قىتايداعى قازاقتار نازارباەۆتان اراشا سۇرادى

قىتايدا قازاقتارعا قىساستىق كۇشەيدى. شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونومياسىندا جازىقسىز تۇرمەگە توعىتىلىپ، تاعدىرى تالقان بولىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ سانى كۇن ساناپ ارتىپ بارادى. وسپادار ساياسات ۇستانعان كورشى مەملەكەت بيلىگى - قازاقستانعا كەلىپ، ءبىلىم الىپ جاتقان قازاق ستۋدەنتتەرىن ەلدەرىنە شاقىرىپ، ءتۇرلى جەلەۋمەن اباقتىعا قاماپ جاتقان كورىنەدى. سوڭعى دەرەك بويىنشا، 71 ستۋدەنت شەكارا اسا الماي، قىتايدا قالىپ قويعان. كۇشتىك قۇرىلىم ولاردى ماتاپ، ساياسي ۇيرەتۋ ورتالىقتارىنا جاپپاي جەتكىزىپ جاتىر.  

ارعى بەتتەگى اعايىننىڭ مۇشكىل كۇيىنە الاڭداعان اردا ازاماتتار الماتىدا قوعامدىق قابىلداۋ وتكىزدى. جيىنعا ەلىمىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى، وپپوزيتسيا بەلسەندىلەرى جانە قىتايدا قاماۋدا وتىرعان قانداستارىمىزدىڭ تۋىستارى قاتىستى. ولار قازاقستان بيلىگىنە بىرنەشە تالاپ قويىپ، ارنايى قارار قابىلدادى.

فوتو: QT

ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتتانۋشى:

"پرەزيدەنت حالىقتىڭ جانايقايىن ەستىسىن! بىلمەسە، جەتكىزەيىك! قوعام تالاپ قويىپ، مىنەز كورسەتسىن. سوندا عانا سەڭ بۇزىلادى. وكىنىشكە وراي، ءبىز 27 جىلدىڭ ىشىندە قىتايعا كىرىپتار بولىپ قالدىق. وعان بيلىك كىنالى. ءبىز قىتايعا تەك مۇنايىمىزدى ساتىپ جىبەرگەن جوقپىز. نامىسىمىز بەن رۋحىمىزدى دا قوسا ساتتىق. قازاقستان بيلىگىنە قوياتىن العاشقى تالابىمىز - كوشتى ۇلعايتىپ، قىتايداعى قانداستارىمىزدى تولىق كوشىرىپ السىن! مەملەكەت اقشاعا كەندە ەمەس. ۇلتتىق كاپيتالدى دا جۇمىلدىرۋىمىز كەرەك. باي-باعلاندار شەتەلدەن ءارتىس اكەلىپ، كەۋدەمسوقتانعانشا، جاردەمگە مۇقتاج قانداستارىمىزدى ءوز ەلىمىزگە جەتكىزىپ، ءۇي سالىپ بەرسىن. مەملەكەت تۇككە تۇرعىسىز ەحرو سىندى كورمەلەردى وتكىزىپ، ىسىراپ بولعانشا، قاپ قاراجاتتى حالىقتىڭ تۇرمىسىن وڭالتۋعا جۇمساسىن! ەكىنشىدەن، قىتاي ءبىزدىڭ مۇناي مەن گازىمىزعا، باسقا دا تابيعي رەسۋرستارىمىزعا ءزارۋ بولىپ وتىر. وسىنى پايدالانىپ، ءبىزدىڭ بيلىك كورشى مەملەكەتكە ايتسىن: "جازىقسىز قامالعان وتانداستارىمىزدى بوساتىڭدار، ايتپەسە سەندەرگە شيكىزات بەرمەيمىز!" - دەپ. وسىنداي ۋلتيماتۋم قويۋ كەرەك! ۇشىنشىدەن، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ نازارىن وسى ماسەلەگە اۋدارۋىمىز قاجەت. كونتر ناسيحات جاساپ، قىتايدا "سودىر", "سەپاراتيست" دەگەن جەلەۋمەن تۇرمەگە جابىلعان وتانداستارىمىزدى بوساتىپ الايىق. ەۋروپارلامەنتكە شىعىپ، شەتەلدىك بەلدى تەلەارنالاردىڭ كومەگىنە جۇگىنەيىك. قازاقتا "بۇعا بەرسەڭ، سۇعا بەرەدى" دەگەن جاقسى ءتامسىل بار. ودان كەيىن، شەتتەن كەلگەن قانداسىمىزدى  "ورالمان" دەپ، وزەكتەن تەبۋدى دوعارۋ كەرەك. ولار ءبىزدىڭ وتانداستارىمىز!"

قىتايدا قۋعىنعا ۇشىراعان قانداستارىمىزدىڭ جاداۋ كۇيى - وسىعان دەيىن دە بىرنەشە رەت ايتىلعان. ءتىپتى، ءبىر توپ بەلسەندى وتكەن جىلدىڭ ءتامام تۇسىندا استانادا ارنايى جيىن وتكىزىپ، ەلىمىزدىڭ سىرتى ىستەر مينيسترلىگىنە 100-دەن اسا ارىز-شاعىم وتكىزگەن ەدى. الايدا ۆەدومستۆو ءالى كۇنگە ەشقانداي شارا قولدانا الماي وتىر.

فوتو: QT

قابدەش ءجۇمادىلوۆ، جازۋشى:

"قازاقتا "يەسىن سىيلاساڭ، يتىنە سۇيەك سال" دەگەن ماقال بار. قازاقستاننىڭ حالىقارالىق بەدەلى مىقتى، دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنەمىز دەپ ماقتانامىز. ەگەر قىتاي بيلىگى ءبىزدىڭ مەملەكەتتى سىيلاسا، ءبىزدىڭ پرەزيدەنتتى قۇرمەتتەسە، وندا قانداستارىمىزعا قىسىم كورسەتپەۋى كەرەك ەدى. انىعىندا ولار ءبىزدىڭ ۇكىمەتتى ەلەمەي وتىر. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ قىتايعا بەرەتىن بەرەشەگىمىز كوپ. سوندىقتان ولارعا ءتىس جارىپ، ەشتەڭە ايتا الماي وتىرمىز. قارىزعا بەلشەدەن باتقان سوڭ، ءلام-ليم دەۋگە قاۋقارىمىز كەلمەي قالدى. ءبىزدىڭ بيلىك شەتتەگى قازاقتارعا سەلقوس قارايدى. كوشىپ كەلگەن ادامعا 10 جىلعا دەيىن كۋالىك بەرمەي، سەندەلتىپ قويادى. ونىڭ ۇستىنە، كۋالىكتى ساۋداعا اينالدىرىپ، ساتادى. ءسويتىپ، قانداستارىمىزدىڭ قالتاسىن قاعادى. بۇل نە ماسقارا؟ كوشى-قوننىڭ ىركىلىپ قالۋىنا وسى سەبەپ بولدى. قىتاي تۇرمەسىندە 40 جىل وتىرىپ شىققان ۇلى جازۋشى قاجىقۇمار شابدانۇلى اباقتىدان بوساپ شىققان سوڭ، ءبىزدىڭ ەلدىڭ پرەزيدەنتىنە 2 مارتە حات جازدى. ءوزىنىڭ تۋعان جەرى شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋانىنان قۋىقتاي جەر ءبولىپ، سول جەردە جەرلەۋىن ءوتىندى. قالامگەر قايتىس بولعان سوڭ، ول ارمانىنا دا جەتە الماي كەتتى. ءبىزدىڭ بيلىك سونداي تۇلعانىڭ ءوزىن قازاقستانعا اكەلىپ، جەرلەي المادى. بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ دارمەنسىز، ءمۇساپىر ەكەنىن كورسەتسە كەرەك!"

قىتايدا قاماۋدا وتىرعان قانداستارىمەن مۇنداعى تۋىستارى حات الماسىپ، حابارلاسا دا الماي وتىر. ويتكەنى، عالامتور بايلانىسى تۇگەل ۇزىلگەن. كورشى ەلدە قازاق تىلىندە جازىلعان وقۋلىقتاردى وقۋعا، ءدىني جورالعىلاردى جاساۋعا، ءتىپتى سالتقا ساي ءراسىم اتقارۋعا بولمايدى. كىمدە-كىم بۇيرىققا باعىنباسا، بىردەن تۇتقىندالىپ، تەمىر تورعا توعىتىلادى. زار يلەگەن بۇقارانىڭ بار ءۇمىتى - قازاقستان بيلىگىندە. ولار بۇگىن قابىلدانعان قاراردى مىنبەردەگىلەرگە ۇسىنىپ، جاۋاپ كۇتپەك. ەگەر شەندىلەر شەشىم شىعارماسا، ادام قۇقىقتارىن قورعايتىن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ كومەگىنە جۇگىنبەك.

“The Qazaq Times”