Kollaj: halyqline.kz

Ükimettik emes wyımdar (ÜEW) tobı Qazaqstan biligin elde internetti bwğattau men bayaulatuğa mümkindik beretin zañnamanı alıp tastauğa şaqırdı. Bwl turalı Ortalıq Aziya jañalıqtar qızmeti jazdı.

24 tamızda şıqqan mälimdeme men peticiyada qazaqstandıq jäne halıqaralıq sarapşılar men ükimettik emes wyımdar tobı 2022 jılı Qañtar oqiğası kezinde biliktiñ tötenşe jağday rejimin jariyalap, internetti öşirgenin aytqan.

Olardıñ aytuınşa, Qazaqstanda bolğan alğaşqı tolıqqandı internet-şatdaun zañ twrğısınan tiisti türde bağalanbadı. Mälimdeme avtorları 2022 jılı Qañtar oqiğası kezinde internet qoljetimdi bolmağandıqtan, onıñ saldarı qayğılı jağdayğa äkeldi, adamdar aqparattan maqwrım qalıp, olarğa qauip töndi deydi.

"Sol künderi internetke qosılu mümkin bolmadı, saldarınan köp adam qaza bolğanı anıq, eş aqparatsız qalağa şıqqandar oqqa wştı. Peticiya bastamaşıları qayğılı oqiğanıñ qaytalanuına jol bermeuge şaqıradı" delingen Shutdown.kz saytındağı mälimdemede.

Internetti öşirudi jaqtauşılardıñ aytatın bir argumenti — jalğan aqparat taratudı boldırmau. "Alayda internettiñ öşui azamattar qauipsizdigin qamtamasız etip, jalğan aqparat taratuğa jol bermeydi degenge eşqanday dälel joq" deydi avtorlar.

Wyımdar men sarapşılar "Derekterdi beru jelileriniñ statikalıq mekenjaylarınıñ tizilimi" (DBJSMT) jasalğanın sınğa aldı.

Ükimettik emes wyımdar men sarapşılar tobı internetti bwğattau mäselesi boyınşa sottarğa jüginbek. Olar tilek bildiruşilerdi Qazaqstan prezidentine, prem'er-ministrine, parlament mäjilisi men senat törağalarına, Konstituciyalıq sot basşısına joldanğan peticiyağa qol qoyuğa şaqırdı.

Internetti bwğattauğa qarsı nauqan bastamaşıları — "MediaNet Halıqaralıq jurnalistika ortalığı", "Qwqıqtıq media ortalığı", "Azamattıq saraptama", "Erkindik qanatı", Eurasian Digital Foundation, Digital Paradigm qorları jäne Internet Freedom Qazaqstan täuelsiz qwqıq qorğau tobı.

Bıltır Qazaqstanda keminde 238 adamnıñ ömirin qiğan Qañtar oqiğası kezinde elde birneşe kün internet öşirilgen. Azamattardıñ täuelsiz aqparat alu mümkindigi şektelgen.

Freedom House halıqaralıq wyımınıñ älem elderiniñ internet erkindigine bağa bergen 2022 jılğı esebinde Qazaqstan "interneti erkin emes" memleketter qatarında qaldı. "2022 jılı qañtarda bilik täuelsiz jañalıq sayttarın japtı, onıñ aldında internet tolıq öşirilip, arasında işinara bir istep, bir öşti. Bilik tötenşe jağday jariyalağan şaqta bilikpen baylanıstı birneşe aqparat agenttikteri ğana aqparat jariyaladı" dep jazılğan wyım esebinde.

AQŞ memlekettik departamentiniñ esebinde Qazaqstanda bıltır biliktiñ ya bilik atınan adamdardı zañsız öltiru, organdar tarapınan adamdardı azaptau, türmede adamdardı qiın jağdayda wstau, zañsız qamau, sayasi twtqındau, basqa eldegi qısımnan qaşqan adamdardı qudalau, sot jüyesindegi problemalar, söz bostandığı men BAQ jwmısın şekteu, jurnalisterdi qudalau, internetti şekteu, beybit miting ötkizuge kedergi keltiru, adamdardıñ sayasi ömirge aralasuına böget bolu, biliktegi jemqorlıq, käsipodaq jwmısına tosqauıl qoyu, balalar eñbegin qanau siyaqtı adam qwqığın bwzatın jayttar bolğanı aytıladı.