قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ وكىلدەر ماجىلىسىندە. فوتو:The Australian.

قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسى (قكپ) XIX قۇرىلتايىنىڭ قارساڭىندا، قكپ شي ءجينپيڭنىڭ جەمقورلىقتى تىزگىندەۋ ارەكەتى پارتيانىڭ ىشكى ساياساتىن رەتتەپ، ءار دارەجەدەگى باسشىلاردىڭ پارتياعا ادالدىعىن شىنايى تۇردە قالىپتاستىردى دەپ القاۋدا. بۇل قۇرىلتاي شي ءجينپيڭنىڭ ەل باسقارۋ مەرزىمىن ەندى بەس جىلعا ۇزارتادى. بۇل تۋرالى «The Wall Street Journal» باسىلىمى حابارلاعان.

قكپ-نىڭ XVIII ورتالىق وكىلدەر ءماجىلىسى دەپ اتالاتىن اۋقىمدى جينالىس ءتورت كۇنگە جالعاسىپ، وتكەن اپتانىڭ سەنبى كۇنى بەيجىڭدە اياقتالدى. قىتايدىڭ رەسمي اقپارات كوزدەرى  «شي جينپيڭ جەتەكشىلىك ەتكەن قكپ بەس جىلدان بەرى جەمقورلىقپەن تولاسسىز كۇرەس جۇرگىزىپ، ورنىقتى دامۋدىڭ جولىنا ءتۇستى. ءشيدىڭ وسى بەس جىلى قىتاي مەملەكەتى ءۇشىن دە، قكپ پارتيا قوسىنىنىڭ نىعايۋى ءۇشىن دە ماڭىزى ەرەكشە بولدى» دەپ جازدى.

وتكەن بەس جىلدىڭ قورىتىندىسى، الداعى ۇلكەن قۇرىلتايدىڭ دايىندىعى جونىنەن ماڭىزى ەرەكشە بولعان وسى ماجىلىستە، ەلدىڭ ساياسي جەتىستىكتەرى جانە «قكپ جارعىسى» تالقىلاندى. سونداي-اق ،18 قازان كۇنى اشىلاتىن كەزەكتى قۇرىلتايعا ورتالىق ۇكىمەتتەن 330 ادام قاتىساتىنى بەلگىلى بولدى.

قازىرگى كەزدە قىتايدا شي جينپيڭ بىرنەشە ون جىلدان بەرگى ەل باسقارعان باسشىلاردىڭ ىشىندە ەڭ ىقپالدى تۇلعا بولىپ سانالادى. قىتايدىڭ رەسمي باق-ى باسشىلارىنىڭ ەڭبەگى تۋرالى تولاسسىز جازۋدا. ال، ەندى عانا شىمىلدىعىن جاپقان پارتيا وكىلدەرىنىڭ جينالىسى دا ءار بەس جىل سايىن ءبىر رەت وتكىزىلىپ وتىرادى.

ماجىلىستە شي ءجينپيڭنىڭ تاعى دا بەس جىل ەلگە باسشى بولاتىنى اتالدى، سونداي-اق، ونىڭ توڭىرەگىنە توپتالعان سەنىمدى ءارى جاس لاۋازىمدىلار باسشىلىق قوسىنعا كەلىپ، جاسى ەگدەلەگەن باسشىلار ولارعا ورىن بوساتاتىن بولدى.

قكپ-نىڭ بىرنەشە وكىلدەرىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، بارلىق جاعدايدىڭ قالىپتى بولۋىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، شي جينپيڭنىڭ قۇقىقتارى جوعارىلاتىلىپ، ول قكپ-نىڭ بۇدان بۇرىن نەشە ون جىلدار بويى قولدانعان جارعىسىن وزگەرتۋى مۇمكىن. ەگەر سولاي بولعان جاعدايدا، الداعى قۇرىلتايدا جوعارى لاۋازىمعا جەتەتىن باسشىلار قىتايدا اۋقىمدى ساياسي وزگەرىستەر جاسايدى.

ال، پارتيا ىشىندەگى وزگەدە وكىلدەردىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك، كەزەكتە شي جينپيڭ وزگەشە پىكىرلەردىڭ كوزىن جويىپ، ۇقساماعان يدەياسى بار قىزمەتكەرلەردىڭ جولىن كەسۋى مۇمكىن. وسىلاي بولعاندا ول ءوزىنىڭ قۇقىعىن ءتىپتى دە بيىكتەتىپ، بيلىكتە وتىرعان ەكىنشى مەرزىمى اياقتالعاننان كەيىن دە، ەلدىڭ باسشىسى بولۋعا ۇمتىلا الادى. ونىڭ ەكىنشى وكىلەتتى مەرزىمى 2022 جىلعا دەيىن. بىراق، قكپ-نىڭ سوڭعى جىلداردان بەرى قولدانعان ەل باسشىسى جونىندەگى زاڭىندا، پارتيا كوشباسشىسى 10 جىلدان ارتىق وتىرمايدى دەپ بەلگىلەنگەن.

سەنبى كۇنگى ماجىلىستەگى مالىمدەمەدە «پارتيا جارعىسى» جانە وندا بولاتىن وزگەرىستەردىڭ مازمۇنى جاريالانبادى. دەگەنمەن، بۇدان بۇرىن قىتايتانۋشى ماماندار: «اتالعان جارعىعا ءشيدىڭ ساياسي فيلوسوفيالىق ويلارى پارتيانىڭ تانىمدىق ءپرينتسيپى بولىپ ەنگىزىلەدى. ءارى جارعىعا ونىڭ ەسىمى كىرىستىرىلەدى. بۇعان دەيىن، توڭكەرىس جەتەكشىسى بولعان ماۋ زىدوڭ جانە رەفورما كوشباسشىسى دىڭ شياۋپيڭ عانا پارتيا جارعىسىندا ەسىمدەرىن ەنگىزگەن»، - دەگەن ەدى.

ءبىر عانا قىتاي ەمەس، الەم ەلدەرى دە جاعىمدى جاڭالىق كۇتىپ وتىرعان قكپ-نىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى جونىندە ايتىلعان بولجامداردىڭ دەنى وسىنداي. ءار ەل جونىندە ساياسي بولجامدار ايتاتىن ساراپشىلاردىڭ سوزدەرى كوبىنە تۋرا كەلىپ جاتادى. وسىدان ونداعان جىلدار بۇرىن قىتايعا كەلەسى كەزەكتە كىم باسشى بولاتىنىن، ونىڭ قانداي ساياسات جۇرگىزەتىنىن تاعى دا شەتەلدەردىڭ ساياساتتانۋشىلارى ءدوپ باسىپ تاۋىپ ەدى. اسىرەسە، وسى ءشيدىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن جۇرگىزگەن  حالىقارالىق ساياساتى، ەل ءىشىن ورنىقتىرۋ جولدارى، از ساندى ۇلتتارعا قاراتقان ساياساتى ت.ب. تۋرالى ايتىلعان بولجامدار اينىماي كەلدى. تاعى سول ساراپشىلاردىڭ ءسوزىن ەسكەرسەك، شي بارلىق قۇقىقتى قولىنا الىپ، مەيلىنشە ۇزاعىنان ەل بيلەگىسى كەلەتىنى انىق بولىپ وتىر.

“The Qazaq Times”