Jaña qırği qabaq soğısınıñ oyınşısı. Foto: Politico.

Resey men Batıs elderi arasındağı qarım-qatınas salqınday tüsti. Mäskeu men London arasındağı janjalda AQŞ bastağan Batıs elderi London tarabına qoldau körsetti. Osı aptada halıq aralıq aqparat keñistiginde AQŞ-Qıtay sauda soğısı men Resey men Batıstıñ diplomatiyalıq soğısı eñ qızu taqırıpqa aynaldı. Apta basında AQŞ bastap reseylik diplomattardı, barlau agentterin elden qudı. 22 eldiñ Resey barlau qızmetkerlerin elinen qualauına osıdan bwrın bwrınğı reseylik barlau agentiniñ Britaniyada qastandıqqa wşırauı sebep boldı. London bolsa bwl şabuıldıñ artında Mäskeu twrğanın alğa tartqan.

130-dan astam reseylik diplomattardıñ Batıs elderine qualandı boluı, «Qırği qabaq soğıs» jıldarınan ber alğaş ret bolıp otır. Resey men Batıs arasındağı qayşılıq wlğayıp, «jaña qırği-qabaq soğıs» payda boldı degen bağalaular köptep aytıluda.

«Qırği qabaq soğıs» degen ne?

Bwl termin Ekinşi düniejüzilik soğıs ayaqtalğannan keyin payda bolğan. 1945 jıldan 1989 jıldar arasındağı Keñes odağı men Qwrama Ştat arasındağı bäsekelesudi meñzeydi. Bwl soğıstıñ bastaluın körsetetin naqtı data joq. Tarihşılar Ekinşi dünie jüzilik soğıstıñ aqırlasqan uaqıtınan bastap körsetedi.  Eki tarap yadrolıq soğıstıñ tuıluınan alañdap, betpe-bet soğıs aşpadı, biraq barlıq jaqta bäsekeles boldı. Tarihta ol kapitalizm men kommunizm arasındağı teke-tires retinde bağalandı. Keñes odağı men AQŞ älemge öz rejimin taratuğa tırısqan.

Qırği qabaq soğıs jıldarında AQŞ pen Batıs elderi NATO-nı qwrdı. Oğan qarsı Keñes odağı Şığıs Europalıq odaqtastarımen birge «Varşava kelisimin» jasastı. Eki tarap Üşinşi dünie soğısınıñ tuıluınan alañdap, aşıq wrıs qadamdarın jasamadı, alayda, soğıs qaruların, äskeri tehnikalardı jarısa damıttı. Eki tarap ta bir uaqıtta qwrlıqaralıq yadrolıq zımıran jasap şığardı jäne bir uaqıtta zımıranğa qarsı qorğanıs jüyesin sınaqtan ötkizdi. Kuba mäselesi boyınşa eki tarap yadrolıq soğıs qauipine de jaqın keldi. Biraq AQŞ pen Keñes odağı da bwl soğıstıñ biltesin twtatuğa batıldıq etpegen. Dey twrğanmen, olar Auğanstan, V'etnam qatarlı jerlerde bir-birine qwqay körsetip, qarulı küşteriniñ quatın körsetip twrdı.

«Jaña qırği qabaq soğısı»

Batıs pen Resey arasında qalıptasqan qazirgi jağdaydı bağamdaytın bolsaq, qırği qabaq soğısı jıldarındağı jağdayğa qattı wqsaydı. Qırği qabaq soğıstıñ soñğı jıldarında AQŞ pen Keñes odağı diplomatiyalıq soğıspen jauaptasqan edi. Aytalıq, bir-biriniñ diplomattarın elden quıp jarısqan. 1986 jılı AQŞ-tıñ sol kezdegi prezidenti Ronal'd Reygan Keñes odağınıñ 80 diplomatın elden quğan jäne onıñ beseuin tıñşılıqpen aynalısqanı üşin ayıptağan.

Batıstıñ keybir ekspertteri bwrınğı reseylik barlau agenti Sergey Skripalğa jasalğan qastandıq isin Keñes biliginiñ keybir äreketine wqsatadı.  Degenmen, mwnday äreketter Qırği qabaq soğıs jıldarınan bwrın da bolğan.

Biraq, keybir sarapşılar Keñes odağı men bügingi Resey biligi arasındağı jäne ol kezdegi älem elderiniñ jağdayımen salıstıra otırıp bwnı jaña qırği qabaq soğısı deuge kelmeytinin aytadı. Aytalıq, Keñes odağınan köri Resey ekonomikası älemdik ekonomikamen tığız baylanısta. Sondıqtan da Batıstıñ ekonomikalıq qısımdarı Reseyge köbirek äser etedi.

“The Qazaq Times”