ءپۋتيننىڭ ساياسي جولى نەمەسە كگب اگەنتى قالاي پرەزيدەنت بولدى؟

ناۋرىز ايىنىڭ 18-ءى كۇنى رەسەيدە پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. سايلاۋعا ءتۇسىپ جاتقان ۇمىتكەرلەردىڭ سيقىنا قاراپ بۇل جولعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ دا اسا ءبىر ۇلكەن جاڭالىقتار الىپ كەلمەيتىنىن سەنىمدى تۇردە ايتۋعا بولادى. بىراق بيىلعى سايلاۋعا كەزەكتى رەت قاتىسىپ جاتقان ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ساياسي جولى جونىندەگى دەرەكتەر قاشان دا قىزىقتى ءارى شىتىرمان وقيعاعا تولى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ءبىز «تاقتان تۇسپەيتىن» ءپۋتيننىڭ پرەزيدەنت بولعانعا دەيىنگى اتقارعان قىزمەتتەرى مەن ءجۇرىپ وتكەن جولىنا قىسقاشا توقتالۋدى ءجون كوردىك.

ۆلاديمير پۋتين «بيلىك ءدامىن تاتپاي تۇرىپ» 1975 جىلى لەنينگراد مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن تامامداعان جانە ءوز كارەراسىن مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنەن (كگب) باستاعان. ول اتاعىنان ات ۇركيتىن ۇيىمدا ەكى جىل كىشى وفيتسەر قىزمەتىن اتقارىپ، 1977 جىلى  كگب-نىڭ تەرگەۋ جانە بارلاۋعا قارسى بولىمىنە (كونتررازۆەدكا) اۋىسقان. بولاشاق پرەزيدەنت اتالمىش بولىمدە ءجۇرىپ ماسكەۋ قالاسىنداعى كگب جوعارى مەكتەبىنىڭ ءۇش ايلىق قايتا دايارلاۋ كۋرسىن بىتىرگەن. بىراق، ارادا سەگىز جىل وتكەن سوڭ ول قىزمەت باعىتىن وزگەرتىپ، يۋ.ۆ. اندروپوۆ اتىنداعى كگب ينستيتۋتىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، سىرتقى بارلاۋ (ۆنەشنيايا رازۆەدكا) ماماندىعىن العان. وسىدان باستاپ ونىڭ قىزمەت مانسابى ورگە دومالاي باستاعان. پۋتين 1985-1990 جىلدار ارالىعىندا گدر-دا (گەرمانيا دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىندا) ايماقتىق بارلاۋ اگەنتى، 1990 جىلى لەنينگراد مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى رەكتورىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقارىپ، اقىر سوڭىندا لەنينگراد قالالىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى اناتولي سوبچاكتىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنەن بىراق شىققان.

فوتو: kommersant.

ءوز زامانىندا رەسەي ساياسات ساحناسىندا سالماقتى تۇلعالاردىڭ ءبىرى بولعان اناتولي سوبچاكتىڭ قاسىنا كەلگەننەن كەيىن ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ىشكى ساياساتتاعى ءرولى ودان سايىن ارتتى. 1991 جىلى سوبچاك سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىنىڭ مەرى بولىپ سايلانعان سوڭ پۋتيندى قالالىق سىرتقى بايلانىس كوميتەتىنىڭ باسشىسى ەتىپ تاعايىندادى. بىراق پۋتين بۇل قىزمەتتە ۇزاق بولمادى. 1996 جىلى اناتولي سوبچاكتىڭ گۋبەرناتورلىق سايلاۋداعى جەڭىلىسىنەن كەيىن «ەكس-اگەنت» بىردەن كرەملگە باعىت الدى. 1996 جىلدىڭ تامىز ايىندا ول پرەزيدەنت ىستەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى پاۆەل بوروديننىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى. بىراق بۇل جەردە دە ول ۇزاق ايالدامادى. ونىڭ كرەملگە كەلگەننەن كەيىن ساياسي مانسابى كوز ىلەسپەيتىن جىلدامدىقپەن ورلەدى. 1997 جىلى ول پرەزيدەنت اكىمشىلىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، 1998 جىلى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى،1998 جىلى فەدەرالدى قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى. 1999 جىلدىڭ مامىر ايىندا سول كەزدەگى رەسەي پرەزيدەنتى بوريس ەلتسين ونى «مۇراگەرىم» - دەپ اتاپ، پرەمەر-مينيستر ەتىپ تاعايىندادى. ال 1999 جىلى 31 جەلتوقسان كۇنى ەلتسيننىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن وتستاۆكاعا كەتۋىنە بايلانىستى پۋتين پرەزيدەنت قىزمەتىن ءوز قولىنا الىپ، 2000 جىلدىڭ 26 ناۋرىزىندا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. تەك 2008 جىلى پرەزيدەنت كرەسلوسىن ساياسي ۇزەڭگىلەسى دميتري مەدۆەدەۆكە ۋاقىتشا بوساتقان ۆلاديمير پۋتين رەسەيدى باس-اياعى 18 جىل باسقاردى. الدا كەلە جاتقان پرەزيدەنت سايلاۋىندا ونىڭ ءسوزسىز جەڭىسكە جەتەتىنىن ەسكەرسەك، «ەكس-اگەنتتىڭ» ساياسي مانسابى جاقىن ون جىلدىقتا اياقتالمايتىنى انىق.

“The Qazaq Times”