«Bireu toyıp, bireu toñıp sekirgen» biıl jazda jwrt qaralı habardan bas kötermestey demikken şaqta janı qısılğanı ras. Köp «qaza üstindegi jınoynaqqa» balağan otşaşu kezinde däri-därmek jetispey, jedel järdem şaqıra almay, auruhanalar nauqas qabıldamay, mäyithanalar men därihanalar aldında qalıñ kezek bolğanı bäriniñ esinde.

Pandemiyadağı ölim ösimin resmi statistikada da rastaydı. Statistika komiteti Qazaqstanda 2018 jılı mausım-şildede 21 809 adam, 2019 jılı osı uaqıtta 22 708 adam, al biıl 43 127 adam qaytıs bolğanın jariyalağan. Resmi derekke say, osı jılğı «mausım-şilde qırğınında» qaytqandar qatarı bıltırğa qarağanda 20 419 adamğa köbirek. Redakciya osı mäseleni naqtılau maqsatında Statistika komitetinen qaytqandardıñ ölim sebepteriniñ körsetkişin swrattı. Resmi jauap-mälimetke qarağanda, biıl jazatayım jağdaydan, ulanudan, jaraqattan, suicidten, suğa ketuden, kölik apatınan qaytqandar aytarlıqtay azayğan. Auru jağdayınan tıs sebepterden qaytıs bolğandar azayğan. Onda osınşama qalıptan artıq «20 mıñ adamnıñ» ölimine ne sebep?

Bwl swraqtı Densaulıq saqtau ministrligine joldap kördik. Vedomstvo vice-ministri Ajar Ğiniyatqızına joldanğan saualdıñ jauabında jazdağı asa qorqınıştı körsetkişti köktemgi karantinde tirkeusiz qalğan ölim sanımen baylanıstıradı.

«Alğaşqı karantin kezinde (naurız-säuir) HQKO-lar jwmıs istemedi jäne ölimdi tirkeu boyınşa memlekettik qızmetter Elektrondıq ükimet portalı arqılı körsetildi, QR WEM Statistika komitetiniñ derekteri boyınşa naurızda (8511 adam) jäne säuirde (4441 adam) ölimdi tirkeu kürt tömendegeni bayqalğan, tirkelmegen jağdaylar kelesi aylarda tirkeldi», – deydi ministrlik qaramağındağı Medicinalıq kömekti wyımdastıru departamentiniñ bastığı Azamat Düysenov.

Osılayşa, DenMin ökili «tirkeu merzimin ölim turalı akti boyınşa qalıptastıratın» WEM derekterin (Statistika komiteti – QT) şındıqqa janaspaytının, tek resmi esep ekenin meñzeydi.

Komitettiñ mälimetinşe, «biıl qañtar-tamız aralığındağı qaytıs bolğandar sanı bıltırğı osı uaqıtqa qarağanda 24%-ğa (21 470 adamğa) artıp, 89 511 adamnan 110 981 adamğa köbeygen».

Dese de Ükimet vedomstvosı tüptep kelgende «qalıptan tıs mıñdağan» ölimniñ bolğanın moyındauğa mäjbür. Resmi täpsirge qarağanda, biıl qan aynalımı jüyesi (18,7%), tınıs alu organdarı(63,2%), jwqpalı jäne parazittik (2,6 esege) aurulardan köz jwmğandar eselep artqan. Biraq tap osı sırqat türleriniñ örşu sebepterine tüsindirme bermegen.

«2020 jıldıñ segiz ayında ötken jıldıñ säykes kezeñimen salıstırğanda qan aynalımı jüyesi aurularınan bolatın ölim-jitim 3834 adamğa artıp, 20 539 adamnan 24 373 adamğa jetti. Bwdan bolatın ölim-jitim qwrılımında gipertoniyalıq aurudan bolatın ölim-jitim 41,2% (2019 j. segiz ayda – 554, 2020 j. segiz ayda – 782 adam), JIA 12,8% (bıltır – 7362, biıl – 8306 adam), midıñ qantamırlıq zaqımdanuı 13,6%-ğa (bıltır – 7399, biıl – 8405 adam) ösken.

2020 jıldıñ 8 ayında tınıs alu organdarınıñ aurularınan qaytıs bolğandardıñ sanı ötken jıldıñ säykes kezeñimen salıstırğanda 6 994 adamğa köbeygen (bıltır – 11 068, biıl – 18 062 adam).

2020 jıldıñ 8 ayında jwqpalı jäne parazittik aurulardan qaytıs bolğandardıñ sanı ötken jıldıñ säykes kezeñimen salıstırğanda 2,6 esege nemese 1479 adamğa artqan (bıltır – 929, biıl – 2408 adam)», – delingen.

Köptegen täuelsiz sarapşılar men därigerler atalğan dertterdiñ kürt köbeyuine koronavirus äser etkenin aytadı. Biraq ükimet bwl esepti jalpı statistikağa qosuğa müddeli emes. Arnayı zertteu jürgizgen-jürgizbegeni belgisiz.

“The Qazaq Times”