ترامپ پەن كيم. فوتو: Foreign Policy in Focus.

ءبىر اپتادان بەرگى ەكى ەل اراسىنداعى ءبىر-بىرىنە جولداعان ديالوگتار مەن كەكەسىن جاۋاپتارعا ساراپتاما جاساي كەلە، «The Wall Street Journal» باسىلىمى اقش پەن سولتۇستىك كورەيا ولىسپەي بەرىسپەيتىن كۇيگە جەتتى دەپ جازدى. 

اقش پەن سولتۇستىك كورەيا اراسىنداعى دۇشپاندىق سىڭاي ءبىر بەلەسكە كوتەرىلدى. سولتۇستىك كورەيانىڭ ءسىم باسشىسى سەنبى كۇنى بۇۇ-دا بايانداما جاساعاندا امەريكا قۇرلىعىن زىمىراندارمەن سوققىلاۋدىڭ قيىن ەمەس ەكەنىن ايتقان. اقش كورەي تۇبەگىنىڭ شىعىس جاعالاۋىنا سوعىس ۇشاقتارىن ورنالاستىرىپ اسكەري كۇشتىڭ قۋاتىن سىناپ كورمەكشى.

اقش قورعانىس ءمينيسترىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا اقش ورنالاستىرعان ۇشاقتار سولتۇستىك كورەيانىڭ تەڭىز ايدىندارىنا جاقىن كەلدى، الايدا ولار حالىقارالىق ورتاق كەڭىستىكتەن اتتاپ وتپەگەن. بۇل 1990 جىلعى سولتۇستىك كورەيا زىمىراندار مەن يادرولىق قارۋلاردى سىناقتان وتكىزگەننەن بەرگى،   اقش اسكەري كۇشتەرىنىڭ سولتۇستىك كورەيانىڭ سۋ ءۇستى شەكاراسىنا ەڭ جاقىن كەلۋى.

اقش قورعانىس دەپارتامەنتىنىڭ مالىمدەمەشىسى دانا ۋەيت (Dana White): «بۇل رەتكى ارەكەت اقش-تىڭ باتىل قادامعا بارعانىنىڭ بەلگىسى، سونداي-اق بۇل ءبىر ايقىن  ەسكەرتۋ. ياعني، بۇل پرەزيدەنت ترامپتىڭ كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر اراسىنان تاڭداپ العان اسكەري قادامىنىڭ ءبىرى. سول ارقىلى سولتۇستىك كورەياعا سەس كورسەتىپ، تىعىرىققا تىرەيدى. اقش بارلىعىنا تاس ءتۇيىن دايىن. جاساقتالعان اسكەري كۇشتى ىسكە قوسىپ اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىن قورعاي الادى»، - دەدى.

وتكەن سەنبىدە جاسالعان بۇل ارەكەت ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى اقش پەن سولتۇستىك كورەيا اراسىنداعى تەكە-تىرەستىڭ سوڭعى بەينەسى بولدى. الەم ەلدەرى اتالعان ارەكەتتەن الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، ەكى جاقتى سابىرعا شاقىردى. الايدا، كحدر مەن اقش العان بەتتەرىنەن قايتار ەمەس.

وتكەن اپتادا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ سولتۇستىك كورەيانىڭ ەڭ جوعارى باسشىسى كيم جوڭ ۋندى (كيم چەن ىن) «زىمىران ادام» دەپ اتاپ، «وتپەن ويناپ وتىر» دەگەن ءتۇرلى كەكەسىن سوزدەردى ايتقان ەدى. سونىمەن بىرگە، اقش ءوزىن جانە وداقتاستارىن قورعاۋ ءۇشىن سولتۇستىك كورەيانىڭ كۇلىن كوككە ۇشىرادى دەپ قورقىتقان. دەگەنمەن، بۇل سوزىنە دە كيم جوڭ ۋن جاۋاپ قاتپاي قالعان جوق.  ول ءوز كەزەگىندە ترامپتى «الجاسقان» دەپ اتاپ، «ول پرەزيدەنت بولۋعا لايىق ەمەس، ءبىز ەسە الۋعا دايىنبىز» دەگەن ەدى.

تارتىسقا تولى وتكەن اپتانىڭ سوڭعى كۇنى كحدر-نىڭ سىرتقى ىستەرگە جاۋاپتى باسشىسى ري يوڭ حو (Ri Yong Ho) بۇۇ وتىرىسىندا، سولتۇستىك كورەيانىڭ اسكەري كۇش قولدانۋى تەك ءسوز جۇزىندە عانا ايتىلىپ قالمايتىنىن ەسكەرتكەن. و سوزىندە سوڭعى جىلدارى كحدر-نىڭ بالليستيكالىق زىمىراندار مەن يادرولىق باعدارلامالارىن ورنىقتى تۇردە دامىتقانىن العا تارتتى. ءارى بارلىق ەلدىڭ سولتۇستىك كورەيانىڭ قۇرلىق ارالىق زىمىران سوققىلارىن جاساي الاتىنىن بىلەتىنىن ەسكەرتتى. ول جانە: «ترامپ ءوزىنىڭ نە ايتىپ جۇرگەنىن اڭعارمايتىن بولسا كەرەك. سولتۇستىك كورەيا سوزىندە تۇرادى. ءارى ءبىزدىڭ بەرەتىن قارىمتا جاۋابىمىز ول ويلاعاننان الدەقايدا سالماقتى بولادى. ءبىز تەك وعان ساق بولۋدى ەسكەرتەمىز. سولتۇستىك كورەيا كۇللى امەريكا قۇرلىعىن زىمىراندارمەن اتقىلاۋعا دا دايىن»، – دەگەن بولاتىن.

سولتۇستىك كورەيا لاۋازىمدىسىنىڭ بۇل ءسوزىن بۇۇ وتىرىسىنداعى بارلىق ەلدىڭ وكىلدەرىمەن بىرگە قۇراما شتات وكىلدەرى دە تىڭداپ شىقتى. بىراق، بۇل سوزدەرگە ەشبىر قارسى جاۋاپ ايتىلمادى. الەمدىك قاۋىمداستىق سولتۇستىك كورەيادان قازىرگى ۋشىققان جاعدايدى وڭاۋدا سابىرمەن تىڭداپ، كەلىسىمدەر ارقىلى قايشىلىقتاردى شەشۋگە ۇلەس قوسۋىن ءۇمىت ەتتى. الايدا، ري يوڭ حو قاۋىمداستىقتىڭ بۇل ءۇمىتىن اقتاماي شىقتى. ول اقش پرەزيدەنتىن ءتۇرلى بالاعات سوزدەرمەن سىبادى. الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ كەزەكتى وتىرىسىن تارتىپسىزدىك دەپ باعالادى جانە «وسىنىڭ باستى جاۋاپكەرشىلىگى ترامپتا» دەپ كورسەتتى.

ترامپ وسىدان كەيىن دە قايمىعىپ قالعان جوق. ول ءوزىنىڭ تۆيتتەر پاراقشاسىنا: «مەن جاڭا عانا، ونىڭ بۇۇ وتىرىسىنداعى ءسوزىن تىڭداپ شىقتىم. ەگەر ونىڭ ايتىپ وتىرعاندارىنىڭ ءبارى شىنىمەن دە كيم جوڭ ۋننىڭ ءسوزى بولسا، وندا ولاردىڭ ساناۋلى عانا كۇنى قالدى»، - دەپ جازدى.

پەنتاگون مالىمەتىندە اقش اۋە ارمياسىنىڭ B-1 «مەرگەندەر» (Lancer)  اتتى بومبالاۋشى ۇشاعى مەن  F-15C «بۇركىت» (Eagle) اتتى جويعىش ۇشاقتارىن قامتىعان 8 اسكەري ۇشاعىنىڭ قاتىسقانىن ايتقان. ال، تىنىق مۇحيت قولباسشىلىق شتابىنىڭ كومانديرى، F-15C التاۋى جاپونياداعى اقش-تىڭ Kadena Air Base اسكەري بازاسىنان ۇشقانىن، قاجەت جاعدايدا سوققى جاساۋعا  تولىقتاي دايىن ەكەنىن ايتقان.

جاپونيا سولتۇستىك كورەيانىڭ زىمىران نىسانالارىنىڭ ىشىندە تۇر. قىركۇيەكتىڭ ورتا شەنىندە سولتۇستىك كورەيانىڭ زىمىرانى جاپون كەڭىستىگىنە دەيىن كوتەرىلگەن بولاتىن. ودان بۇرىن دا ءبىر رەت سولتۇستىك كورەيانىڭ زىمىراندارىن جاپونياعا باعىتتالعان ەدى. وڭتۇستىك كورەيانىڭ شتاب باسشىسى: «شابۋىل سىناعى 3700 شاقىرىمعا جەتتى، دەمەك گۋام ارالدارى دا سولتۇستىك كورەيانىڭ قىرعىنداۋ نىساناسىنىڭ ىشىندە دەگەن ءسوز»، - دەگەن بولجامىن ايتىپ ەدى.

بۇۇ-دا سولتۇستىك كورەيانىڭ 7 وكىلى وتىردى. ولار اقش-تى عانا ەمەس، قاۋىمداستىقتىڭ ءوزىن دە سىنعا الىپ: «اقش، ۇلىبريتانيا، فرانتسيا، رەسەي جانە قىتاي قاتارلى التى ەلدىڭ عانا مۇددەلەرى كوزدەلگەن، ال سولتۇستىك كورەياعا ادىلەتسىز قىسىمدار مەن سانكتسيالار جاسالدى»، - دەپ شاعىمداندى. بۇل ۋاقىتتا اقش وكىلدەرى ولاردىڭ ءسوزىن ءۇنسىز تىڭداپ قانا وتىردى. كوپتەگەن ەلدىڭ لاۋازىمدىلارى مەن وكىلدەرى بۇل تەكە-تىرەستىڭ تىم قاۋىپتى ەكەنىن ايتىپ ەسكەرتۋلەر جاساۋدا. الايدا، اقش پەن سولتۇستىك كورەيا جانجالدى سوعىسقا دەيىن الىپ بارۋعا ءازىر تۇرعانىن اڭعارتتى.

ادىلەت احمەتۇلى

 “The Qazaq Times”