«Ümitimiz Konstituciyalıq sotta»

Qazaqstan Konstituciyalıq sotına 4 qañtardan 13 aqpanğa deyingi aralıqta azamattardan mıñnan astam şağım tüsken. Alayda onıñ toğızı ğana öndiriske qabıldanğan.

Qazaqstannıñ biznes ökilderi de Konstituciyalıq sotqa jüginbekşi. Jaqında qwrılğan Qazaqstanda jasalgan attı ekonomikalıq wltşıldıq qozğalısınıñ ökilderi keybir salıq räsimderiniñ Konstituciyağa säykestigin tekseruge şeşim qabıldadı.

Ereje bar, biraq onı bäri bile bermeydi

Abay tigin fabrikasınıñ basşısı, bwrınğı advokat Nwrhan Jwmabekov Salıq komitetiniñ salıq töleuşilerge (käsipkerlerge – avtor) täuekel därejesin beru erejesi Konstituciyalıq sotqa  jüginuge sebep bolğanın ayttı.

Onıñ sözinşe, qanday da bir kompaniyanıñ joğarı, ortaşa nemese tömen täuekel därejesi barı nemese onıñ negizgi sebepteri Qazaqstanda jabıq taqırıp  bolıp tabıladı. Bwl mäseleni eşkim bilmeydi, tipti biznes iesi de bile bermeydi.

Bwl rette täuekeldiñ joğarı därejesin beru kompaniyağa eleuli problemalar äkelui mümkin, deydi käsipker.

- Konstituciyalıq sot qwrılğannan keyin biz salıq kodeksiniñ 137-babı Konstituciyalıq twrğıdan köteriluge tiis dep, osı  mäselesi boyınşa KS-ke jüginudi wyğardıq. Biz kötergen mäselege säykes, täuekelderdi bağalau jwmısı jürgizilgen salıq töleuşige täuekelderdi basqaru jüyesiniñ täuekeldik kriteriyleri men qoldanu tärtibi jariya etilmeytin qwpiya aqparat bolıp tabıladı. YAğni, sizge is jüzinde memleketke ziyan keltiru qaupiniñ joğarı därejesin beru turalı habarlama keledi. Bolaşaqta täuekeldik kriteriyleri salıq töleuşilerdiñ qwqıqtarı men mindetterine äser etedi. Eger täuekeldiñ joğarı därejesi bolsa, onda kompaniyağa qatıstı belgili bir qatañ äkimşilik proceduralar iske qosıladı.

- Naqtı qanday proceduralar?

- Mısalı, kameraldıq baqılau (salıq esebi, deklaraciya negizinde baqılau). Eger Salıq komiteti esepterdi tekseru kezinde qanday da bir küdikti qateni, jetkizuşi men tapsırıs beruşiniñ deklaraciyasındağı şamalı säykessizdikti tapsa, «kameraldıq baqılau nätijesinde sizde zañ bwzuşılıqtar bar ekenin anıqtadıq» dep  habarlama jiberedi. Eger sizde ortaşa täuekel deñgeyi tömen bolsa, onda sizge tek habarlama jiberiledi. Eger joğarı bolsa, sizge orındaudı talap etken habarlama keledi. Talap orındalmağan jağdayda kompaniyalardıñ esepşottarı bwğattalıp, iesi äkimşilik jauapkerşilikke tartıladı.

Qazaqstandıq käsipkerlerdiñ qwqığı qılmıskerdiñ qwqığı qwrlı joq pa?

Eşqanday şaralar, osı normanıñ qoldanısı men täuekel därejesiniñ monitoringi, kiristerdi ädil deklaraciyalau biznesti qorğay almaydı. Öytkeni, täuekel därejesin tömendetu üşin ne isteu kerek ekeni belgisiz. Oyın şarttarı aşıq emes, – deydi Nwrhan Jwmabekov.

"Tipti kisi öltiruşige de qılmıstıq ispen tanısuğa qwqıq beriledi. Al käsipker qılmıskerden de jaman bolğanı me? Qanşama jıldar boyı osılay. Biraq qazir Konstituciyalıq Sottıñ qwrıluı bizge bir ümit berdi. Konstituciyalıq Sot turalı zañda ärbir azamattıñ Konstituciyağa säykes qanday da bir normağa qarsı şığuğa qwqığı bar jäne bwl qwqığın jüzege asıruı üşin azamattardıñ orındauı kerek şarttarı bar dep jazılğan".

Zañger käsipkerler 25 qañtarda KS-ke ötiniş bildirgenin jäne 31-i küni jauap alğanın atap ötti. Alayda sot talapkerlerdiñ azamattıq sot satısın aynalıp ötip, KS-ke tikeley jüginuine baylanıstı is qaraudan bas tartılıptı.

Nwrhan Jwmabekov bwl şeşimniñ zañdılığın moyındaydı:

- Iä, azamattıñ azamattıq sotqa aldın ala jüginbey-aq, KS-ğa baruğa qwqığı bar degen norma bar. Biraq bwl erekşe jağdaylarğa baylanıstı. Bizdiñ ötinişimiz osınday jağdaylarğa qatıstı dep eseptedik. Konstituciyalıq Sot basqaşa şeşim qabıldaptı. Olar Konstituciyalıq Sottıñ qorıtındılarımen kelisip, wzaqqa sozılatın procesti tañdap şeşim qabıldadı. Endi biz qarapayım azamattıq sotqa talap arızdar dayındap jatırmız, boljap otırğanımızday, Salıq kodeksiniñ 137-babına kelip, bizge aqparat beruden bas tartadı (täuekel därejesin beru erejeleri turalı – avtor.), sodan keyin biz Konstituciyalıq sotqa osı baptı konstituciyağa qarsı dep tanudı talap etemiz.

Salıq kodeksiniñ normasın Konstituciyalıq sotta qarauğa  ötiniş bildirgen käsipkerlerdiñ qatarında - qorğanıs-önerkäsip keşeni käsiporındarı qauımdastığınıñ törağası Aybek Barısov, Jeñil önerkäsip käsiporındarı wlttıq birlestiginiñ Basqarma törağası Gülmira Uahitova, Qazaqstanda jasalgan tauar öndiruşiler men käsipkerler qauımdastığı, elimizdegi  jihaz jäne ağaş öñdeu, avtomobil', agrarlıq salalarınıñ ökilderi bar.

Qazaqstandıqtardıñ KS-qa jüginu täjiribesi is jüzinde joq. Sondıqtan bas tartu, qayta jüginu procesi qalıptı jağday, osılayşa sot praktikası qwrıladı,- deydi Qozğalıs ökilderi.

Ekonomikalıq wltşıldıq qozğalısınıñ köşbasşısı Aybek Barısov daulı norma qazaqstandıq tauar öndiruşilerge barınşa ziyan tigizedi dep esepteydi:

"Bizdiñ qozğalısımızdıñ maqsatı – qazaqstandıq käsipkerlerdiñ mäselelerin şeşu, biz onı jaqsı tüsinemiz, biz üşin problemalarımızdı bireu kelip şeşip bermeydi. Bwl norma, meniñ oyımşa, eñ aldımen otandıq bizneske kedergi jasaydı. Bizdiñ ötinişimizdiñ artında jüzdegen mıñ adam, käsipkerler, käsiporın qızmetkerleri, olardıñ otbasıları twr. Reformalardı, sonıñ işinde konstituciyalıq sottardı jürgizu maqsatında Konstituciyalıq sottı el Prezidenti qwrdı. Eñ mañızdı reforma azamattardıñ sanasında boluğa tiis özgerister. Bizdiñ ärqaysımız öz elimizdi, onıñ işinde onıñ zañdarın qwru tetigi bizde ekenin, bizge baylanıstı ekenin tüsinuimiz kerek".

Onıñ oyınşa, bwl bastamanıñ negizgi maqsatı – bükil qoğamğa el reformalarına sözben emes, is jüzinde qalay ıqpal etu kerektigin ülgi etu.

«Bwl üşin bizde qwraldar,"twtqalar " bar, olar äli de sınaqtan ötpese de, sıqırlap jwmıs isteydi. Biraq jwmıs istetu üşin olardı belsendi paydalanu kerek. Biz qazaqstandıq biznestiñ jağdayın jaqsartuğa tırısıp jatırmız. Bizde Konstituciyalıq sotta kötergimiz keletin tağı birneşe swraq bar, biraq bwl oñay is emes.

Salıq kodeksiniñ 137-babı boyınşa sottasu – bwl bizdiñ alğaşqı qadamımız, sondıqtan qatelesuimiz de mümkin. Alayda bwl procesti äri qaray şiratıp, tüsinikti jäne qarapayım etu üşin barlıq mümkindikterdi paydalanuımız kerek, – dep oyın qorıtındıladı Aybek Barısov.

Atalğan Salıq kodeksiniñ  137-babı boyınşa,  belgilengen jağdaylardı qospağanda, täuekel ölşemşarttarın jäne täuekelderdi basqaru jüyesin qoldanu tärtibin salıq organı ayqındaydı jäne ol jariya etuge jatpaytın qwpiya aqparat bolıp tabıladı.

Esteriñizge sala keteyik, Qazaqstanda qayta jañğırtılğan Konstituciyalıq sot öz jwmısın 2023 jıldıñ qañtar ayınan bastadı. El tarihında Konstituciyalıq sot 1993-1995 jıldarı bolğan.