AQŞ-tıñ Ortalıq Aziyadağı äskeri bazaları. Foto: Map Of Usa Capitals And States.

Ekinşi düniejüzilik soğıstan keyin AQŞ-tıñ äskeri ıqpalı bükil dünie jüzine keñeydi. AQŞ el işindegi jäne sırtındağı äskeri bazalardı qosqanda jalpı sanı 5 mıñnan astam äskeri bazalardı saldı. Qırği-qabaq  soğıs ayaqtalğannan keyin, halıqaralıq jağdaylardıñ özgeruine baylanıstı, AQŞ öziniñ äskeri strategiyalıq josparlarına tübegeyli özgerister engizdi. Eldegi oppoziciyalıq küşterdiñ qarsılığına baylanıstı eldiñ şeteldegi äskeri bazalarınıñ sanı aytarlıqtay qısqardı. Qazirgi uaqıtta  140-tan astam el men aymaqta AQŞ-tıñ 374 äskeri ülken bazası bar. 300 mıñ adamğa dayındalğan. Al, AQŞ-tıñ öz işinde 871 äskeri baza bar bolıp, onıñ 242 teñiz armiyasına arnalğan, al äue armiyasınıñ äskeri bazaları - 384.

Amerika Qwrama Ştattarında äskeri bazaların qwruda geografiyalıq ornalasu, tabiği jağdaylardı, ob'ektilerdi jäne sayasi jağdaylardı özge de aspektilerdi tolıqtay eskerilgen deuge boladı. Negizgi erekşelikteri retinde äskeri bazalardıñ baylanısı, qatınas-tasımalı tolıqtay eskerilgen. El işindegi bazalarınıñ quatı basım bolıp keledi.

Qazirgi kezde memlekettiñ teñiz äskeri bazalarınıñ strategiyalıq salmağı basım deuge boladı. Teñizde ornalasqan äskeri bazaların aytar bolsaq, Alyaska şığanağında, Soltüstik Koreyağa jaqın teñiz alabında, Indoneziya batıs bwğazı, Sunda bwğazı, Malakka teñiz aylağı, Oñtüstik-şığıs Mend bwğazı (Qızıl teñiz), Soltüstik Suec kanalı, Jerorta teñizi men Atlant mwhitı arasındağı Gibraltar bwğazı,  Parsı şığanağına kiretin Ormuz bwğazı, Florida ştatınıñ soltüstigindegi su aydını, Afrikanıñ oñtüstik şetinen tartıp Soltüstik Amerikağa wlasatın su jolında, Grenlandiya – Islandiya – Wlıbritaniya su joldarı qatarlı jerlerge ornalasqan.

Strategiyalıq twrğıdan alıp qarağanda, AQŞ-tıñ şeteldegi äskeri bazaları ülken jaqtan 3 negizgi strategiyalıq aymaqqa, 14 negizgi aymaqqa bölinedi. Üş strategiyalıq aymaq:

  • Europa, Tayau Şığıs jäne Soltüstik Afrika;
  • Aziya, Tınıq mwhit pen Ündi mwhittarı;
  • Oñtüstik-Soltüstik Amerika.

AQŞ-tıñ Orta Aziyadağı äskeri bazaları

Bwl aymaq Qwrama Ştat üşin özge aymaqtardan köri strategiyalıq mañızdı basımdıq berilmegen. Twtas Ortalıq-Aziya öñirinde AQŞ äskeriniñ sanı 6 mıñ adam şamasında delingen. Atalğan aymaq Euraziyanıñ işki qwrlığına kiredi. Reseymen Orta-Tayau Şığıstı jalğastıradı. Qıtay men Batıstıñ arasında jatır. Resey men Qıtay territoriyasına köbirek jaqın bolğandıqtan da, bwl öñirde AQŞ-tıñ äskeri äreketteri salıstırmalı türde köp emes. Auğanstan soğısınan keyin ğana AQŞ Orta Aziyağa twraqtı äsker ornalastıratın boldı. Qazirgi kezde Auğanstanğa körşiles jatqan 9 elde 13 äskeri baza qwrdı. Onıñ işinde 4 äskeri bazası Orta Aziyanıñ özinde ornalastırılğan.

Osıdan birneşe jıl bwrın Qırğızstan Manas äskeri bazasınan bas tartıp, AQŞ äskerlerin attandırıp saldı. Qırğızstanda 3000 äsker ornalastıruğa bolatın äskeri baza salınğan jäne eldiñ ortalıq qalasına jaqın boldı. Strategiyalıq bombalauşı wşaqtar men jauıngerlik wşaqtardı ornalastıruğa mümkindigi bolğan.

2000 jıldardan beri qaray AQŞ Qazaqstanda da öziniñ äue bazasın aşuğa tırısıp kelgen. Alayda, 2009 jılı köp talastı bwl taqırıpqa nükte qoyılıp, elimizde AQŞ-tıñ äskeri bazası salınbaytın bolğan. Bwğan tolıqtay Reseydiñ ıqpalınıñ bolğanı anıq jağday. Bizden göri AQŞ äskeri küşteri Täjikstan men Özbekstanda köbirek belsendilik tanıtıp keledi.

Jalpı AQŞ-tıñ şetelderde 102 qwrlıq armiya bazası, 32 teñiz armiya bazası, 9 teñiz armiyasınıñ qwrlıqtıq qosınına arnalğan bazası, 50 äue armiyası bazası bar, bwlarğa jıl sayın bölinetin äskeri byudjetten 40 payızdan köp qarjı bölinedi.

“The Qazaq Times”