Älemniñ 1500-den asa ğalımı adamzatqa ekinşi ret eskertu berdi

Älemniñ 1500-den astam ğalımı birdey eskertu jasap, adamdarğa Jer planetasınıñ dağdarısınan saqtanuğa şaqırdı. Ğalımdardıñ aytuınşa halıq sanınıñ tez ösuine baylanıstı, şekteuli resurstardı artıq twtınu ğalamdıq kün köristiñ qiındığına alıp keledi. Eger älem elderi jedel şara qoldanbasa, biologiyalıq köptürlilik ziyanğa wşırap, adamzat qasiretke tap boladı. Bwl turalı «People» basılımı habarladı.

Şındığında bwl ğalımdardıñ ekinşi märte külli adamzatqa jasağan eskertui. Osıdan bwrın 1992 jılı da älemniñ 1500-den astam ğalımdarı «adamzattıq eskertu» jasağan edi. Alayda, mamandardıñ aytuınşa, 25 jıl bwrınğımen salıstırğanda, qazirgi jağday 1992 jıldağı körsetkişten asıp tüsken. Sol kezde ğalımdardıñ eskertken mäseleleri qazir tipti auırlap ketti.

Ğalımdar tobınıñ kezekti «Adamzatqa eskertuin» Oregon universitetiniñ ğalımı Uilliam Rippleniñ bastamaşılığımen ortağa salınuda. Ol ötken jıldıñ aqpan ayında, 1992 jılı ğalımdardıñ eskertuin qaytalay qarap şığıp, magistranttarmen birge 25 jıldağı (Biıl atalğan «Adamzattıq eskertudiñ» 25 jıldığı) özgeristerge zertteu jürgizudi qolğa alğan. Nätijesinde Ripple 1992 jıldan beri köptegen körsetkişterdiñ naşarlap ketkenin anıqtağan:

Bükil älemde jan basına şaqqandağı twşı sudıñ mölşeri 26% -ğa azayğan; Teñiz önimderin twraqtı paydalanu qiınday tüsken; Lastanudan jäne otteginiñ jetispeuşiligi saldarınan tiri organizmder ömir süre almaytın mwhittardağı «öli aymaq» 75% -ğa artqan; Ormandı aumaqtar şamamen 300 mln akr-ğa qısqarğan, bwlardıñ basım bölegi auıl şaruaşılığı men jolğa berilgen; Ğalamdıq kömirtegi şığarındıları aytarlıqtay ösuine baylanıstı ortaşa temperatura körnekti joğarılağan; Jer betinde halıq sanı 35% arttı; Biologiyalıq ärtürlilik sütqorektilerde, bauırımen jorğalauşılar, amfibiyalar, balıqtar men qwstar jalpı 29% azayğan. Mine osılardıñ qatarında bir ğana quanarlıq körsetkiş bar, ol bolsa – ozon qabatı jwqaru qarqını tömendegen.

Älemde ormandı aumaqtar 300 mln akrğa qısqardı. Foto: linkedin.com.

Ğalımdardıñ aytuınşa, bwl körsetkişter adamzatqa qırağılıqtı eskertip twr eken. Eger der kezinde şara qoldanar bolsaq, ozon qabatınıñ tesiluin tömendetuge bolğanı sekildi, adamzatqa igilikti özgeris jasauğa boladı. Bwl ret 1500-den asa tanımal ğalımdar qol qoyğan «Adamzattıq eskertudiñ» maqsatı – adamdardı özimizdi qorşağan ortanıñ näziktigine nazar audaruğa şaqıru.  Ğalımdardı Jer şarı men onda jasap otırğan adam balasınıñ bolaşaq tağdırı alañdatıp otır, sondıqtan bwl ürdiske qarsı küresu ärbir esti adamdı, sizdi de, bizdi de qamtidı.

“The Qazaq Times”