Nükte: Qazaqstanda virus jwqtırğandar 200 mıñ-2 mln aralığında. Ükimet jeñilisi. Tuıstas pnevmoniya-koronavirus. Qısqa scenariy

Jaz bastalğalı Qazaqstanda koronavirus pandemiyası ärtürli formada jikteldi: simptomdı-simptomsız nauqastar, virustıñ janama jäne tura äserinen qaytıs bolğandar, ökpe qabınuı... Ministrdiñ jañası eskisiniñ esepteu täsilin teristeu arqılı sanaq jüyesin rettegendey boldı. Soñğı resmi mälimet boyınşa, pnevmoniya 138 mıñnan assa, koronavirus 67 mıñğa juıqtağan (2020 jılğa – QT). Mwnıñ bäri qoğamnıñ qarsılığın küşeytip, senimsizdikti arttırdı. Pnevmnoiya men koronavirus bir me, nege qosıp eseptelmey jatır? Bügin sarapşılardı sözge tarta otırıp, osığan deyin birneşe ret köterilgen mäselege nükte qoyamız. «Cifrlıq illyuziya» men «Statistikalıq manipulyaciyanıñ» bar ne joğın öz qwzırıñızğa qaldıramız, äz-oqırman. 

Sipattama: Ötken täuliktegi jağday boyınşa, Qazaqstanda virus jwqtırğandardıñ resmi esebi 67 mıñğa juıqtap, onıñ 40 mıñdayı auruınan ayığıp şıqqan. Jalpı jiını 476 adam qaytıs bolğan. Atırau jäne Almatı qalasında, elordada jağday kürdelengen. 6 mıñday nauqas medicina qızmetkerleri. Keyster sanı negizinde älem elderiniñ tiziminde 29-orınğa şıqqan Qazaqstanda testileu qarqını bäseñdegen. Osı uaqıtqa deyin nebäri 1,7 mln ärtürli test jasalğan.

Älemde 14 millionnan astam adamnan, onıñ 1,6 millionı 7 kün işinde tirkelgen. 7 apta qatarınan ösim artıp keledi.

Statistika sarsañı: Epidmausım vs Jıldıq esep

Tauarlar men körsetiletin qızmetterdiñ sapası men qauipsizdigin baqılau komitetiniñ mälimeti boyınşa, 2015-2020 j.j. pnevmoniya auruı turalı statistikada är epidmausım sayın şamamen 11-21 mıñnıñ arasında keys tirkelip kelgen.

Epidmausım	Pnevmoniyağa şaldıqqan nauqastar	Qaytıs bolğandar
2015-2016	11 687	7
2016-2017	17 423	8
2017-2018	21 295	20
2018-2019	19 582	10
2019-2020	18 072	10

«Epidemiologiyalıq mausım küzdiñ soñınan köktemniñ basına deyin jalğasadı. 2019-2020 jıldardağı mälimet. İ jartıjıldıqta 98,5 mıñ adam auırğan bolsa, bıltır bwl kezeñde 64 mıñday adam auırğan bolatın. Körsetkiştiñ basım böligi mausım ayında köbeygendikten, 4 esege ösken», – dedi Timur Swltanaziev keşegi brifingte.

Osı uaqıtqa deyin epidmausım men jıldıq qorıtındı statistikanıñ metodologiyasındağı ayırmaşılıqtıñ män-jayın jazbaşa bile almağandıqtan, beysenbi küni Ortalıq kommunikaciyalar qızmetinde komitet basşısınan tikeley swraudıñ reti keldi. Biraq bwl jolı da aşıp aytılmadı. Şildeniñ basında ministrlik Qazaqstanda biılğı birinşi jartı jılda (qañtar-mausım) 98,5 mıñ adam pnevmoniyağa şaldıqqanın, 1800-dey adamnıñ osı dertten qaytıs bolğanın habarlağan. Epidmausım jönindegi komitettiñ mälimetinşe, soñğı bes jıl boyı pnevmoniyağa şaldıqqandar qatarı 20 mıñnıñ mañında bolğan.

Sarapşılar: Pnevmoniya men COVID-19 – bir

Densaulıq saqtau salasındağı belgili sarapşı, däriger, medicina ğılımdarınıñ kandidatı Qayırğali Köneev jazdıgüni örşigen tiptik emes pnevmoniyanıñ köpşilik böligin koronavirus esebine qosu qajet dep sanaydı.  

– Ädette pnevmoniya küzdigüni ne qıs pen erte köktemde jüredi. Jazdıñ 40 gradus ıstığında jaydan-jay pnevmoniyalıq epidemiya şarıqtau şegine jetui mümkin emes. Eger 98,5 mıñ adamğa resmi sanaqtağı 65 mıñ jağdaydı, tağı eşqayda tirkelmey, üyinde emdelgen 50 mıñday adamdı qosa eseptesek, jalpı jiını 200 mıñnıñ töñiregindegi statistikanı bayqauğa boladı. Qazaqstan halqınıñ 1%-dan astamı koronaviruspen auırğan deuge keledi. Säykesinşe biliktiñ esebindegi 400-ge tarta virus qwrbanı jäne pnevmoniyadan qaytqan 1800-dey adamnıñ ortaq sanı jalpı keysterdiñ  1%-ına säykes şığadı, – deydi Köneev.

Bwl pikirdi Şveycariyadağı (Europa) qazaq därigeri, medicina bilimderi boyınşa oqıtuşı-tälimger äri sarapşı Serik Twrsın da quattaydı. Ol 100 mıñğa tarta pnevmoniya jağdayın jäne jañarmağanına köp bolğan 1800-ge juıq ölim sanağın äzirge jwmbaq koronavirusqa tikeley qatısı barın aytadı.

– Eger ükimet mwnı basqa auru dese, onda älem qauımdastığına jaña derttiñ etiologiyasın däleldep, jariyalauı qajet. Qıtaydağı bastapqı dayınsızdıq scenariyi qaytalanbauı kerek. Statistikanı şınayı körsetu – bilikke de paydalı. Uşıqqan jağdayğa közi jetken körşi jäne de basqa da elder kömektesui mümkin. Onıñ üstine DDSW-nıñ ökildigi Qazaqstandağı pnevmoniya virustıñ saldarı ekeninn moyındadı, – degen şettegi däriger Europada simtomdı-simptomsız, koronavirustıq pnevmoniya, virustan ne viruspen qaytqandar dep şiırlaudıñ joğın aytadı.

Qazaqstandıq joğarı sanattı neyrohirurg-däriger Mıñjılqı Berdiqojaevtıñ közqarası da täuelsiz sarapşılarmen birdey. Onıñ sözinşe, «pnevmoniyanıñ eselep ösui, ölim jağdayınıñ örşui – koronavirus pandemiyasımen tikeley baylanıstı». Sonday-aq qabınudıñ bwl türi oñğı eki ayda tipti wlğayğan.

– Pnevmoniyağa şaldıqtı delingen 98,5 mıñ adamdı koronavirus infekciyasına jatqızu kerek. Statistika boyınşa şamamen 3-4% ölim körsetkişin körsetedi. Qazirgi pnevmoniya köp jağdayda virustı infekciyadan bolğan auru. Sondıqtan onı atipiyalıq pnevmoniya dep tolıq senimmen aytuğa boladı. Demek elimizde atipiyalıq pnevmoniyanı jaña koronavirus infekciyası tudırıp otır. Bwl faktini moyındau kerek, – deydi ministrlikke statistikanı manipulyaciyalaudı doğaruğa şaqırğan Berdiqojaev.

Mamannıñ pikirinşe, beleñ alğan ökpe qabınuı jay pnevmoniya bolsa, onda mwnı emdeude virusqa qarsı däriler qoldanbauı kerek. Al auruhanalarğa tüsken nauqastar därigerler antivirustıq preperattar tağayındağanın aytadı.

– Ekeuine de ortaq belgi – dene qızuı jäne jötel, älsizdik. Qalıptı pnevmnoniyada adam jötelip, qaqırığı tüsip, antibiotiktermen emdegende tez jazılıp ketedi. Al koronavirustı qabınudıñ ayırmaşılığı dene men bastıñ auruı qattı ötedi, eki jaqtan qabınadı, qan wyğıştığı joğarılaydı, däm-iis sezbeydi. Jalpı pnevmoniya kezinde mwnday belgiler anıqtalmaydı, – deydi.

DDSW Qazaqstandağı «belgisiz pnevmoniyanı» qalay bağaladı?

DDSW-nıñ Qazaqstandağı ökildigi redakciyanıñ swrau hatına «COVID-19 anıqtalğan pacientterdiñ köpşiliginde auru jeñil ağımda ötedi, keybireulerde, yağni 10 pacienttiñ şamamen 4-de pnevmoniya damuı mümkin» degen jauap qaytardı. Wyımnıñ Qazaqstandağı resmi ökili Kerolayn Klarinval' «Pnevmoniyanıñ boljamdı tüsinikteriniñ ayası keñ, olardıñ biri, özimiz biletin Qazaqstan aynalımında jürgen osı COVID-19» dep, Orta Aziyada örşigen ökpe qabınuınıñ bir sebebi retinde koronavirus ekenin naqtıladı. Bir jwma bwrın, Qıtay elşiliginiñ «azamattarına eskertpesinen» soñ WHO (DDSW – QT) tötenşe jağdaylar jönindegi direktorı Maykl Rayan 10 şildede Jenevada ötken baspasöz jiınında Qazaqstandağı pnevmoniyağa koronavirustıñ äseri barın rastadı. Ol:

«El biligi keyingi jeti künde 10 mıñnan astam adamnan COVID-19 anıqtalğanın ayttı. Demek elde koronavirustıñ özi qattı örşip otır. Biz qazir testileuge jäne onıñ sapasına köñil bölip jatırmız. Pnevmoniyağa şaldıqqandardıñ testteri jalğan teris nätije körsetui mümkin. Bwl ras bolsa, pnevmoniyağa şaldıqqandardıñ köbi COVID-19 infekciyasın jwqtırğan boluı mümkin. ... eldegi COVID-19 traektoriyası osı pnevmoniya jağdaylarınıñ köbi COVID-19 boluı mümkin ekenin meñzeydi», – dep mälimdedi (audarma Azattıqtiki – QT).

Pnevmoniya ädette qay kezde ölimge aparadı?

Kün qaynaytın kez mausım ayında pnevmoniyamen auırğan 32,7 mıñ (bıltır 8 mıñday jağday – ministr A.Coy) adam jäne 630-day ölim anıqtalğan. Resmi derekke sensek, birinşi jartıjıldıqtıñ soñğı bir ayınıñ özinde jalpı eseptiñ 3/1-i tirkelgen. Şildeniñ şiliñgir ıstığındağı ökpe qabınısınıñ qarqını bıltırğıdan 4 ese köp. Sandardıñ osınşalıq joğarı ayırmada ösuine virustıñ äseri barına eşkim kümändanbaydı. COVID-19 virusınıñ ştamı men qazir Qazaqstanda bwrın-soñdı tirkelmegen deñgeyge jetken pnevmoniyanıñ qanday wqsastığı bar? Simptomı men emdeu hattaması birdey aurular sipatı jağınan özara wqsas pa? Bwl saualğa täuelsiz sarapşı Köneev:

«Tınıs joldarındağı eñ qauipti, saldarı ölimge äkep soğatın patogendi auru – ötkir respiratorlıq distress sindromı. Bwl jaraqat (travma), sepsis, aspiraciya jağdayında aua jetispeuşiliginen boladı. Al jay üyde otırıp, joğarıda atalğan diagnozdarğa şaldıqpay-aq, soñı qazağa jetkizetin jağdayğa kelu degen medicina zañdılığına jatpaydı», – dep jauap beredi.

Sonımen birge, Köneev jwqtırıp alu ıqtimaldığı köp koronavirus infekciyasın eñ senimdi amal komp'yuterlik tomografiya men rentgenografiyanıñ kömegimen anıqtauğa boladı dep keñes beredi. Densaulıq saqtau salasında wzaq jıldar qızmet etken Tölebay Rahıpbekov SARS-CoV-2 virusınıñ mausımdıq auru emestigin alğa tarta otırıp, biliktiñ «san-saqqa jügirtken» esebine köñil audarudı qoyıp, pnevmoniyanı analiz arqılı däleldengen-däleldenbegenine qaramastan COVID-19 virusınıñ hattaması negizinde emdeuge mıqtap kirisken jön dep sanaydı.

– Densaulıq saqtau ministrligi epidahualdı aldın-ala boljap-bağamday almadı. Kün tärtibine şığa qoyatınday asa özekti emes – kodeks, auruhana qwrılısı siyaqtı jobalarmen aynalısıp, uaqıt-energiya şığındap aldı. Almatıdağı 12 auruhananıñ täjiribesi körsetkendey, alğı şepte eşbir qorğanış qwralınsız jürgen medqızmetkerlerdi ayıptağan ministrliktiñ moynında zildey jauapkerşilik bar, – deydi professor Rahıpbekov.

                           Koronavirustıq pnevmoniyanıñ klinikalıq hattaması

Qıstıgüni bastalğan belgisiz virustıñ äzirgidey jazdıñ ıstıq küninde jalğasuın eskersek, indettiñ kün rayına, jıl mezgiline täuelsiz emestigin bayqauğa boladı.  Osılayşa indettiñ erekşeligine jiti män bergen Serik Twrsın «pnevmoniyanıñ bastı sebebi – koronavirus» ekenin birneşe märte qaytalap-nıqtap ayttı. Virusqa şaldıqqan 33 mıñday twrğınınıñ 30 mıñğa juığı sauığıp şıqqan Şveycariyadağı sätti täjiribege ülesin qosıp jürgen däriger Twrsın:

– Antikogulyanciyağa swranıstıñ şekten tıs köbeyui onı reanimaciyada qoldanatını turalı habardıñ qoğam arasında tarağanınan. Bwl qatarlı kürdeli däriler jöninde dwrıs tüsindirme-nwsqau berilui şart. Äytpese quattı därini aurudıñ bastapqı kezeñinde beybereket-orınsız işu ärtürli qayğılı jağdayğa äkelui mümkin. Mäselen, miğa qan qwyılu degen siyaqtı. Auruhanada qabıldaytın preperattı ambulatoriyada retsiz qoldanudıñ aqırı anıq emes, – deydi.

Pandemiya kezinde äleumettik jelide käsibi közqarasın aşıq äri ötkir bildirip kele jatqan Mıñjılqı Berdiqojaevtıñ sözinşe, «şilde ayında pnevmoniya tağı köbeyedi». Onıñ tüsindirmesine qarağanda, auruhanada orın jetpey nemese barıp qaraluğa jüreksinip üyde qaptap antibiotik işip jatqandardı esepke alsa, qazirgi resmi statistikanıñ şındıqqa janaspaytının bayqau qiın emes. «Ötkende bir swqbatımda aytqanday virustıñ jıldıñ eñ ıstıq mausımında beti qaytpay, kerisinşe küş aluı – mwnıñ qoldan jasalğanın däleldeydi» deydi sarapşı. Ekijaqtı pnevmoniyanı mindetti türde koronavirus retinde qarastıru kerek dep sanaytın däriger Berdiqojaev klinikalıq hattamanıñ tolıqtırılğan ülgisindegi erekşelikterge de toqtaldı.

– Virusqa qarsı därilerden eş kömek bolmadı. Jaña redakciyadağı emdeu hattamasında antibiotikter profilaktika retinde körsetilgen. Virustıñ kesirinen qan wyıp, öte qattı qabınu reakciyasın tudırğandıqtan, onday nauqastarğa qan swyıltatın garmonal'dı preperattar kirip otır. Biraq onı jeñil jäne ortaşa türde ötetin nauqastarğa beru qwptalmağan. Olardı simptomatikalıq standartta emdeuge boladı. Üyde ambulatoriyalıq baqılaudağı adamğa azitromicin, amoksicillin siyaqtı däri-därmek wsınuğa boladı, ärine därigerdiñ tağayındauı arqılı, – dedi.

Virustan qaytqandardıñ şınayı sanı qanşa?

Bügingi tañda virustıñ tura-janama äserinen qaytıs bolğandardıñ resmi sanı 500-ge (375-negizgi, 101-janama) tayadı. Ministr Coy ötken seysenbide tağı 110 ölim jağdayın komissiya zerttep jatqanın aytqan. Biıl pnevmoniyadan qaytıs boldı delingen 1800-dey adamnıñ qanşauınan koronavirus tabıldı? Atalğan derekterdi qosa eseptegende, jalpı koronavirus jwğıp qaytıs bolğandardıñ jiıntıq esebi qanşağa jetti?

– O basta ministrlik boljamına säykes, resurstar men dayındıq 3,5 mıñ orınğa layıqtalğan boluı kerek. Endi bügingi jağdayğa kelsek, 65 mıñnan asqanda bwl tabiği twrğıda köp mäsele tuğızğanı anıq, – degen Qayırğali Köneev mäseleniñ osınşalıq uşığuın qate boljammen tüsindiredi.

«Ükimet koronaviruspen küreste tolıq jeñiliske wşıradı» dep esepteytin därger bwğan 200 mıñday adamnıñ (maman pikiri boyınşa) auırıp jatqanı dälel köredi. Mıñjılqı Berdiqojaev resmi esepten tıs «tirkelmey qalğan nemese qazası infarkt-insul't dep körsetilgen, keyske qatıstı 3-4% ortaşa koefficientin qosa eseptegende, jiıntığı 3-4 mıñ qaza desek jalğan emes» dep sanaydı.

Vakcinasız virustı jwqtırğan qazaqstandıqtardıñ sanı

«Wjımdıq immunitet äli künge deyin 50%-ğa jetip ülgergen joq. Eger bwl körsetkiş 60-70%-ğa mañaylasa, onda virus şarıqtau şeginen ötti deuge äbden boladı» degen pikirdegi medicina mamanı Qayırğali Köneevtiñ boljaldı esebi eñ tömeni. Onıñ aytuınşa, Qazaqstandağı şınayı kartinağa üñilsek, 200 mıñğa juıq azamat COVID-19 virusına şaldıqqan. Şveycariya därigeri Twrsın mwnı anıqtauda biıl Italiyada jürgizilgen zertteudiñ deregine iek artadı.

– 10 mıñ italiyalıqtıñ tek 57%-ında virus jeñil formada ötkeni anıqtalğan. Demek Qazaqstandağı 80% nauqas simptomsız jäne jeñil formada ötken bolsa, onda 98 mıñnan astam pnevmoniya keysiniñ 80%-ın sırttay qossaq, onda elde 500 mıñğa juıq adamnıñ virus jwqtırğan deuge boladı. 500 mıñ adam auırıp jatır degen kem bolmasa, köp emes. 18,7 mln halıqtı jappay skriningdeu arqılı antidene men auru turalı türli parametrlerdi ayqındağan dwrıs, – deydi.

Eñ ülken körsetkişti wsınğan – Mıñjılqı Berdiqojaev. Onıñ iis pen däm sezbey qalğan mıñdağan adamnıñ resmi sanaqqa ene qoyğanına kümäni küşti. Däriger:

– Qazirgi tañda Qazaqstanda 2 millionğa juıq adam koronaviruspen auırıp jatır nemese auırıp şıqtı. Karantin disciplinasın dwrıs saqtamağandıqtan, auru köbirek taradı. Provizorlıq stacionarda tösek-orın, däri-därmek kölemin qamdau kerek. Erteñgi küni karantin bitken soñ, auru qayta köbeyui ıqtimal. Osığan resurs jäne kadr jağınan dayın bolu mañızdı, – dep boljaydı.

Simptomsız nauqastan tönetin qauip?

Biz tildesken sarapşılardıñ barlığı simptomsız nauqastardıñ qaupi barın teriske şığarmaydı. Däriger Köneev «auru belgisi bayqalmaytın nauqas tınıstağan kezde odan qauip tönui mümkin» deydi. Simptomdı nauqasqa qarağanda simptomsızdar azıraq jwqtıratını anıq.

– Biraq ekeui de qauipti. Simpomsız pacienttiñ özi 3-5 kisige virus jwqtıruı ıqtimal. Sonımen qosa, jwqpalı aurudıñ tarau tizbegin jiti zerttegen ğalımdar twmaumen auıratın adam boyında COVID-19 virusı bar adamnan göri 4 esege az jwqtıratının anıqtağan, – deydi maman.

Al nauqastardı simptomdı-simptomsız dep bölip qarauğa tübegeyli qarsı Serik Twrsın «Koronavirus pnevmoniyağa, bwl distress-sindromğa, keyin fibrozğa alıp keledi. Bir aurudıñ asqınğan satıları. Simptomsız nauqastardıñ taratu qaupi küşti. Mwnı betperde tağıp, jeke gigiena jäne äleumettik araqaşıqtıqtı saqtap qana toqtata alamız» deydi. Neyrohirurg Berdiqojaev ta osı wstanımda. «Simptomsız taratuşılardıñ aynalasına jwqtıru qaupi joğarı». Sondıqtan maman medicinalıq betperde tağıp, ünemi antiseptik qoldanuğa keñes beredi.

Qazaqstan qazir qay tolqında?

Jazğıtwrım twsta eks-ministr Eljan Birtanov ekinşi tolqın mamırdıñ ortasında bastaldı dese, prezident Toqaev alda kele jatır dep mälimdedi. Sarapşı Köneevtiñ oyınşa, bwrınğı bas däriger Birtanovtiñ ekinşi tolqın turalı bağdarı qate bolıp şıqqan. Ol Qazaqstan «äli birinşi tolqınnıñ şarıqtau şeginde» deydi. Serik Twrsınovtiñ sözine qarağanda, «birinşi tolqınğa qarağanda ekinşi tolqın küşti boluı mümkin emes».

– Äu basta-aq, 13 naurızda alğaşqı keys tirkeledi degeni köp küdik  tuğızdı. Bwğan deyin de qañtardan beri şekarası aşıq twrğan Qıtaymen arada biraz qatınas boldı. Är tolqın sayın virustıñ qarqını bäseñdey beredi. Mutaciyanıñ eki jağı bar: onıñ paydası da boluı ıqtimal. Mwnı ekijaqtı taldau qajet, – degen maman virustıñ beyimdelgiştigine qaramay, uaqıt öte älsirey beretinin aytadı.

Mıñjılqı Berdiqojaevtıñ indet kezeñderi jönindegi oyı basqaşa.

«İndet qarqının ekinşi, üşinşi... tolqın dep bölu qate siyaqtı. Eldegi pandemiya birtindep ösip kele jatır, arasında eşqanday üzilis bolğan joq. Sol sebepti mwnı tolqındarğa bölu orınsız. TJ rejimi virustıñ qattı tarauın uaqıtşa wstap twra alğanımen, alayda dwrıs jospardıñ bolmauı sebepti şekteu bosañsığannan keyingi kezeñge dayın bolmay şıqtıq», – deydi ol.

Boljam: «Sol bir eki ayğa» scenariy

Däl osı sarınmen älem tirşiligin twralatıp, adamzat sanasın birazğa eseytken pandemiyanıñ dedlaynı 2020 jılğa bwyırmaytın tärizdi.

«Qaraşa, jeltoqsan men sol bir-eki ay – Qıstıñ bası biri erte, bireui jäy» (Abay)

Qısqa qaray epidemiyalıq ahual qalay boları anıq emes. Säti tumağasın, kesip aytu mümkin de emes. Degenmen sarapşılardıñ boljam pikirin swrastırıp kördik. Bäriniñ degeni bir.

– Meniñşe, tamız ne qırküyekten bastap virustıñ qarqını bäseñdeydi. Qoñır küzde, qazan ayına qaray nauqastardıñ tirkelui birşama azayadı. Alayda jeltoqsanda twmau, parainflua, adenovirus, rinovirus, tınıs aludıñ sincitiyi qozğan twsta koronaviruspen qabattasuın eşkim joqqa şığara almaydı. Mwnday kürdeli ekinşi tolqınğa memleket tas-tüyin dayın boluı tiis. Eger dayındıq dwrıs jürse, ekinşi tolqın jeñil ötedi, – deydi medicina salasınıñ mamanı Qayırğali Köneev.

Wjımdıq immunitetke monitoriñ jasaytın äri tereñdey ğılımi zertteudi jolğa qoysaq – ekinşi tolqınnan qazirgidey qısılmay öter edik deydi däriger. Auzı küygen ürlep işedini şın tüysinip, şın äreket etetin kez qazir dep sanaydı. Rasında da Qazaqstanda koronavirus pandemiyasın köpparametrli spektrde zertteytin derbes ğılımi mekeme joqtıñ qası. Wlttıq saraptama ortalığınıñ qwzireti birşama şekteuli. Köneevtiñ pikirin medicina salasınıñ ardageri de qoldaydı. «Quırdaqtıñ kökesin tüye soyğanda köresiñ. Küzdiñ qara suığı öñmeñnen öter kezde, mausımdıq twmau, adenavirus etek alğanda jağday qiındauı mümkin», – deydi Tölebay Rahıpbekov. Qıstıgüni qatar örbui mümkin aurular turalı Serik Twrsın da taratıp söyledi.

– Twmau men virustıñ testi bölek-bölek. Ekeuiniñ bireui pozitiv şıqsa... Onı komp'yuterlik tomografiya 100% diagnostikalay aladı. Twmauda temperatura boladı, adenavirusta aldımen mwrınnan swyıqtıq ağadı da keyinnen dene qızuı köteriledi. Al koronavirustıñ simptomı – diareya, – deydi şettegi qat kadr.

Al qanday boljam jasalsa da döp basıp aytu mümkin emes ekenin aytqan Berdiqojaev alda sınaqtıñ küşeyerin jasırmaydı.

«Qazir örşigen satısına qarağanda, äli alda infekciyanıñ 2-3 ret köterilip-tüsuine tolıqtay dayın  boluımız kerek. Qısqa qaray basqa da infekciyalar aralasıp, qaytadan örşui ıqtimal» deydi ol.

Bir dertten eki ret sırqattanu mümkin be?

Sözin «Keşegi toy-dumannıñ aqırı bügin aza twtuğa wlasqanı auır tidi» dep kürsine jalğağan Serik Twrsın emdelip şıqqan nauqastar turalı oyın bölisti. Därigerdiñ pikirinşe, auırıp şıqqan adamda «immunnoglobulin G» payda boluı kerek, mwnday jağdayda qayta auruı mümkin emes. Ekinşiden, twmauğa qarsı vakcina bar. Eki virustı simptom jağınan ayıru oñay bolmaydı. Eki viruske de test jasağan jön. Al qazaqstandıq tanımal därigerdiñ biri Mıñjılqı Berdiqojaev bir auırğan adam ekinşi ret auıruı mümkin deydi. Mamannıñ aytuına qarağanda, kün suığanda eki virus qatar jwğuı äbden mümin.

«Qwr statistikadan da mañızdı närse üyrenetin jaytqa köbirek köñil bölgen jön. Emdeudiñ dwrıstığı men üylestiruin qadağalauımız qajet. Densaulıq saqtau salasın taktikalıq twrğıda iske jaratu öte özekti. BAQ ökilderi jäne elge tanımal twlğalar arqılı qazirgi ölimniñ bäri koronavirus ekenin, gigiena talaptarınıñ mañızdılığın jii aytu kerek», – deydi däriger Berdiqojaev.

Test tapşıda tirkelgen az keys – «jağdaydıñ twraqtanğanı» ma?

Toqaevtıñ elge bergen uädesi jäne ükimetke jüktegen tapsırması boyınşa, täuligine 35 mıñnan astam test jürgizui tiis edi. Biraq bügingi tañda testileudiñ kölemi nebäri 16 mıñ şamasında. Soğan baylanıstı anıqtalıp jatqan jağday keyingi künderi birşama kemigen. 16 şilde küni ötken brifingke dayındıqsız barıp, jurnalisterdiñ köp swrağın jauapsız qaldırğan Swltanğaziev testileu jüyesiniñ twralap twrğanına qaramastan, jağday oñalıp keledi dep, aydı aspannan bir-aq şığarğanday boldı.

«TJ toqtağannan keyin azamattar karantin şekteui men saqtıq şarasın saqtamağandıqtan ösim bayqaldı. Sondıqtan bir ayğa karantin rejimi engizildi. Qazir jağday, sırqattanudıñ ösu mölşeri twraqtanıp keledi», – dedi komitet basşısı.

Test mejeden eki esege az jürip jatqan künniñ özinde soñğı 7 täulikte 10 mıñnan astam qazaqstandıqtan koronavirus anıqtalğan. Eger testileu jospardağıday 35 mıñ adamnan alınsa jäne stacionarğa pnevmoniyamen tüsip jatqan esepsiz nauqastı KT-ğa tüsirip-zerttese, äli talay mıñdağan keystiñ tirkeleri anıq. Onda qalayşa jağdaydı «oñ» tügili, oğan jeteqabıl dep bağalauğa boladı?

P.S.-1: Bwdan özge de pandemiya däuirine baylanıstı mañızdı mäseleler boyınşa joldanğan swraqtarğa ministrlik tarapınan äli jauap bolmadı. Ay bwrın (14 mausım) joldanğan birinşi, 29 mausım jiberilgen ekinşi swrau hat vedomstvo keñsesinde qabıldanıp tirkelgenimen, äli künge deyin mardımdıq mälimet joqtıñ qası. Jazbaşa swraudan nätije körmegen soñ Ortalıq kommunikaciyalar qızmetinde 15 şilde küni onlayn baspasöz jiının ötkizgen vice-ministr Lyudmila Bwyrabekovadan kökeyde jürgen, osı kezge deyin aktualdığın joymağan saualdarğa dereu jauap beruin tikeley efirde swrattıq. Densaulıq saqtau ministriniñ orınbasarı arnayı keri baylanısqa şığıp, jauap beruge sendirip, uädeni üyip-tökken. Biraq odan beri eki jwmıs küni ötti. Läm-mim degen jan bolmadı. Qazaq tilindegi BAQ ökilderine qatınas dep bağalauğa bola ma, ol jağın uaqıt körseter.

P.S.-2: Qaytıs bolğandardı koronavirustan jäne koronaviruspen qayttı dep ekijaqtı esep jürgizetin Qazaqstan ükimeti soñğı ret 2 şilde küni  «viruspen, yağni COVID-19 dertiniñ janama äserinen köz jwmğandar sanı 101-ge jetti» dep jariyalağan. Alayda arada jartı ay ötse de, mälimet tolıqtırılmadı. Alğaşqı jartıjıldıqta 98 546 adamnıñ pnevmoniyağa şaldıqqanı, onıñ 1772-si köz jwmğanı turalı aqparat ta jañarmadı. Aleksey Coy 10 şildedegi ükimet otırısındağı sözinde  «1-8 şilde aralığındağı aptada elde auru belgileri koronavirustikine wqsaytın biraq «naqtılanbağan» 39 702 mıñ pnevmoniya jağdayı tirkeldi» degen.

*Eskertu (tolıqtıru): Densaulıq saqtau ministri Aleksey Coy 17 şilde ötken ötken jiında şilde bastalğalı 135 mıñ adam pnevmoniyağa şaldığıp, 1555 adam qaytıs bolğanın mälimdedi. Bas däriger tamız ayınan bastap pnevmoniya jäne koronavirus auruınıñ statistikasın birge esepteuge boladı. Tolığıraq «Resmi sanaq: Qazaqstanda virus jwqtırğandar 200 mıñdı mañayladı» degen taqırıpta jariyalanğan maqaladan oqi alasız. Ministrliktiñ tolıqtıruınan keyin joğarıda körsetilgen 98 546 sanın 234 187, 1772 nemese 1800-dey degen körsetkişti 3327 dep oquıñızdı swraymız, oqırman.

"The Qazaq Times"