Tayau on jıldıqta AQŞ-Qıtay arasında soğıs boluı mümkin be?

2016 jılğı saylauda Donal'd Tramp prezident bolıp kelgennen beri, AQŞ-tıñ işki jäne sırtqı sayasattarında az bolmağan özgerister tuıldı. Äsirese, sırtqa qaratqan strategiyalıq sayasattarı älemniñ betalısına da öz äserin tigizdi. Bwğan deyin Reseydi öziniñ strategiyalıq bastı qarsılası retinde sanap kelgen Uaşington, Qıtaydı da bwl qatarğa qostı.

Anığında, Tramptıñ jaña sayasattarı AQŞ-Qıtay qarım-qatınasın özgertti. Qazirgi tañda, AQŞ pen Qıtay arasında köpten qozdanıp jatqan ğasırlıq daular jalın bop qaulay tüsude. Oñtüstik Qıtay teñizi, Tayuan (Tayvan') mäselesi, sauda soğısı jäne basqa mäselelerde qayşılıq bwrınğıdan da tereñdep ketti. Eki el qatınasınıñ däl osılay damuına qaray otırıp, tayau on jıldıqtar işinde AQŞ-Qıtay arasında soğıs boluı da mümkin degen boljamdar aytıluda.

"AQŞ-Qıtay arasında 15 jıl işinde soğıs boluı mümkin"

Älem aqparat keñistiginiñ är bwrışınan körinip qalatın bwnday boljamdı, jaqında Varşavada ötken qauipsizdik forumında AQŞ-tıñ bwrınğı joğarı äskeri şendisi Ben Hodjes te quattadı. Bıltır ğana joğarı äskeri qızmetten zeynetke şıqqan ol forumdağı sözinde: «Meniñ oyımşa, ärine bwl mindetti türde boladı degen söz emes, dese de, 15 jıl işinde AQŞ pen Qıtay arasında soğıs boluı ıqtimal», – dedi.

Ben Hodjes. Foto:

AQŞ-tıñ Europadağı qolbasşılıq ştabınıñ bwrınğı komandiri bolğan Hodjes, AQŞ-qa europalıq odaqtastarınıñ köbirek qoldauı qajet bolatının ayttı. Onıñ aytuınşa, Reseyden tönetin qauiptiñ aldın alu üşin Europadağı odaqtastarı köbirek qarjı bölui kerek, sebebi, AQŞ öziniñ Tınıq mwhittağı müddesin qorğauğa köbirek qarjı bosatuına tura keledi. Ol jäne AQŞ-tıñ Europadağı mäselelermen qatar Qıtaydan tönetin qauipke teñdey sabıluğa mümkindiginiñ joq ekendigin de, bolğan künde de bwl önimdi bolmaytının da añğarttı.

Ben Hodjestiñ bwl aytqandarın saraptay otırıp, biz aldağı AQŞ-tıñ strategiyalıq basımdıq beretin bağıtın añğara alamız. YAğni, bwdan bılay AQŞ-tıñ Tınıq mwhittağı bastı qarsılası Qıtayğa köbirek tosqauıl qoyuğa tırısatının, al, Europa qauipsizdigin NATO-nıñ özge müşelerine qaldıratının añğartatınday.

Soğıs – eñ soñğı qadam

Amerikalıq Käsipkerlik institutınıñ sırtqı qorğanıs sayasatınıñ zertteuşisi Maykl Mazza VOA-ğa bergen swhbatında Ben Hodjestiñ pikirin jaqtamaydı. Ol sözinde: «Şielenistiñ küşeyui men wzaq uaqıtqa sozılatındığı anıq bolğanday. Biraq bwl qarulı qaqtığıstardıñ sözsiz bolatındığına nemese tipti mwnday qaqtığıstarğa jol beretinine bildirmeydi», – deydi.

Ärine, zeynetke şıqqan äskeri şendi Ben Hodjestiñ sözi twtas AQŞ-tıñ strategiyasın tüsindirip bere almaytını anıq bolsa da, onıñ pikirleri tübegeyli negizsiz emes. Onıñ aytqanınday – 15 jıl işinde AQŞ-Qıtay arasında soğıs bolmağan künde de, eki el qazir strategiyalıq bäsekelestik kezeñine ötip ketti. Äri, bwl kezeñ birneşe ondağan jılğa deyin sozıluı mümkin.

AQŞ-Qıtay sauda soğısı künnen künge uşıqtı. Foto: Food Business News.

Qazirgi älem elderiniñ sayasatında soğıs eñ soñğı orında twratını anıq. Amerika Qwrama Ştattarı men Qıtay Halıq Respublikasınıñ bilikteri älemniñ birinşi jäne ekinşi ekonomikasına jetken aqıldı sayasatqa ie ekenin eskersek, qayşılıqtardı qaqtığısqa jibermeuge tırısatını anıq. Bwl twsta olardıñ qaru quatı jağınan da älemniñ birinşi jäne üşinşi orın ielep otırğanın eskeru kerek. Keybir amerikalıq sarapşılar, öz elderiniñ qalay da tuıluı mümkin soñğı nätijelerge de dayındığınıñ boluın eskertedi.

Eki eldi soğısqa itermeleytin ne närse?

Qıtay qarulı küşteri Tayuanğa jaqın mañda äskeri jattığuda. Foto: Defense News.

Joğarıda atap ötken Ben Hodjestiñ sözi, ärine Qıtay tarabınan jauapsız qalmadı. Keşe Qıtaydıñ qorğanıs ministri Uey Fıñhı (Wei Fenghe) Beyjiñde Tayuan mäselesine baylanıstı qatañ eskertuin jasadı. Ol sözinde Tayuan mäselesi Qıtaydıñ batıl qadamdarınıñ eñ şegindegi qızıl sızıq ekenin, bwl mäselege qayta-qayta soğa beru Qıtaydı barlıq qarsı qadamdardı jasauğa itermeleytinin ayttı.

Tayuan mäselesi AQŞ qana emes, Qıtaymen diplomatiyalıq baylanıstağı köptegen elder üşin de eñ näzik mäsele.  Qazirgi tañda derbestikke wmtılıp jatqan Tayuan AQŞ-qa köbirek arqa süyeydi. Bwl öz kezeginde AQŞ-Qıtay qarım-qatınasın da uşıqtıra tüsedi. Şın mänisinde, eki memleket arasındağı şielenis sol elderdegi bilikterdiñ auısuına baylanıstı tüsinistikke wlasıp, şeşim tabuı da ğajap emes. Al, soğıs bolıp jatsa oğan biz atap ötken Tayuan, Oñtüstik Qıtay teñizi mäseleleri, Tınıq mwhittağı ırıqtı orınğa degen bäsekelestik, Sauda soğısı – osınıñ bärin qamtığan älem qojalığına degen baqtalastıq sebep boluı mümkin.

“The Qazaq Times”