شۇعا راقىمبەردى: سالىق كودەكسى ءالى دە شيكى

ەلىمىزدە سالىق كودەكسى تاعى وزگەردى. بيىل ءبىرىنشى قاڭتاردان باستاپ جاڭا زاڭدىق قۇجات كۇشىنە ەندى. ۇكىمەت تاراپىنان قابىلدانعان كودەكسكە ءبىرشاما وزگەرتۋلەر ەنگىزىلگەن. ونداعى كەيبىر تالاپتار كۇشەيتىلسە، ەندى ءبىرى اناعۇرلىم جۇمسارىپتى-مىس.

جاڭا سالىق كودەكسىندە ورتا جانە شاعىن بيزنەسپەن اينالىساتىن ادامدار ءۇشىن جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان با؟ شەتتەن تاۋار الىپ كەلىپ، ەل اۋماعىندا ساۋدالايتىنداردىڭ بيلىككە ايتار قانداي ءۋاجى بار؟ ولار تابىسقا كەنەلىپ جاتىر ما، الدە شىعىنعا بەلشەسىنەن باتقاندار كوپ پە؟ وسى سۇراقتاردى "Next Capital" ساۋدا كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى شۇعا راقىمبەردىگە قويىپ كورگەن ەدىك. قازاقستاندا شوكولاد بيزنەسىمەن بىرنەشە جىلدان بەرى اينالىسىپ كەلە  جاتقان ىسكەر ايەلدىڭ سالىق كودەكسىندەگى وزگەرىستەرگە بايلانىستى ءوز ايتارى بار ەكەن.

- شۇعا حانىم، بىلتىر ەلىمىزدەگى سالىق كودەكسى ءبىرشاما وزگەرگەنىن بىلەسىز. جاڭا تالاپتار ەندى، بۇرىنعىسىنان تۇرلەندى. اتالعان جاڭاشىلدىق وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ ىسىنە كەدەرگى كەلتىرىپ جاتقان جوق پا؟

- ەلىمىزدە سالىق كودەكسى العاش رەت 2008 جىلى قابىلدانعان. وسى ارالىقتا 16 رەت وزگەرتىلىپ، ءتىپتى 3 رەت قايتا جازىلىپ شىقتى. جۇزدەن اسا تولىقتىرۋ ەنگىزىلدى. جاۋاپتى مينيسترلىك مۇنداي جاڭاشىلدىق قوعام تالاپتارىنا سايكەس تۇرلەندى دەپ وتىر. ماسەلەن، ەسكى كودەكستە، بىلۋىمشە، 798 باپ بولاتىن. قازىر سونىڭ 25 بابى الىنىپ تاستالدى. بيزنەس وكىلدەرى مۇنداي جاڭاشىلدىققا ءار ءتۇرلى پىكىر بىلدىرەدى. ءبىرى قولداسا، ەندى ءبىرى تىپتەن قارسى. وزگەلەر ءۇشىن جاۋاپ بەرۋدەن اۋلاقپىن. سوندىقتان ءوزىمنىڭ جەكە ىسىمە قاتىستى ايتايىن...

ءبىزدىڭ كومپانيا ءبىراز جىلدان بەرى شوكولاد بيزنەسىمەن اينالىسىپ كەلەدى. رەسەي ەلىنەن تانىمال ءونىمدى ساتىپ الىپ، قازاقستانعا كەلىپ ساۋدالايمىز. باعا ايىرماشىلىعى ازىن-اۋلاق. قۇنىن كۇرت كوتەرگەن جوقپىز. ءتىپتى، نارىقتاعى وسى تەكتەس باسقا ونىمدەردەن اناعۇرلىم ارزان دەسەم دە بولادى. اۋەلدە تاپقان تابىسىمىز كەتكەن شىعىندى وتەۋمەن عانا شەكتەلەتىن. بيزنەس تاۋەكەلدى قاجەت ەتكەن سوڭ، ءبىراز تاباندىلىق تانىتىپ، كاسىپتى ارمەن قاراي جالعاستىرۋدى ۇيعاردىق. ءالى دە سول بيزنەستى جانداندىرىپ، ءونىم كولەمىن ۇلعايتۋعا كۇش سالىپ جاتىرمىز. دەسە دە، بۇل سالادا دا ءبىراز قيىندىقتار بار. ايتالىق، شەكارادان الگى تاۋارلاردى الىپ ءوتۋ كەزىندە، ولاردى راسىمدەۋدە سان ءتۇرلى كەدەرگىگە تاپ بولامىز.

- ول قانداي كەدەرگىلەر؟ كەڭىرەك ايتساڭىز؟   

- مىسالى ءبىز، شوكولادتىڭ ءبىر داناسىن رەسەيدەن 100 تەڭگەگە الدىق دەلىك. ونى شەكارادان الىپ ءوتىپ، قازاقستانعا جەتكىزگەنىمىزدە باعاعا قوسىلعان سالىق تولەۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. ءبىز ونى ءالى نارىققا شىعارىپ، ساۋداعا قويعان جوقپىز. سوندا دا سالىق تولەيمىز! مەنىڭ تۇسىنبەيتىنىم دە وسى. ءبىز ساتىپ العان تاۋارىمىزدى ساتىپ ۇلگەرمەسەك تە، ءبىر ايدىڭ ىشىندە باعاعا قوسىلعان سالىق تولەۋگە ءماجبۇرمىز. از اقشا بولسا، اۋىز اشپاۋعا بولار ەدى. باقانداي تاۋار قۇنىنىڭ 12 پايىزىن سالىق رەتىندە مەملەكەتكە بەرەمىز. ءبىز تاۋارلاردى قوراپتاپ ەمەس، جۇك كولىكتەرىنە تولتىرىپ، كەيدە ءتىپتى ۆاگونعا سالىپ تاسيمىز. سوندا تاۋار كولەمىنىڭ قانداي ەكەنىن ويلاي بەرىڭىز. ءبىز ءار تاۋارعا ءبىر اي وتپەستەن مول قاراجات تولەۋگە مىندەتتەلەمىز. مۇندايدا شىعىنعا باتپاي قايتەمىز؟ مەن بيلىكتىڭ مۇنداي ساياساتىنا قارسى ەمەسپىن. سالىقتان جالتارۋ ويىمىزدا دا جوق، ونى وتاندىق بيزنەسپەن اينالىسىپ جاتقان ءار ادام تولەۋگە مىندەتتى، ارينە. تەك باعاعا قوسىلعان سالىقتى - الىپ كەلگەن تاۋارىمىزدى ساتىپ باستاعان كەزدە نەمەسە ساتىپ بولعان كەزدە تولەسەك تە بولار ەدى عوي؟! تاۋاردان تابىس تۇسپەي جاتىپ، وعان سالىق تولەۋگە مىندەتتىمىز. تاعى ايتامىن، ءبىز مۇندايدان پايدا تاپپاق تۇگىلى - شىعىنعا شاش-ەتەكتەن باتىپ جاتىرمىز. كەيبىر كاسىپكەر وسىندايدان كەيىن، كەتكەن شىعىنىن قايتارىپ الۋ ءۇشىن وزگە ەلدەن الىپ كەلگەن تاۋارلارىن 2-3 ەسە قىمباتقا ساتىپ جاتادى. وسىدان كەيىن، ونىڭ تاۋارىن كىم الادى؟

- مىنبەردەگىلەرگە ناقتى ايتار ءۋاجىڭىز قانداي؟

- مەنىڭشە، بىزدەگى سالىق كودەكسى ءالى دە شيكى. وتاندىق كاسىپكەرلەر باعاعا قوسىلعان سالىقتى تاۋارلارىن ساتىپ بولعان كەزدە عانا تولەسە ەكەن دەيمىن. ءبىر ايدا تولەۋ دەگەن - اقىلعا قونىمسىز دۇنيە. سالىق تولەۋ مەرزىمىن جارتى نەمەسە ءبىر جىلعا ۇزارتسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدى. سالىق كودەكسىندە مۇنداي تالاپ قاراستىرىلماعان ەكەن. وتاندىق بيزنەس وكىلى رەتىندە زاڭناماعا وسىنداي وزگەرىس ەنگەنىن قالايمىن. ايتپەسە، ءبىز سەكىلدى  كاسىپكەرلەر ساۋدانى قالاي دا جانداندىرا المايدى. ءبىر عانا تۇيىتكىل ءبىزدىڭ قولىمىزدى بايلاپ وتىر. وزگە ەلدەن جەتكىزگەن تاۋارىمىزدى ساتايىق. كەيىن تاپقان تابىسىمىزدان قاجەتتى سالىقتى تولەيمىز. بار بولعانى وسى.

- مەملەكەت مۇنداي قادامعا بارا الادى دەپ ويلايسىز با؟ جالپى، وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ مۇڭ-مۇقتاجى ءجيى ەسكەرىلە مە؟

- وسىعان دەيىن بيلىك وكىلدەرىنە بازىنا ايتىپ كورگەنىم جوق. بىراق بۇل ماسەلەدە ۇندەمەي وتىرا بەرۋگە بولماس. اۋەلدە ايتقانىمداي، باعاعا قوسىلعان سالىقتى تولەۋ مەرزىمىن جارتى نەمەسە ءبىر جىلعا ۇزارتسا - كاسىپكەر العان تاۋارىن ساتىپ تا، ودان تابىس تاۋىپ تا ۇلگەرەتىن ەدى. وسىدان كەيىن، مەملەكەتتىك قازىناعا ءتيىستى سالىعىن قۇيار ەدى. ەستۋىمشە، بيىل كۇشىنە ەنگەن سالىق كودەكسىنە ءالى دە تولىقتىرۋلار ەنگىزىلەدى ەكەن. شاماسى، ءبىرىنشى شىلدەگە دەيىن كاسىپەرلەردىڭ ۇسىنىستارى ەسكەرىلەدى. مەن ايتقان وسى ماسەلەگە جاۋاپتى مينيسترلىك نازار اۋدارسا، سونى ەلەپ-ەسكەرسە - العىستان باسقا ايتارىم جوق ەدى...

ءبىزدىڭ ەل ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا، كەدەندىك وداققا مۇشە. مەملەكەتارالىق بۇل كەلىسىم - ەڭ ءبىرىنشى، ساۋدانى دامىتۋ ءۇشىن جاسالعان دەپ ويلايمىن. سوندىقتان وتاندىق كاسىپكەرلەر وسى وداق نەگىزىندە جاسالعان شارتتاردان وپىق جەمەسە ەكەن، كەرىسىنشە وتاندىق بيزنەستى ىلگەرىلەتۋگە وزدەرىنىڭ ۇلەستەرىن قوسسا ەكەن دەيمىن. سول سەبەپتى، قازاقستان تاراپى ءبىزدىڭ بيزنەسمەندەردىڭ مۇددەسىن ويلاسا جاقسى بولار ەدى.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!                                     

 “The Qazaq Times”