كوللاج: halyqline.kz

ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار (ۇەۇ) توبى قازاقستان بيلىگىن ەلدە ينتەرنەتتى بۇعاتتاۋ مەن باياۋلاتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭنامانى الىپ تاستاۋعا شاقىردى. بۇل تۋرالى ورتالىق ازيا جاڭالىقتار قىزمەتى جازدى.

24 تامىزدا شىققان مالىمدەمە مەن پەتيتسيادا قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق ساراپشىلار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار توبى 2022 جىلى قاڭتار وقيعاسى كەزىندە بيلىكتىڭ توتەنشە جاعداي رەجيمىن جاريالاپ، ينتەرنەتتى وشىرگەنىن ايتقان.

ولاردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا بولعان العاشقى تولىققاندى ينتەرنەت-شاتداۋن زاڭ تۇرعىسىنان ءتيىستى تۇردە باعالانبادى. مالىمدەمە اۆتورلارى 2022 جىلى قاڭتار وقيعاسى كەزىندە ينتەرنەت قولجەتىمدى بولماعاندىقتان، ونىڭ سالدارى قايعىلى جاعدايعا اكەلدى، ادامدار اقپاراتتان ماقۇرىم قالىپ، ولارعا قاۋىپ ءتوندى دەيدى.

"سول كۇندەرى ينتەرنەتكە قوسىلۋ مۇمكىن بولمادى، سالدارىنان كوپ ادام قازا بولعانى انىق، ەش اقپاراتسىز قالاعا شىققاندار وققا ۇشتى. پەتيتسيا باستاماشىلارى قايعىلى وقيعانىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋگە شاقىرادى" دەلىنگەن Shutdown.kz سايتىنداعى مالىمدەمەدە.

ينتەرنەتتى ءوشىرۋدى جاقتاۋشىلاردىڭ ايتاتىن ءبىر ارگۋمەنتى — جالعان اقپارات تاراتۋدى بولدىرماۋ. "الايدا ينتەرنەتتىڭ ءوشۋى ازاماتتار قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، جالعان اقپارات تاراتۋعا جول بەرمەيدى دەگەنگە ەشقانداي دالەل جوق" دەيدى اۆتورلار.

ۇيىمدار مەن ساراپشىلار "دەرەكتەردى بەرۋ جەلىلەرىنىڭ ستاتيكالىق مەكەنجايلارىنىڭ ءتىزىلىمى" (دبجسمت) جاسالعانىن سىنعا الدى.

ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن ساراپشىلار توبى ينتەرنەتتى بۇعاتتاۋ ماسەلەسى بويىنشا سوتتارعا جۇگىنبەك. ولار تىلەك بىلدىرۋشىلەردى قازاقستان پرەزيدەنتىنە، پرەمەر-مينيسترىنە، پارلامەنت ءماجىلىسى مەن سەنات توراعالارىنا، كونستيتۋتسيالىق سوت باسشىسىنا جولدانعان پەتيتسياعا قول قويۋعا شاقىردى.

ينتەرنەتتى بۇعاتتاۋعا قارسى ناۋقان باستاماشىلارى — "MediaNet حالىقارالىق جۋرناليستيكا ورتالىعى", "قۇقىقتىق مەديا ورتالىعى", "ازاماتتىق ساراپتاما", "ەركىندىك قاناتى", Eurasian Digital Foundation, Digital Paradigm قورلارى جانە Internet Freedom Qazaqstan تاۋەلسىز قۇقىق قورعاۋ توبى.

بىلتىر قازاقستاندا كەمىندە 238 ادامنىڭ ءومىرىن قيعان قاڭتار وقيعاسى كەزىندە ەلدە بىرنەشە كۇن ينتەرنەت وشىرىلگەن. ازاماتتاردىڭ تاۋەلسىز اقپارات الۋ مۇمكىندىگى شەكتەلگەن.

Freedom House حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ الەم ەلدەرىنىڭ ينتەرنەت ەركىندىگىنە باعا بەرگەن 2022 جىلعى ەسەبىندە قازاقستان "ينتەرنەتى ەركىن ەمەس" مەملەكەتتەر قاتارىندا قالدى. "2022 جىلى قاڭتاردا بيلىك تاۋەلسىز جاڭالىق سايتتارىن جاپتى، ونىڭ الدىندا ينتەرنەت تولىق ءوشىرىلىپ، اراسىندا ءىشىنارا ءبىر ىستەپ، ءبىر ءوشتى. بيلىك توتەنشە جاعداي جاريالاعان شاقتا بيلىكپەن بايلانىستى بىرنەشە اقپارات اگەنتتىكتەرى عانا اقپارات جاريالادى" دەپ جازىلعان ۇيىم ەسەبىندە.

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ ەسەبىندە قازاقستاندا بىلتىر بيلىكتىڭ يا بيلىك اتىنان ادامداردى زاڭسىز ءولتىرۋ، ورگاندار تاراپىنان ادامداردى ازاپتاۋ، تۇرمەدە ادامداردى قيىن جاعدايدا ۇستاۋ، زاڭسىز قاماۋ، ساياسي تۇتقىنداۋ، باسقا ەلدەگى قىسىمنان قاشقان ادامداردى قۋدالاۋ، سوت جۇيەسىندەگى پروبلەمالار، ءسوز بوستاندىعى مەن باق جۇمىسىن شەكتەۋ، جۋرناليستەردى قۋدالاۋ، ينتەرنەتتى شەكتەۋ، بەيبىت ميتينگ وتكىزۋگە كەدەرگى كەلتىرۋ، ادامداردىڭ ساياسي ومىرگە ارالاسۋىنا بوگەت بولۋ، بيلىكتەگى جەمقورلىق، كاسىپوداق جۇمىسىنا توسقاۋىل قويۋ، بالالار ەڭبەگىن قاناۋ سياقتى ادام قۇقىعىن بۇزاتىن جايتتار بولعانى ايتىلادى.