Foto: nur.kz

2017 jılı Qazaqstan ükimetiniñ qarızı 193,3 mlrd teñgege deyin jetken. Al biıl mwnay qwnı aytarlıqtay öskeni belgili. Äyteuir 2015 jılğıday 30 dollardan tömen emes. Biraq mwndağı qara-qayşılıq mınada. Qazaqstan mwnaylı el bola twra jäne mwnay bağası köterilgen künniñ özinde memlekettiñ qarızı azayudıñ ornına köbeyip jatır. Sonda ükimettiñ mwnaydan, salıqtan tapqan tabısı qayda ketip jatır? Qarız "öñde emes  tüste ğana" azayıp jatqan sekildi.

Eger QR Qarjı ministrligi wsınğan mälimetterge män bersek, 2017 jılı ükimettiñ qarızı 14,8 payızğa ösip, 10 trln 193,3 mlrd teñgege deyin jetken. YAğni qarız kölemi 1 trln 316 mlrd teñgege artqan. Dollar ekvivalentimen esepter bolsaq, ösim 15,1 payızğa nemese 4 mlrd 37,0 mln dollardan 30 mlrd 672 mln teñgege deyin jetken.

Sonımen eger Ministrler kabineti qarız kölemin 2016 jılğı deñgeyde saqtap, narıqtağı täuekelderdi şektegen bolsa, onda bwdan ünemdelgen qarjı Qazaqstandağı bastı äleumettik salalardıñ birin qarjılandıruğa jeter edi. Sonda qazınanı tolttırudıñ basqa közderin izdeudiñ qajeti bolmas edi.

Ükimettiñ işki qarızına keler bolsaq, mwnıñ kölemi "Birıñğay jinaqtauşı zeynetaqı qorı" esebinen qarjılandırılıp otırğan künniñ özinde 3 esege ösken nemese (32,1%) 5 trln 624,3 mlrd teñgege deyin jetken. Al dollar esebinde alıp qarar bolsaq, körsetkiş 0,4 payızğa (32,5 payız) joğarı. YAğni 16 mlrd 923,8 mln dollar şamasında. Al mwnay bağasınıñ köteriluine qaramastan, qarız somasınıñ bwlay tez ösui  tüsiniksiz jağday ekeni anıq.

Öytkeni qazına mwnay bağası arqılı artıp jatqandıqtan, onıñ kirisi de artuı tiis edi. Sondıqtan qarız köleminiñ artuına eş negiz körmey twrmız. Onıñ üstine  senimdi jäne tabıstı qarjı qwraldarına ornalastıruğa bolatın "BJZQ" AQ-nıñ da zeynetaqı aktivteri ünemi wlğayıp otıratının esten şığarmağan jön.

Degenmen Halıqaralıq valyuta qorı men basqa da qarjı jönindegi reyting agenttikteriniñ mälimetinşe, ükimettiñ sırtqı qarızı 2017 jılı 0,8 payızğa nemese 13 mlrd 748,5 mln dollarğa deyin tömendegen. Wlttıq valyutamen esepter bolsaq, qarız 4 trln 569,0 mlrd teñgege deyin tömendegen. Bwl qarızdıñ 6,5 mlrd dolları türli täuelsiz euroobligaciyalarğa tiesili bolsa, 4 mlrd 15,7 mln dollar Düniejüzilik bankke, 2 mlrd 164 mln dolları Aziya damu bankine tiesili.

Qarjı ministrliginiñ statistikası boyınşa Wlttıq banktiñ sırtqı qarızı joq. Biraq, işki qarız kölemi aytarlıqtay ösken. Şamamen 26,4 payızğa nemese 3 trln 183,4 mlrd teñgege deyin köterilgen (dollar ekvivalentimen esepter bolsaq, 26,7% nemese 9 mlrd 579,1 mln dollardı qwraydı). Mwnda eskeretin närse, bas bank qarızınıñ ösui narıqta teñge ötimdiliginiñ artıp ketuimen baylanıstı.

Bwdan bölek, 2017 jılı memlekettegi jergilikti organdardıñ da qarız aluğa degen "qwlşınısı" artqan deuge boladı. Mısalı olardıñ memlekettik qarızı 30,1 payızğa, 572,1 mlrd teñgege deyin ösken. Amerika valyutasımen esepter bolsaq - 1 mlrd 721,6 mln dollar (30,5 payız). Şın mäninde olarğa kredit berip otırğan ükimet. Biraq osı qarız kölemine qaramastan öñirlerge 2018 jıldıñ basında tağı 444,7 mlrd teñge qajet bolğan.

Sonımen 2017 jılı Qazaqstannıñ memlekettik qarızınıñ jalpı soması 18 payızğa, 13 trln 504 mln teñgege, AQŞ valyutasımen 40 mlrd 635 mln dollarğa deyin köterilgen. Statistika tolıq bolu üşin bwğan endi  memleket kepildik bergen memlekettik qarız somasın (446,1 mlrd teñge nemese 1 mlrd 342,5 mln dollardı) jäne memlekettik kepilgerlikteri boyınşa borış (37,8 mlrd teñge nemese 113,8 mln dollar) kölemin qosamız.

Qazaqstannıñ qarızı. Foto: QT

“The Qazaq Times”