Tramp alğaşqı resmi saparğa attandı. Foto: The New York Times.

“The New York Times” basılımı: Uaşington – jwma,  prezident Donal'd Tramp Qwrama Ştat basşısı retinde alğaşqı saparın toğız künde bes qalada boluğa josparladı. Al, şın mänisinde Tramp bwl saparğa şığuğa qwlqı joq edi. 

Ol birneşe sırlas dosına öziniñ Aqüyden wzap şığıp, şetelderde beytanıs basşılarmen kezdesudi onşalıqtı wnatıp ketpeytinin qınjıla otırıp aytqan.

Tramptıñ jaqın kömekşisiniñ aytuınşa, ol alğaşqı sapar uaqıtın qısqa merzimge qoyğısı kelgen. Biraq, Saud Arabiyası, Izrail', Belgiya, Italiya, Vatikan qatarlı elderdi saparlau üşin ol janğa jaylı ornınan uaqıtşa qol üze twruına tura keledi. Janğa jaylı ornı degenimiz onıñ jekelik demalıs üyi men gol'f alañı bar demalıs sayabağı bolıp tabıladı. Al ol saparlay baratın elderde jäne sapar barısında oğan mwnday joğarı deñgeydegi demalıs orındarı tabıla bermeydi.

Degenmen, kezekti sapardıñ Tramp üşin asa mañızdı ekeni anıq. Eñ aldımen bwl sapar oğan özi kötergen «Amerika birinşi» közqarasın resmi tanıstıru mümkindigin beredi. Al, özge el basşıları Aqüyde otırıp älemdi dübirletken osı bir sayasi twlğanı öz közderimen körgisi keletini tağı bar.

Sapardıñ kün tärtibi asığıs jasalğanı belgili. Bwl onıñ keybir ağattıqtarın basqalarğa bildirip qoyuı da mümkin. Sebebi, ol atalğan eldiñ basşılarımen irkes-tirkes kezdesu ötkizui kerek. Oğan qosa, Trampqa kezdesetin keybir basşılar älemdik sayasatta tisqaqtı sabazdar ekeni tağı bar. Qwrama Ştattağı tudırğan añısı da aytarlıqtay emes jaña basşı üşin, bwl memlekettik sapar oñay soğayın dep twrğan joq.

Särsenbi küni Tramp Teñiz-Qorğanıs Institutınıñ tülekterdi şığarıp salu saltanatında: «Men bwl ret bwrınğı dos eldermen baylanıstı tipti de nığaytuğa,  özge de eldermen jaqın dos boluğa küş salamın», –  dep uäde bergen bolatın. Ötken aptanıñ eñ dübirli oqiğası – FBI basşısı Komidi jwmıstan bosatu jäne odan tuındağan işki dau-damay, oğan qosa alğaşqı resmi sapar dayındığı siyaqtı iri isterdiñ basımdılığı Tramptı äbden şarşatsa kerek.  Tipti keybir mañızdı şaralardı küşinen qaldırğan. Bwl auıl arasındağı qıdıru emes,  twñğış ret Qwrama Ştat basşısı salauatımen qwrlıq attap saparğa şıqqalı otırğan prezident saparına anığında birneşe apta bwrın dayındalu kerek edi. Biraq, Aqüy basşısınıñ soñğı künderdegi qızmet ritmi tım bayau.

Tramp ükimeti el işindegi dauılı taqırıptardıñ betin uaqıtşa jauıp,  jwrt nazarın halıqaralıq mäselelerge audaruğa tırıstı. Ötken aptada Tramptıñ küyeu balası äri joğarı keñesşisi Jared Kushner jetekşiligimen jinalıstar aşıp, Europadağı keybir el basşılarmen kezdesu mäseleler aytıldı. Qorğanıs ministrimen Tayau-Şığıs mäselesin qarastırsa,  Memleket ister hatşısımen Saud Arabiya saparı jaylı talqıladı. Sonday-aq,  Izraildağı birneşe sezimtal tüytkilder de söz bolğan.

Prezident Tramptıñ resmi sapar dayındığın anıq biletinder onıñ baspasözderdi şolıp şığuğa da uaqıtı joq ekenin ayttı. Tipti,  halıqaralıq mañızdı oqiğalarğa da tolıqtay nazar audarıp otıruğa mwrsatı joq bolıp şıqtı. Bwdan Aqüydiñ işki dau-damayı Tramptıñ basın äbden qatırğanın anıq bayqauğa boladı.

Barak Obama twsında sırtqı ister ministrı bolğan Jeyms Steynberg (James B. Steinberg) Trampqa:  «Sen jaqsı dayındaluıñ kerek. Senimen kezdesetin özge basşılar küşti işki dayındıqpen keledi. Sondıqtan,  är el basşıları ädette qarsı jağınıñ qalauın söz emeurinnen, aytqızbay-aq bile aladı. Eger,  işki dayındığıñ jaqsı bolmasa,  iri isterdi büldirip alasıñ», – degen aqılın da aytqan.

Steynberg :  «Prezident bwl retki saparda eşteñeni de büldirmeydi. Qazir älem belgili deñgeyde beybit küyde twr. Onıñ üstine onıñ maqsatı arazdasu emes,  ıntımaqtasu», – degen pikirin bildirdi.

Biraq,  Tramptıñ jeke keñesşileri onıñ mañızdı kezdesulerde añdausız söylep,  mañızdı isterdi büldirip aluınan alañdaydı. Sebebi,  Tramp keyde äreket pen sözde scenariyge bağınbay ketetin ädeti bar ekenin aytadı.  Tipti, abaysızda Amerika atınan bası artıq uağdalar berip qoyuı da mümkin. Täjribeli el basşıları onıñ älsiz twstarınan saualdar qoyıp, sürindire me dep te alañdaydı. Olar el işindegi mañızdı jinalıstarda talay ret taqırıptan auıtqıp ketkenin mısalğa keltirip otır.

Bwrınğı prezident Buştıñ Qauipsizdik ister keñesşisi Stephen J. Hadley prezidenttiñ resmi saparı üşin Aqüy ülken dayındıqtar jasauı kerek deydi. Buşpen birge älemdi şarlağan bwl keñesşi bügingi prezidenttiñ jüris-twrısına köñili tolmaytın da aşıq ayttı.

Degenmen,  wzaq jıldardan bergi san mıñdağan saparlardan qarağanda,  är eldiñ basşıları tım öreskel qatelikter jibermegenin bayqaymız.  Prezidentter saparınıñ köbi aldın-ala jasalğan jospar boyınşa oydağıday orındalıp keledi.

Keybir sätsizdikterdi täjiribeli basşılar şeşendigimen nemese tapqıştığımen şeşip ketip jatadı. Mısalı, prezident Buş Qıtay astanasındağı baspasöz mäjilisinen şığıp bara jatqanda, özi barğan esiktiñ qwlıptaulı ekenin bayqaydı. Jwrt ıñğaysız jağdayda twrğanda Buş baysaldı qalıppen mikrofon aldına kelip: «Sizderden qaşıp qwtılayın dep edim, ol oyım iske aspadı», – dep äzilge aynaldırıp jibergen bolatın.

Ne desek te,  bwrın-soñdı Aqüyde qızmet atqarğandar,  birneşe kezek prezidenttiñ janında bolğan aqılşılar öz prezidentteriniñ kezekti saparınan Tramptan beter alañdaulı. Olardıñ bastı alañdaytını Tramptıñ söz ben ärekette josparğa bağınbay ketetin ädeti bolsa kerek.

Külli älem köz tigip otırğan prezident Tramptıñ kezekti saparı qalay ötetinin aldağı künderde resmi kezdesulerinen keyin anıq bolmaq. Qalayda, Aqüydiñ kezekti basşısına eşkim de ayaq kiim laqtıra qoymas...

Ädilet Ahımetwlı

"The Qazaq Times"