Jahandıq mwnay narığındağı twrlausızdıqqa qatar jaña mümkindikter de payda boluı mümkin. Foto: Anadolı

Ukrainadağı soğıs älemdik energetika narığına ülken soqqı wrdı. Mwnay men gaz narığı teñselip twr, Resey mwnayı men gazına swranıs azayğan kezde bağa şarıqtap är barrel' mwnay 110 dollarğa deyin (beysenbi küni) köterildi. Jalpı Ukrainadağı jağday jahandıq energiya narığına jetkizudiñ qiındığı men bağanıñ köterilui sındı eñ qauipti äserin tigizdi. Onıñ üstine qaqtığıs qanşa uaqıtqa sozıları belgisiz bolğandıqtan, energiya narığında da boljausızdıq küşeyip twr.

Şın mäninde, Ukrainadağı jağday energiya bağasın tipti de şarıqtatıp jiberetin türli belgisiz faktorlarğa tolı. Äskeri qaqtığıstıñ qanşa uaqıtqa jalğasarı jäne onıñ şeşimi qalay boları belgisiz. Onıñ üstine Ukrainağa şabuıl jasau arqılı Resey halıqaralıq joyqın sankciya soqqısına wşıradı, al osı sankciyalardıñ reseylik, odan barıp jahandıq energiya narığına qalay etetinin biz äli naqtı boljay almay otırmız.

Mwnay men gazğa degen swranısı mol elderdi de qosa alğanda aytarlıqtay köp el Resey energiyasınan bas tarttı. Biraq, bwl qajettiliktiñ toqtap qalğanın bildirmeydi, osı elder öziniñ işki jäne sırtqı swranıstarın qanağattandıru üşin Resey energiyasına balamalar izdeydi. Onıñ özi de uaqıt pen barıstı qajet edi. Osı aralıqta jahandıq energiya narığı twrlausızdıqpen qatar ömir sürmek.

Jahandıq iri aqparat közderindegi habarlarğa qaraytın bolsaq, europalıq mwnay-gaz kompaniyaları şatuşılardıñ balama közderin belsendi türde izdep jatqanın köremiz. Bwl mwnay öndiruşi özge elderge qatermen qatar jaña mümkindikterdiñ payda bolğanın da añğartadı. Aytalıq, Qazaqstan üşin de belgili mümkindikter beredi, biraq sankciya men özge de qaterlerdi naqtı bağalaudı qajet etedi.

Osı oraydan paydalanıp keybir qıtaylıq mwnay kompaniyalarınıñ payda tapqalı otırğanı da körinip qaldı. Bıltır sankciyalarğa qaramastan Irannan köp mölşerde şiki mwnay satıp alğan qıtaylıq kompaniyalar balama közin toltıruğa dayındalıp jatqanı anıq. Olardıñ arasında Şan'dunda ornalasqan Ural jäne ESPO sekildi reseylik nemese birlesken kompaniyaları da bar. Bwğan qosa reseylik kompaniyalar sankciyadan jaltaru nemese mwnay tranzakciyasın jüzege asıru üşin Qıtay bankterinde esepşot aşuğa wmtıladı degen boljamdar da bar. Sonıñ özinde şığındardan saqtanıp qalu qiın.

Degenmen, qaqtığıstar energiya salasındağı belgisizdikti arttırıp qana qoymay täuekel men tosın sıylardıñ mümkindiginde arttıradı. Aytalıq, Reseyge salınğan sankciyalar birtindep jahandıq energiya narığındağı bağanı tömendetui de mümkin dep boljaytındar da bar. Aytalıq, bir kün bwrın CNN arnasına bergen pikirinde uaşingtondıq sarapşı Pol Sallivan osınday közqaras ayttı. Ol jäne keybir mwnay kompaniyalardıñ Reseyden ketip jatuı nemese bas tartuı jetkizu tarmağın bwzatının ayttı.

Jağdaydıñ jalpı kartinasınan biz tağı mınaday bir situaciyanı körip otırmız: reseylik şiki mwnaydıñ köp böligi Trafigura Group siyaqtı halıqaralıq sauda kompaniyaları arqılı satıladı, al az böligi ğana tikeley reseylik kompaniyalar arqılı satıladı. Reseydiñ şiki mwnayına sankciya salınuı Reseydiñ jalpı teñizdegi eksporttıq saudasınıñ wzaq merzimdi dinamikalıq negizin özgertip jiberui mümkin. Bwl degenimiz batıstıq iri mwnay kompaniyaları Reseymen jasasqan wzaq merzimdik kelisim jobalarınan bir jola ketui de mümkin ekenin añğartadı.

The Qazaq Times