تۇركيانىڭ S-400-ءدى ساتىپ الۋى رەسەيدىڭ ورتا-شىعىستاعى سالماعىن ارتتىردى

تۇركيانىڭ رەسەيمەن S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىن ەنگىزۋ تۋرالى كەلىسىم-شارتتارىن جاساسۋى ناتو-نى قاتتى الاڭداتتى. باتىس ەلدەرىنىڭ پىكىرىنشە، بۇل شەشىم رەسەيدىڭ  ورتا-شىعىستاعى ىقپالىن ءتىپتى دە كۇشەيتىپ، وڭىردەگى ساياسي باسىمدىلىعىن ارتتىرادى دەپ قارايدى.

رەسەي جالپى قۇنى 2,5 ميلليارد دوللار بولاتىن S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىنەن ءبىر جولدا تورتەۋىن تۇركياعا ساتىپ بەرمەك. ال، ونىڭ قاراجاتىن تۇركيا ۇكىمەتى 2020 جىلدان باستاپ تولەيتىن بولىپ كەلىستى. بۇل ساۋدادا رەسەيدىڭ تۇركياعا جاساعان جەڭىلدىكتەرى از ەمەس. تۇرىك جۇرتى جالپى قاراجاتتىڭ تەك 45 پايىزىن عانا تولەپ، قالعان 55 پايىزىن رەسەيدىڭ قارجى مينيسترلىگى ۇسىنعان تومەن ءوسىمدى نەسيە ارقىلى وتەيدى.

تۇرىك پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان بۇل تۋرالى: «S-400 جۇيەسىن ەنگىزۋ تۇركيانىڭ قورعانىس جۇيەسىندەگى دەربەس ءارى ماڭىزدى شەشىمى سانالادى»، – دەگەن بولاتىن.

اقش-تىڭ «Defense NEWS» سايتىنىڭ ايتۋىنشا، S-400 «جەڭىس» (تريۋمف/S-400 Anti-air missile) اۋە قورعانىس جۇيەسى، بۇرىنعى S-300 نەگىزىندە دامىتىلعان زىمىرانعا قارسى قورعانىس جۇيەسى. ول رەسەي وندىرگەن ءتورتىنشى ۇرپاق اۋە قورعانىس جۇيەسىندەگى ەڭ وزىق قۇرىلعىسى سانالادى.

ناتو نەدەن الاڭدادى؟

تۇركيا اتالمىش ۇيىمنىڭ قۇرامىندا بولا تۇرا، رەسەيلىك قورعانىس جۇيەسىن ەنگىزۋى ناتو-نى الاڭداتپاي قويمايدى. وتكەن جىلى تۇركيا ۇكىمەتى رەسەيلىك قورعانىس جۇيەسىنە قىزىعۋشىلىق بىلدىرگەننەن-اق، ناتو قۇرامىنداعى كوپتەگەن ەلدەر بىردەن قارسى تۇردى.  وعان قوسا، قورعانىس تەحنيكاسىنىڭ قاراجاتىن ءبولىپ تولەۋ كەلىسىمى ناتو مۇشەلەرىنىڭ كۇدىگىن ارتتىردى.

تۇركيا مەن رەسەي اراسىنداعى بۇل ساۋدا اقش تۇرعىسىنان دا دۇرىس قابىلدانبادى. ياعني، تۇركيا ناتو مۇشەلەرى پايدالاناتىن اقش وندىرگەن اۋە قورعانىس جۇيەسىن ىستەتۋى كەرەك دەپ قارايدى.  بىراق، بۇل تالاپقا انكارا بيلىگىنىڭ جاۋابى دايىن بولدى. ولار تۇركيانىڭ ستراتەگيالىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرگەندە، ناتو-عا مۇشە ەلدەردىڭ لايىقتى دەڭگەيدە قولداۋ كورسەتپەگەنىن، وعان قوسا تۇركيانىڭ قارۋ-جاراق تاسىمالىنا شەكتەۋلەر قويعانىن العا تارتتى. انكارا تارابى وزدەرىنىڭ S-400 اۋە قورعانىس جۇيەسىن ەرىكسىز تالداۋىنا تۋرا كەلگەنىن ايتادى.

رەسەي جونىنەن ايتقاندا، تۇركيانىڭ S-400 قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ الۋى، ناتو سىندى الەۋەتتى ۇيىمنىڭ قورعانىن تەسىپ كىرگەنمەن بىردەي بولدى. تەك بۇل عانا ەمەس، رەسەيلىك قورعانىس جۇيەسىنىڭ تۇركيا تەرريتورياسىنا ورنالاسۋى رەسەيدىڭ سۇرياداعى اسكەري بازاسىمەن بىردەي سالماقتا ناتو-عا قاۋىپ ءتوندىرۋى دە مۇمكىن.

تۇركيا عانا ەمەس، ساۋد ارابياسى كورولىنىڭ ماسكەۋ ساپارى كەزىندە رەسەي مەن ساۋد ارابياسى اراسىندا  كولەمدى قارۋ-جاراق ساۋداسى جاسالدى. بۇدان كەيىن يرانعا دا وسى تۇردەگى قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ بەرۋگە كەلىسىم بەرگەن. وسى قادامداردىڭ بارلىعى رەسەيدىڭ ورتا جانە تاياۋ-شىعىستاعى ىقپالىن ارتتىراتىنى انىق. بۇل ارينە ناتو مۇشەلەرىنە جاقسى جاڭالىق ەمەس.  ءارى، وسىعان دەيىن جالعاسقان ناتو-رەسەي شيەلەنىسى ءتىپتى دە ءورشي ءتۇسۋى مۇمكىن.

العىس سەرىكۇلى

“The Qazaq Times”