاۋىپ تاستالدى. كۇنلۇن بانكى تەك ەۋرو جانە رمب (حالىق اقشاسى/يۋان) ارقىلى ەسەپ جاساساتىن بولعان.

ال، جاقىنداعى «رەيتەر» اگەنتتىگىنىڭ حابارىنا قاراعاندا، قىتاي مەن يران اراسىنداعى ۆاليۋتاعا قاتىستى وپەراتسيالاردىڭ نەگىزى بولىپ سانالاتىن كۇنلۇن بانك اقش-تىڭ يرانعا باعىتتاعان قاتاڭ سانكتسيالارى قايتا ىسكە قوسىلعانىنا بايلانىستى، يراننان يۋان ارقىلى جاسالعان تولەمدەردى قابىلداۋدان باس تارتتى. بۇل يراننىڭ مۇناي ساۋداسى مەن قىتايمەن جاساساتىن بارلىق يمپورت-ەكسپورتىنا كەرى اسەرىن تيگىزبەك.

قازىرگە، اتالعان بانك يران مۇنايىمەن تىكەلەي بايلانىستاعى PetroChina كومپانياسىنا اۋىزشا حابارلاندىرۋ جولدادى. 1 قاراشادان باستاپ يراننان ربم (حالىق اقشاسى) تولەمدەرىن قابىلداۋدى توقتاتپاق. ال، 1 تامىزدان باستاپ Kunlun Bank ەۋرو تولەمدەرىن قابىلداۋدى توقتاتقان بولاتىن.

قىتاي يراننان مۇناي ساتىپ الۋشى ءىرى ەل سانالادى. تەك قىركۇيەك ايىنا دەيىن قىتاي يراننان 1,5 ملرد اقش دوللارىنا مۇناي ساتىپ الدى. وسى مۇناي ساۋداسى نەگىزىنەن كۇنلۇن بانك ارقىلى جۇزەگە اسقان بولاتىن. حابارعا قاراعاندا، قازان ايىنان باستاپ قىتاي يران مۇنايىن ساتىپ الۋدى بىرتىندەپ ازايتادى.

كۇنلۇن بانكتىڭ اتالعان شەشىمى قىتاي يران اراسىنداعى ساۋدا بايلانىستارىنا دا ۇلكەن اسەر ەتپەك. تاۋار ساتۋ-ساتىپ الۋ، قىزمەت وتەۋدىڭ تولەمدەرى ەكى ەل اراسىندا كۇنلۇن باكىنىڭ وپەراتسيالارىمەن تىكەلەي بايلانىستى. دەگەنمەن، كەيبىر ساراپشىلار بۇل قىتاي بانكتەرىنىڭ اقش سانكتسياسىنان جالتارۋ ماقساتىندا جاساپ وتىرعان ارەكەتتەرى بولۋى مۇمكىن دەگەندى ايتادى. نەمەسە، الداعى ۋاقىتتا اقش سانكتسيا تىزىمىنە ەنگەن جاڭا قىتايلىق بانك يران مەن قىتاي اراسىنداعى ۆاليۋتا وپەراتسيالارىن جۇرگىزۋى مۇمكىن.

“The Qazaq Times”