ادام كەز-كەلگەن بەينەنى، ءسوزدى قاعاز بەتىنە تۇسىرگەندەگى جازۋ اجارى – ونىڭ جان دۇنيەسىنىڭ، تانىم-تۇسىنىگى مەن پسيحولوگيالىق جاعدايىنىڭ كورىنىسى بولا الادى. ونى ەرتەدەن بەرى ادامزات گرافولوگيا عىلىمى ارقىلى دالەدەپ كەلە جاتىر. ەندى قازاقستاندا اسا تانىمال ەمەس، بىراق الەمدىك تاجىريبەدە كەڭ قولدانىلاتىن گرافولوگيا عىلىمى تۋرالى جانە تەك ادامنىڭ جازۋى وسىنداي ۇلكەن اقپاراتتى قالاي بەرە الاتىندىعى جايلى بىلە وتىرىڭىز.
QazaqTimes.com پورتالىنىڭ ءتىلشىسى گرافولوگ، سۋرەتشى قۋاتجان انياتوۆ مىرزادان سۇحبات العان بولاتىن.
- قۋاتجان مىرزا، ادامنىڭ جازۋى ارقىلى جان دۇنيەسىن قالاي تانۋعا بولادى؟
- گرافولوگيا - ورتا عاسىرلاردىڭ وزىندە عىلىم رەتىندە دالەلدەگەن بولاتىن. ول جازۋ اجارى ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن ايقىن كورسەتە الاتىندىعىن بايقاتادى. مىسالى، مەن ادامدارعا كەز-كەلگەن ءۇش ءسوزدى جازۋىن سۇرايمىن، ول ءوزىنىڭ ءدال قازىرگى ويىنداعى ءسوز نەمەسە وزىنە ۇنايتىن كەز-كەلگەن ءسوز بولۋى مۇمكىن. نەگىزى تاڭدالعان سوزدەرگە باسا نازار اۋدارىلمايدى، باستىسى ادامنىڭ بۇل ءسوزدى قالاي جازاتىندىعىندا. جازۋ اجارى مەن ارىپتەردىڭ اراسىن بايلانىستىرۋى، وزىندىك كوركەمدىك ەلەمەنتتەرىن قوسۋى، وڭعا نەمەسە سولعا قيسايتىپ جازۋى – مۇنىڭ ءبارى ادامنىڭ جان دۇنيەسىندەگى بەلگىلى ءبىر ەرەكشەلىكتەر مەن تابيعي قاسيەتتەرىنەن سىر شەرتەدى.
- مىسالى قاراپايىم جازۋ ارقىلى ادامدى قالاي سيپاتتايسىز؟
- الدىمەن ادامنىڭ جازۋىنا نازار اۋدارعاندا - ءوزىن-ءوزى ۇستاۋى، ومىرىندە دە «ءبىر ءتۇزۋدىڭ بويىمەن جۇرەتىن» نەمەسە زاڭدىلىقتار مەن ەرەجەلەرگە باعىنبايتىن تۇلعا ەكەندىگىن انىقتاۋعا بولادى. بۇل دەگەنىمىز – جازۋدىڭ ءتۇزۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر جەرلەردە جوعارىلاپ، تومەن ءتۇسىپ كەتۋىنەن بايقاۋعا بولادى. جازۋدىڭ اجارى ادامنىڭ ەستەتيكالىق تالعامى مەن قورشاعان ورتاعا دەگەن كوزقارسىن ايقىن كورسەتە الادى. سونىمەن قاتار، ءپريتسىپشىل، بەلگىلى ءبىر جوسپارمەن جۇرەتىن جانە اياق استى شەشىم قابىلدايتىن، قاعيداعا سۇيەنىپ قالعان نەمەسە يمپروۆيزاتور ادامداردىڭ تيپتەرى جازۋىنان ايقىن بايقالادى. كەي ادامداردىڭ جازۋىندا بالالىق كەزدەن قالىپتاسقان بەلگىلى ءبىر ارىپتەر مەن ولاردىڭ اراسىنداعى بايلانىسىن بايقاۋعا بولادى. بۇل ادامنىڭ جان دۇنيەسىندەگى بەلگىلى ءبىر كەزەڭگە ءوتۋى نەمەسە وتكەنمەن بايلانىسىن، ءتىپتى وتپەلى كەزەڭدە جۇرگەندىگىن ايقىندايدى. تۇلعانىڭ اناليتيكالىق، لوگيكالىق قابىلەتى دە جازۋىنان كورىنىپ تۇرادى. جازۋ اجارى ادامنىڭ قابىلەتتەرىن انىقتاپ قانا قويماي، ونىڭ بەلگىلى ءبىر سالاعا، ماماندىققا بەيىمدىگىن، ادامدارمەن قارىم-قاتىناسىن كورسەتەدى.
- سىزدىڭ بۇل قىزمەتىڭىزدىڭ قۇنى قانشا تۇرادى؟
- بۇل قىزمەتتىڭ قۇنى – 500 تەڭگە.
- گرافولوگيامەن قانشا جىلدان بەرى اينالىسىپ كەلەسىز؟
- مەن بۇل عىلىممەن اينالىسقانىما - 25 جىل بولدى.
- ال ادامداردىڭ جازۋى وزگەرگەندە پسيحولوگياسىندا دا وزگەرىستەر ورىن الۋى مۇمكىن بە؟
- ادامنىڭ جازۋ اجارى وزگەرگەن سايىن – ول مەيلى بەيسانا قالىپتا بولسىن، ادامنىڭ مىنەزى، جان دۇنيەسى، ءتىپتى ءومىرى مىندەتتى تۇردە وزگەرەدى.
- ال ادامنىڭ فيزيكالىق سيپاتىن، دەنە ءبىتىمى مەن كەلبەتىن جازۋىنان انىقتاۋعا بولادى ما؟
- يا، ابدەن مۇمكىن. بىراق ول ءۇشىن گرافولوگيا عىلىمىندا بەلگىلى ءبىر دارەجەگە جەتىپ، عىلىمي تۇرعىدان اينالىسۋ كەرەك. مەن ءوزىم ماماندىعىم بويىنشا سۋرەتشىمىن، سۋرەت ونەرىنە بايلانىستى گرافولوگياعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، بۇل سالانىڭ قىر-سىرىن ءوزىم ۇيرەنىپ الدىم. مەن، جالپى العاندا، ادامداردىڭ تيپتەرى مەن نەگىزگى فيزيكالىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاي الامىن. بىراق تولىققاندى مالىمەت بەرۋ ءۇشىن عىلىمي تۇرعىدان دەڭگەيىم جەتپەيدى. ياعني، ءالى دە كوپ ىزدەنىپ، وقىپ، زەرتتەۋ كەرەك. عىلىم قاراپايىم كورىنگەنىمەن، وتە نازىك ءارى ۇساق، پسيحولوگيالىق ءارى گرافيكالىق نەگىزدەردەن قۇرالعان.
- بەلگىلى ءبىر مەكەمەلەردىڭ، ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءسىزدىڭ قىزمەتىڭىزگە جۇگىنگەن كەزدەرى بولدى ما؟
- ارينە، ونداي جاعدايلار بولىپ تۇرادى. ءتىپتى جاقىن ارادا بەلگىلى ءبىر ادامنان ءانونيمدى حات كەلە بەرگەن، سول اقپاراتتى تاراتىپ وتىرعان تۇلعانى تابۋ ءۇشىن جازۋىنا قاراپ انىقتاۋعا تۋرا كەلدى. بۇل جەردە ادامنىڭ پسيحولوگيالىق پورترەتىن جاساپ شىعۋ ءۇشىن تەك جازۋ اجارى عانا ەمەس، ءستيلى مەن ءسوز ساپتاۋىنا دا باسا نازار اۋدارىلادى. ادامعا ءتان ايقىن قاسيەتتەرى مەن قابىلەتتەرىن سارالاي وتىرىپ مىنەزىن، تەمپەرامەنتىن، كەيبىر قىلىقتارىن ايتىپ بەرە الامىن.
- گرافولوگيا عىلىمى ادامزات تاريحىندا قاي كەزەڭدەردەن باستاپ قولدانىلىپ كەلەدى جانە ونىڭ وتانى دەپ قاي ەلدى اتاۋعا بولادى؟
- گرافولوگيانى ادامزات بالاسى ورتا عاسىرلاردان بەرى قولدانىپ، زەرتتەپ كەلەدى. وسى عىلىمعا بايلانىستى ەۋروپالىق عالىمدار كوپ زەرتتەۋ جۇمىستارىن جاسادى. اتاپ ايتساق، ابات ميشون ەسىمدى بەلگىلى گرافولوگ ادامنىڭ جازۋىنا بايلانىستى پسيحولوگياسى مەن بەلگىلى ءبىر قاسيەتتەرىن انىقتاۋدى عىلىمي تۇرعىدان تانىتا بىلگەن. ال ونىڭ ءتۇپ-توركىنىنە ۇڭىلسەك، ادامزات بالاسى جازۋدى مەڭگەرگەننەن باستاپ وسى عىلىمنىڭ نەگىزى قالانا باستادى دەۋگە بولادى.
- گرافولوگيانىڭ پسيحولوگيامەن بايلانىسى قانداي؟ نەمەسە گرافولوگيانى پسيحولوگيانىڭ بەلگىلى ءبىر ءبولىمى دەۋگە بولا ما؟
- پسيحولوگيا مەن گرافولوگيا وتە تىعىز بايلانىستى. ويتكەنى، ەكەۋىنىڭ دە ماقساتى – ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن زەرتتەۋ، زەردەلەۋ. بىراق پسيحولگيا عىلىمى ادامنىڭ تەمپەرامەنتى، مىنەز-قۇلقىنا بايلانىستى زاڭدىلىقتار مەن بەلگىلى ءبىر تەوريالار نەگىزىندە جۇمىس جاسايدى. سوعان سايكەس، كەي كەزدە وزگەرمەيتىن ەرەجەلەرگە دە باعىنادى. ال گرافولوگيا بۇل تۇرعىدان پسيحولوگياعا ءسال كەلىڭكىرەمەيدى. گرافولوگيانىڭ بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەرى مەن شەكارالارى بولمايدى. ونى كوركەم ونەردىڭ دە ءبىر بولشەگى رەتىندە قاراستىرامىز.
- گرافولوگ بولۋ ءۇشىن ادامعا بەلگىلى ءبىر قاسيەتتەر مەن تابيعي دارىن قاجەت بولا ما؟
- مەنىڭشە، گرافولوگ بولۋعا عىلىمعا دەگەن ىنتا مەن ۇلكەن ىزدەنىستىڭ ءوزى دە جەتكىلىكتى. بۇل ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن تانىپ-بىلۋدەگى گرافيكالىق كەسكىندى ايقىن كورە وتىرىپ، ونىڭ قانداي قاسيەتكە يە ەكەندىگىن بايقاۋ ءۇشىن ناقتى عىلىم رەتىندە ءبىراز دۇنيەنى ءبىلۋ كەرەك.
- گرافولگيا عىلىمىندا ادامنىڭ جازۋىنا بايلانىستى بەلگىلى ءبىر ەۆوليۋتسيا بايقالا ما؟
- ادامزات بالاسى جازۋدى مەڭگەرگەننەن باستاپ ۇلكەن ەۆوليۋتسيا ءجۇردى. ءتىپتى، تاسقا قاشاپ، پاپيرۋستارعا جازعاندا جانە قاعازعا جازىلعانداردىڭ اراسىندا قانداي ايىرماشىلىقتار بولسا، قاشاۋمەن، قاۋىرسىنمەن، سيامەن، قالاممەن، شاريكتى قالاممەن جازىلعان جازۋدا دا ۇلكەن ايىرماشىلىقتار بايقالىپ، ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن كەزەڭدەر وتكەندىگىن ايتۋعا بولادى. سوعان سايكەس، گرافولوگيا دا ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى، ءار ءداۋىردىڭ جازۋى باسقا بولعانىمەن، ادامداردىڭ ىشكى جان-دۇنيەسى مەن پسيحولوگيالىق قالپى وزگەرمەيدى، ياعني ادام – قاشان دا ادام بولىپ قالا بەرەدى. وسىعان سۇيەنە وتىرىپ، گرافولوگيانىڭ ءبىر قالىپ پەن نەگىزدە قالماي، ۋاقىت وتكەن سايىن دامىپ وتىراتىندىعىنا دالەل بولا الادى. ال سوڭعى كەزەڭدەردە ادامداردىڭ جازۋى قاتتى وزگەرىپ كەلە جاتقانىن بايقايمىز. ءبىر-ەكى عاسىر بۇرىنعى جازبالاردا جازۋ اجارى ءسال كوركەمدەلىپ، ءاربىر ءسوز ەرەكشەلەنىپ جازىلاتىن بولعان، ال قازىرگى تاڭدا جازۋدىڭ دا تىم قاراپايىم بولا باستاعانى بايقالادى. ادامدار كەيىنگى كەزدە عىلىمي دامۋدىڭ جەتىستىگى بولىپ تابىلاتىن كومپيۋتەرلەردى پايدالانىپ، جازۋعا كوپ كوڭىل بولىنبەي كەلەدى. ال بۇل تەندەنتسيا كۇن وتكەن سايىن جىلدام ءجۇرىپ كەلەدى. بىراق جازۋ اجارى ادامنىڭ جان-دۇنيەسىنىڭ كورىنىسى، جازۋى كوركەمدەلىپ، وزگەرگەن سايىن ادام دا، ونىڭ ءومىرى دە وزگەرەتىندىگىن ايتقىم كەلەدى. بۇل مەنىڭ 25 جىلدىق تاجىريبەمدە دالەلدەنگەن دۇنيە.
- ادامنىڭ تەك قولتاڭباسىنا قاراپ سيپاتتاۋعا بولادى ما؟
- جازۋ مەن قولتاڭبا ارقىلى دا بارلىعىن بىلۋگە بولادى. بىراق كەي ادامدار قولىن قويۋدان باس تارتقاندىقتان كوبىنە ءسوز جازدىرتۋعا تۋرا كەلەدى. ال جازۋى مەن قولتاڭباسىنا قاراپ، ودان كوپ اقپارات بىلۋگە بولادى.
- گرافولوگياعا بايلانىستى قانداي تەوريالىق ەڭبەكتەر مەن كىتاپتاردى پايدالاناسىز؟
- گرافولوگياعا بايلانىستى تەوريالىق ەڭبەكتەر مەن زەرتتەۋلەر وتە كوپ. بىراق مەن بەلگىلى ءبىر مەتودولگيا مەن ادىسكە جۇگىنبەيمىن. ءتىپتى، پسيحولوگيادا دا «گيشتالت» دەگەن ۇعىم بار. بۇل ءادىس ۇساق فاكتىلەرگە ەمەس، جالپى كورىنىستى، تولىق نىساندى وزىنە عانا ءتان ەرەكشەلىكتەرى ارقىلى باعامدايدى. ياعني، جازۋدا ارىپتەر دومالاق، استى سىزىلعان، قالامدى قاتتى ۇستاپ جازادى دەگەن سەكىلدى قاراپايىم دەتالداردىڭ نەگىزىندە تەوريالىق قاعيدالار قۇراستىرىلادى. ال مەن ءوز ماماندىعىم سۋرەتشى بولعاندىقتان گرافولوگيانى ۇساق نەگىزدەر مەن تەوريالىق تۇجىرىمدارعا سۇيەنبەي، «گيشتالت» ءادىسى سەكىلدى تولىق كورىنىستى جالپى تۇرعىدان اشامىن. ياعني جازۋ اجارىن كورە اتىرىپ، ادامنىڭ پسيحولوگيالىق كارتيناسىن تولىق سيپاتتاپ شىعۋعا بولادى. سۋرەتشى رەتىندە وبرازدى جاساي وتىرىپ، تولىق كارتينانى اشىپ كورسەتەمىن. گرافولوگيا ناقتى تەوريالارعا، فورمۋلالارعا باعىنبايدى، ول ىلعي وزگەرىپ وتىراتىندىعىمەن قوسا، ەگەر ناقتى تەورياعا سۇيەنسەك جاڭىلىسۋعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. ادامنىڭ جان دۇنيەسى، پسيحولوگياسى دەگەندەر ناقتى تەوريانىڭ اياسىنا سياتىن قۇبىلىس ەمەس.
- جازۋدا گەندىك اقپارات ساقتالادى ما؟
- ادامنىڭ جازۋى – بەلگىلى ءبىر گەندىك اقپاراتتى دا تاسىمالداي الادى. كەي ادامدار كيريلليتسانى سولعا قاراي قيسايتىپ نەمەسە باسقا ءتىلدىڭ ۇلتتىڭ جازۋىنا ۇقساتىپ جازادى. سودان بۇل ادامنىڭ اتا تەگىندە وزگە ۇلتتىڭ قانى بولۋى مۇمكىن دەگەن ءسوز. ياعني بەلگىلى ءبىر مادەني قالدىقتار بولادى. سودان، جازۋدىڭ ستيلىنە قاراپ مادەني، مەنتاليتەتتىك جاعىنان ءپسيحوتيپتى انىقتايمىز.
- ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىنە، اسىعىپ جازعانىنا بايلانىستى جازۋى وزگەرىپ جاتادى. بۇل جۇمىس بارىسىندا قيىندىقتار تۋعىزباي ما؟
- وزگەرىستەر ورىن العانىمەن، نەگىزگى كارتينا ساقتالادى. ادامنىڭ جازۋىندا وزىندىك ستيل قالىپتاسادى. ول تەز جازىپ نەمەسە ادەمى جازىپ وتىرعاندا ەش وزگەرىسكە ۇشىرامايدى. بىراق سول ءستيلدى كورە الۋ كەرەك.
- گرافولوگيا عىلىمى قازىرگى تاڭدا قاي ەلدەردە جاقسى دامىعان؟
- مەنىڭ بىلۋىمشە، يەرۋساليمدە بۇل عىلىم رەتىندە ۋنيۆەرسيتەتتەردە وقىتىلىپ، حالىق اراسىندا دا تانىمال.
- وسى گرافولوگيا عىلىمىن مەڭگەرگەندەر قايدا جۇمىس ىستەيدى؟
- عىلىمدى مەڭگەرگەندەر كوبىنە زاڭ سالاسىندا سۇرانىسقا يە. قولدىڭ شىنايى ەكەندىگىن انىقتاۋ ءۇشىن، قۇجاتتاردىڭ زاڭدى ەكەندىكتەرىن ءبىلۋ ءۇشىن، كوپ جاعدايدا وسى گرافولوگتار جۇمىس جاسايدى.
- گرافولوگيا سۋرەت ونەرى مەن پسيحولوگيادان باسقا قانداي عىلىمدارمەن تىعىز بايلانىستى؟
- جالپى، پسيحولوگياعا قاراعاندا فيلوسوفياعا جاقىنىراق كەلەدى. بۇل جەردە ادامنىڭ جان دۇنيەسى مەن ومىرگە دەگەن تانىم تۇسىنىگى تۇرعىسىنان كوپ ايتىلادى.
- قۋاتجان اعا، سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
- سىزدەرگە دە راحمەت!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
رىسبەك سارسەنبايۇلى: اەس – جارىلىپ كەتۋگە شاق تۇرعان بومبانى قۇشاقتاپ وتىرعانمەن بىردەي
اينارا ايدارحان. ايگەرىم اقتالعانشا كۇرەسەدى. ەندى بۇۇ-نا ارىزدانامىز
وتانعا ورالعان قانداس بەيىمدەلۋى نەمەسە قانداستار مەن قازاقستانداعى ميگرانتتاردى اقپاراتتىق قولداۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدىڭ مەديا-ستراتەگياسى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى