اقش-قىتاي قايشىلىعى ۋشىققان تۇستا پەنتاگون باسشىسى بەيجىڭگە قانداي ماقساتپەن باردى؟

اقش قورعانىس ءمينيسترى جەيمس مەتتيس 26 ماۋسىم كۇنى قىتايعا رەسمي ساپارمەن باردى. پەنتاگون باسشىسىنىڭ بۇل رەتكى ساپارى اقش پەن قىتاي اراسىنداعى شيەلەنىستىڭ ۋشىعىپ تۇرعان كەزىنە تۋرا كەلدى. ايتالىق، وسىعان دەيىن ەكى ەل اراسىندا ساۋدا-ەكونوميكا، تايۋان (تايۆان) جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى ماسەلەلەرىندە  قايشىلىقتار شىرقاۋ شىڭىندا تۇرعان بولاتىن.

مەتتيس قىتاي ساپارىنىڭ الدىندا مالىمدەمە جاساپ، كەزەكتى ساپاردا بەيجىڭمەن ديالوگ ورناتقىسى كەلەتىنىن، قىتاي ۇكىمەتىنىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىمەن كەزدەسىپ، بارىنشا پىكىرلەرىنە قۇلاق تۇرەتىنىن، بەيجىڭ بيلىگىمەن «اشىق ستراتەگيالىق ديالوگقا» قول جەتكىزۋگە تىرىساتىنىن ايتقان.

بىلتىر كۇزدە ترامپ ۇكىمەتى جاريالاعان «ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسى» جانە «ۇلتتىق قورعانىس قاۋىپسىزدىگى ستراتەگياسى» بويىنشا، قىتاي قۇراما شتاتتىڭ نەگىزگى ستراتەگيالىق قارسىلاسى رەتىندە قاراستىرىلعان بولاتىن. مەتتيستە بۇل رەت قىتايعا رەسمي ساپارمەن كەلۋىنىڭ باستى سەبەبى وسى ەكەنىن اشىق ايتقان. ول قىتاي تارابىنىڭ وسى ستراتەگيالىق بايلانىسقا قانداي كوزقاراستا ەكەنىن ءبىلۋدى ماقسات ەتكەن.

ماۋسىمنىڭ باس شەنىندە سينگاپۋردا وتكەن ازيا ەلدەرى قورعانىس وكىلدەرىنىڭ فورۋمىندا مەتتيس، قىتايدى «قورقىتۋ، ۇركىتۋ، ماجبۇرلەۋ» ارەكەتتەرىمەن، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندە «ميليتاريزاتسيا» جاساپ وتىر دەپ ايىپتاعان. ءارى، اقش تارابى قىتايدىڭ اتالعان تەڭىزىندەگى اسكەري ارەكەتتەرىنە قارسى شارالار قابىلدايتىنىن ەسكەرتكەن.

پەنتاگون باسشىسىنىڭ قىتاي ساپارى تۋرالى ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە جۇگىنسەك، ولار مەتتيس بۇل ساپاردا «جۇمساق پوزيتسيا» ۇستانادى، بۇل اقش-تىڭ سولتۇستىك كورەيا ماسەلەسى بويىنشا قىتايدىڭ كومەگىن العىسى كەلەتىنىن بىلدىرەدى دەپ قارايدى.

اقش-تىڭ Rand Corporation كورپوراتسياسى حالىقارالىق قورعانىس ماسەلەلەرى جونىندەگى اعا عىلىمي قىزمەتكەر تيموتي حيت (Timothy Heath) VOA News-كە بەرگەن سۇحباتىندا، مەتتيستىك بۇل ساپارى تىكەلەي اقش-سولتۇستىك كورەيا قاتىناسى ءۇشىن ەكەنىن ايتادى. ول سوزىندە: «پرەزيدەنت ترامپ سولتۇستىك كورەيا ماسەلەسىندە تىم ۇلكەن ساياسي ۇپاي جينادى. ول سولتۇستىك كورەيامەن «يادرولىق قارۋسىزدانۋ كەلىسىمىنە» قول جەتكىزۋگە تىرىسادى. سوندىقتان، مەتتيستىك بۇل ساپارىنىڭ باستى ماقساتى – قىتاي-كحدر قاتىناسىنا ۇكىمەت قالدىرماۋ. ول بەيجىڭدە ەڭ سالماقتى تاقىرىپتاردى اشىق تالقىعا سالىپ، داۋدى جاڭارتىپ وتىراتىن بولادى»، – دەدى.

بۇدان وزگە بىرقاتار ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن قورىتىندىلايتىن بولساق، مەتتيس شىنىندا اقش-قىتاي قايشىلىعىن جەڭىلدەتۋدى كوزدەگەن. ەكى ەل اراسىنداعى قايشىلىقتىڭ اۋقىمدىلىعىن ەسكەرسەك، مەتتيس ساپارى بۇل شيەلەنىستى سالدە بولسا جەڭىلدەتۋى مۇمكىن.

مەتتيس ساپارىنان ءبىر كۇن بۇرىن قىتاي قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ وكىلى مالىمدەمە جاساپ، قىتاي قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باسشىلارى ماتيسپەن كەزدەسىپ، ەكى ەلدىڭ جانە ەكى ەل قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قارىم-قاتىناستارىن، ورتاق مۇددەلەرىن تالقىلايتىنىن ايتقان. ول جانە قىتاي ۇكىمەتىنىڭ اقش-پەن اسكەري سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا بارىنشا ءمان بەرىپ وتىرعانىن ايتقان.

“The Qazaq Times”