Rasul Rısmambetov: EAEO-ğa müşe bolu arqılı jağdayımızdı qiındata tüstik

Osı ayda Sankt-Peterburgte Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtıñ (EAEO) joğarı keñesiniñ otırısı ötip, birqatar mäseleler qaralğan. Jiında söz söylegen Resey prezidenti Vladimir Putin odaq jwmısınıñ «asa tabıstı» örbip jatqanın aytıptı. Alayda şın mäninde däl olay ekenine kümän barşılıq. Mwnday közqarastıñ bar ekenin Belarus' prezidenti Aleksandr Lukaşenkonıñ pikirinen bayqadıq. Ol aşıq otırıs kezinde Vladimir Putinmen biraz söz talastırıp, pikir qayşılığı bar ekenin anıq bayqattı. Bwl rette Lukaşenko Resey qoyıp otırğan gaz bağasınıñ qımbat ekenine reniş bildirdi.

«Gazprom» YAmal-Neneckiy AQ-dan Belarus' şekarasına deyin gaz jetkizip bergeni üşin 100 şaqırımğa mıñ kub metr 3 dollardan saudalaydı. Al Resey işindegi tarif – 1 dollar köleminde ğana. YAğni, üş ese tömen. Bağa mäselesine kelgende Qazaqstan da osı jağdaydı bastan keşirip otır. Osını esepke alatın bolsaq, Smolensk oblısımen şekaralasatın bizdiñ elde gaz bağası mıñ kubqa 130 dollardan satıladı. Al sol Smolensk oblısındağı twtınuşılar üşin köterme bağa – 70 dollar. Eki ese tömen. Mwnday jağdayda qalay bäsekelesuge boladı?» degen bolatın Lukaşenko.

Osıdan soñ elimizge belgili qarjıger maman Rasul Rısmambetovke habarlasıp, EAEO-dağı Qazaqstannıñ jağdayı turalı az-kem swhbattastıq. Mamannıñ aytuınşa, Qazaqstan odaqqa müşe bolu arqılı köp närseden wtıluda. Bwl – bizdiñ ekonomikağa eleuli ziyan keltiretin faktor. Qazirgi tañda Qazaqstannıñ EAEO-men sauda balansında teris sal'donıñ ülesi basım. Onıñ minus 5,2 mlrd dolları Reseymen aradağı saudada payda bolğan. Teris sal'do degenimiz – import köleminiñ eksporttan asıp tüsui.

– Qazaqstannıñ EAES-pen sauda balansındağı keri sal'do turalı oyıñız qanday? Bwl bizdiñ ekonomikanıñ jeñilisi me?

 – Qazaqstannıñ ekonomikası wzaq uaqıttan beri älsirep jürgen jäne tepe-teñdik joyılğan. Şikizat salasınıñ özge salalardan basım boluı wzaq uaqıttan beri jalğasıp kele jatır. Bwl uaqıt aralığında Resey öz ekonomikasın ärtaraptandıruğa mäjbür boldı. Endi kelip bizdiñ elder baj salınbaytın bir odaq ayasında birikkennen soñ reseylik jäne belarusiyalıq öndiruşiler bizdiñ öndiruşilerden basım tüse bastadı. Sondıqtan bwl eldermen sauda balansınıñ teris körsetkişke şığuı tañğalatınday jağday emes. Körşilerimizge mwnday ekonomikalıq basımdıqtı öz qolımızben berip qoydıq. Söyttik te öz öndiruşilerimizdi qiın jağdayda qaldırdıq. Iä, mwnday problema bizde EAEO-ğa kiremin degenşe de bolğan. Alayda odaqqa müşe bolu arqılı jağdayımızdı odan äri qiındata tüstik.

 – 5,3 mlrd dollardı joğaltu bizdiñ ekonomikağa qanday zardabın tigizui mümkin?

 – Halıqaralıq ekonomikada payda tabu jäne paydadan qağılu qalıptı qwbılıs. Jalpı alğanda şikizat eksportınıñ arqasında Qazaqstannıñ sauda balansı oñ körsetkişke ie. Alayda eger küni erteñ mwnay bağası qwldırap ketetin bolsa onda bizge şığındardı meylinşe qısqartıp, ekonomikamızdıñ basqa da salaların damıtuğa tura keledi. Sol kezde barıp biz EAEO-dağı işki saudada qanşalıqtı wtılıp jatqanımızdı añğaratın edik. Sol sebepti, barınşa otandıq öndiristi jetildire tüsuge küş salıp, EAEO-ğa öz önimderimizdi eksporttauğa qazirden kirisken abzal. Biz osı odaqqa müşelikke kirgen kezde bwl qadam bizdiñ öndiruşiler üşin narıqtı keñeyte tüsedi dep uäde bergen bolatın. Al qazir qalay bolıp otırğanına özderiñiz kuäsizder.

– Qazaqstan importtan eksport kölemin joğarılatu üşin qanday qadamdarğa baru kerek? Odaqqa qanday talaptar qoyğanı jön?

 – Odaq işindegi sauda balansınıñ bizdiñ paydamızğa şeşilui bwl sol odaqtıñ tikeley özine emes, bizdiñ eldiñ ekonomikalıq qwrılımına baylanıstı. Reseylik jäne belorusiyalıq öndiruşilermen terezesi teñ jağdayda bäsekeles bola alu üşin şikizattıq emes salalarğa köñil bölu kerek. Bwl rette nwsqanıñ biri – tamaq önerkäsibin joğarı deñgeyde damıtıp, EAEO-dan tıs – Tayau Şığıs jäne Qıtay elderine qaray eksporttaudı bastau.

Iä, eksport bizde artıp kele jatır. Degenmen importtıñ salmağı basıp ketude. Onıñ üstine kedenniñ bolmauına baylanıstı şekara mañındağı saudağa da baqılau jasau qiın. Osılayşa, biz Reseydiñ jağdayın jasauğa üles qosıp jatırmız. Bılayşa aytqanda, şeteldik öndiruşini qoldauğa jwmsalğan ärbir tiınımız – bizdi bankrotqa jaqındata tüsedi.

Rahmet!

 Eske salsaq, EAEO-ğa qazirgi tañda Resey, Qazaqstan, Armeniya, Qırğızstan jäne Belarus' elderi müşe. Jaqında bwl qatarğa Moldova qosıluı mümkin. Ötken jeksenbide ol elde referendum ötip, halıqtıñ 42 payızı memlekettiñ EAEO-ğa müşe boluın jaqtap dauıs bergen. Al 39 payızı eldiñ Euroodaqqa müşelikke qabıldanuın jaqtaydı eken.

Jaqın arada EAEO elderi arasında transşekaralıq esepteuler üşin ortaq valyuta engizilui mümkin. Odaq basşılığı atalğan valyutanıñ elektrondı nwsqada jüzege asatının aytqan. Degenmen jaña valyutanıñ kursı müşe-memleketterdiñ wlttıq valyutalarınıñ kursına tikeley täueldi bolmaq.