F-35 پەن S-400 ساۋداسىنىڭ داۋى: اقش-تۇركيا حالىقارالىق سوتقا جۇگىنە مە؟

تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان اقش تارابى بۇرىنعى قول قويعان كەلىسىم بويىنشا تۇركيا اۋە كۇشتەرىنە F-35 ۇشاقتارىن ساتىپ بەرمەيتىن بولسا، حالىقارالىق سوتقا شاعىم تۇسىرەتىنىن اشىق ايتتى. انىعىندا، تۇرىك ەلى مەن قۇراما شتات اراسىنداعى كەلىسىم تۇركيا-رەسەي اراسىنداعى S-400 ساۋداسىنا بايلانىستى بۇزىلعان بولاتىن.

داۋدىڭ باسى ءسۇريا سوعىسى 

بۇل قارۋ-جاراق ساۋداسىنىڭ داۋى ءسۇريا سوعىسى كەزىنەن باستاۋ العان. ءسۇريا سوعىسى كەزىندە تۇركيا اۋە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الماعان ناتو-عا وكپەلەپ، ءوز اۋە كەڭىستىگىن ءوزى قورعاۋعا كىرىسكەن. 2013 جىلى قۇراما شتات ءوزىنىڭ Patriot اتتى زىمىران قورعانىس جۇيەسىن بەردى. الايدا، 2015 جىلعا جەتكەندە بۇل قۇرالدارىن تۇركيادان الىپ كەتە باستادى. ونىڭ سەبەبىن ءسۇريانىڭ اسكەري قۋاتىنىڭ السىرەۋىنەن دەپ تۇسىندىرگەن. وسى تۇستاردا تۇركيا شىن مانىسىندە اۋە قورعانىس جۇيەسى جوق ەلگە اينالىپ قالدى.

تۇركيانىڭ جەدەل قادامى

سونىڭ ناتيجەسىندە رەسەي-تۇركيا اراسىندا S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىن ساتۋ-ساتىپ الۋ كەلىسىمى جاسالدى. رەسەيلىك بۇل قارۋ رف-نىڭ وزىنەن تىس قىتاي مەن بەلارۋس قاتارلى ەلدەردە عانا بار. ناتو-عا مۇشە ەلدەر اراسىندا تۇركيادا عانا زىمىران قورعانىسىنا ارنالعان رەسەيلىك قارۋ بار.

اقش پەن ناتو-نىڭ نارازىلىعى

بۇل جاعداي اقش-تىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى. قۇراما شتات باستاتقان ناتو مۇشەلەرى ۇيىمعا مۇشە ەلدەر تەرريتورياسىن قورعايتىن ورتاق جۇيەنى عانا پايدالانۋدى العا تارتقان. الايدا، انكارا تارابى ءبىرتۇتاس جۇيەنىڭ تۇركيا تەرريتورياسىن قورعاۋعا دارمەنسىز ەكەنىن العا تارتتى.

قۇراما شتات سەناتورلارى ەردوعانعا قايتا-قايتا ەسكەرتۋ جاساپ، رەسەيگە سانكتسيا سالىنعانىن ەسىنە سالىپ كەلدى. وسى جازدا اقش كونگرەسى تۇركيانى رايىنان قايتارۋ ءۇشىن جاڭا ۇلگىدەگى F-35 ۇشاقتارىن بەرمەۋ تۋرالى جوبانى كوتەردى. الايدا، ترامپ ماۋسىم ايىندا عانا اسكەري ۇشاقتاردى جەتكىزىپ بەرۋگە ۋادە ەتكەن. سوندا دا، كونگرەسس رەسەيدىك قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ العان ەلگە اسكەري ۇشاق وتكىزىپ بەرۋ ءىسىن قايتا قاراۋدى  ۇسىندى.

F-35 ۇشاقتارى تۇركياعا نە ءۇشىن كەرەك بولدى؟

شىن مانىندە، تۇركيا ءوزىنىڭ بەسىنشى ۇرپاق اۋە كۇشتەرىن جاساقتاپ شىقپاق. بۇل ستراتەگيالىق جوبا TFX دەپ اتالادى، ول ءۇشىن تۇركيانىڭ ءوز ءوندىرۋشى، ينجەنەرلەرىنەن سىرت، بريتاندىق BAE Systems دا تارتىلعان. ال، F-35 ۇشاعى بولسا قازىر الەمدەگى ەڭ وزىق اسكەري ۇشاق بولىپ تابىلادى. ول اقش-تا 1990 جىلداردان بەرى جاسالىپ كەلەدى. ەگەر قۇراما شتات تارابى اتالعان ۇشاعىن تۇركياعا ساتىپ بەرمەسە، تۇرىك تارابى رەسەيدىڭ سۋ-57 ۇشاعىن ساتىپ الۋى مۇمكىن دەلىنگەن.

“The Qazaq Times”