ۇندىستانداعى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ شيەلەنىسى قازاقستانعا قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن

ازيا حالىق سانى ەڭ كوپ سانالاتىن قۇرلىق. الەمدە حالىق سانى ميللياردتان اساتىن قىتاي مەن ءۇندىستان ەلدەرى دە وسى ازيا قۇرلىعىندا. قىتاي مەن ءۇندىستاندى تاۋ باسىنا تۇنعان الىپ كول دەپ ەلەستەتۋگە بولادى. ەگەر بۇل كولدىڭ ەرنەۋى اعىتىلار بولسا، بۇل ازياعا عانا ەمەس، تۇتاس الەمگە ۇلكەن تولقۋ بولاتىنى انىق. سوڭعى جىلداردا ەلىمىزدىڭ اقپارات قۇرالدارى كورشىلەس قىتاي قوعامىنا كوپتەپ نازار اۋدارىپ كەلدى. ونداعى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق پروبلەمالاردىڭ ەلىمىزگە تيگىزۋى مۇمكىن اسەرلەرى تۋرالى بارىنشا تالداۋلار جاساپ وتىردى. الايدا، ءبىز قىتايمەن سالماعى بىردەي بولعان ءۇندى جۇرتىن دا نازاردان تىس قالدىرماۋعا ءتيىسپىز.

حالىق سانى 1,3 ملرد-تان اساتىن ءۇندىستاننىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تىم تومەن. ۇكىمەتتەرى جاقىندا عانا اشارشىلىققا قارسى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدادى. ءتىپتى الەمنىڭ سان ءتۇرلى مادەنيەتى مەن وركەنيەتى، ءتىلى مەن ءدىنى، ۇلتى مەن ناسىلدەرى توپتاسقان وسى ەلدە بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە 300 ميلليوننان استام ادام ەلەكتر جارىعىنسىز كۇن كەشىپ وتىر. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، قىركۇيەك ايىندا ەلدىڭ پرەمەر-ءمينيسترى نارەندرا مودي قۇنى 16,6 ملرد اقش  دوللارىنا باعالانعان باعدارلامانى قابىلداعانىن جاريالادى.  سول ارقىلى 300 ملن ادامدى XXI عاسىردا عانا ەلەكتر جارىعىنا جەتكىزۋگە تىرىساتىن بولدى.

ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ ساراپتاۋ ورگاندارى كورسەتكەن مالىمەتكە جۇگىنسەك، 304 ملن ادام جارىقسىز ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. بۇل ەل حالىق سانىنىڭ 23 پايىزىن، ال الەمدەگى ەلەكتر قۋاتى جەتكىزىلمەگەن حالىقتىڭ 25 پايىزىن ۇستايدى. بۇنىڭ باسىم كوبى اۋىلدى جەرلەردە. اتالعان ەلدە جارىق جەتكىزىلمەگەن 18 مىڭ 452 اۋىل بار. ءتىپتى ءۇندىستاندا جارىقسىز شاعىن قالالاردا بار ەكەنى ءمالىم بولىپ وتىر.

بۇلار ۇندىستانداعى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ تەك ءبىر عانا جاعى. ەگەر ءۇندىستاننىڭ الەۋمەتتىك پروبلەمالارىنىڭ ەڭ باستى دەگەندەرىن ساناساق تا وننان اسىپ جىعىلادى. سونىڭ ءبىرى ۇقساماعان ۇلتتار مەن مادەنيەتتەر، دىندەر اراسىنداعى تارتىستىڭ كۇشەيۋى. بۇل ماسەلە ءۇندىستاندا ورتا عاسىردان بەرى بار. شىڭعىس قاعان، ءامىر تەمىر، بابىر زاماندارىنان باستاپ ورتا ازيادان ودان بۇرىن سوڭدى ۇندىستانعا شاپقىنشىلىقپەن بارعان بارلىق ەلدەر سول مەكەندە ءتۇرلى مادەنيەتتەر مەن ۇلتتاردى، 1000-نان اسا ءتىلدى قالىپتاستىردى. بۇلارعا كەيىنگى انگليا وتارلاۋىن قوسىڭىز. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردىڭ كورسەتكەنىندەي، ءۇندىستاندا دىنگە سەنبەيتىندەردىڭ سانى 1 پايىزعا دا جەتپەيدى.

ءۇندىستاننىڭ مول حالىق سانى بولا تۇرا ونداعى جۇمىسقا جارامدى ەڭبەك كۇشى قىتايدىڭ جارتىسىنا تۋرا كەلەدى. ايتالىق وسىدان ون جىل بۇرىنعى ساناققا ۇڭىلەر بولساق، قىتايدا 770 ملن ادام جارامدى ەڭبەك كۇشى بولىپ ەسەپتەلسە، سول ۋاقىتتا ءۇندىستاندا بۇل كورسەتكىش 410 ملن ادامدى قۇراعان.

ءۇندىستاندا اۋىل شارۋاشىلىق تولىقتاي دامىپ كەتپەگەن. سونىڭ سالدارىنان ەلدەگى ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى جىل سايىن ۇكىمەتتىڭ باستى شەشۋگە ءتيىستى ماسەلەسىنە اينالىپ كەلەدى. بۇعان قوسا ەلدەگى 270 ملن ادام يندۋيزم اسەرىنەن مال ەتىن تۇتىنبايدى. اۋىل شارۋاشىلىق داقىلدارىن ءوندىرۋ كوپ حالىقتى تولىق قامداپ كەتە الماۋىنا ءبىر سەبەپ وسى.

ءۇندىستان جەرىنىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋى دا كۇن وتكەن سايىن ەلدەگى حالىققا ءتيىمسىز بولىپ بارادى. ايتالىق، ءۇندىستان 2050 جىلدارعا بارعاندا ادام تىرشىلىك ەتۋىنە ۇيلەسىمسىز بولا باستايدى. ەلدىڭ تەك سولتۇستىك وڭىرلەرىندە عانا ءتورت ماۋسىمعا انىق بولىنەدى. وڭتۇستىگى تروپيكالىق  بەلدەۋگە جاقىن بولعاندىقتان، دىمقىل-ىستىق اۋا اعىستارىنا كوبىرەك شارپىلادى. ءتىپتى بۇۇ تاراتقان مالىمەتتە جەر شارى كليماتىنىڭ جىلىنۋى ەڭ الدىمەن وڭتۇستىك ازيادان باستاپ كەرى اسەرىن كورسەتەتىنى ايتىلعان. بۇل عاسىرىمىزدىڭ سوڭىندا ءۇندىستان توپىراعىندا ادام ءومىر سۇرۋىنە مۇمكىن بولمايتىنىن بىلدىرەدى.

قاپتاعان قالىڭ پروبلەمالاردىڭ ءبىرى - ەل تەرريتورياسىنىڭ تارلىعى. ميللياردتان اسا حالىق جاساپ وتىرعان ءۇندىستان تەرريتورياسى 3 ملن 287 مىڭ 500 شارشى شاقىرىم. ەگەر تالاستاعى كاشمير ايماعىن قوسپاعاندا قازاقستان تەرريتورياسىنان ءسال-اق اسادى. مىنە وسى اتالعان جانە اتالماي قالعان ءتۇرلى ماسەلەلەر ءۇندى حالقىنىڭ «ۇلى قونىس اۋدارۋىن» تۋىنداتۋى عاجاپ ەمەس. ال قىتاي مەن ۇندىستانعا ءبىرشاما جاقىن، ونىڭ ۇستىنە حالىق سانى سيرەك ورنالاسقان ورتالىق ازيا، سونىڭ ىشىندە قازاقستان بۇل ەلدەردەگى حالىقتار ءۇشىن كەڭ ورىستەي كورىنەرى ايدان انىق. الىس-جاقىن قۇرىلىقتارداعى ەلدەردىڭ ىشكى ماسەلەلەرىنە زەر سالا قاراپ، ساق  ءجۇرۋ ماڭگىلىك ەلدىڭ كۇن تارتىبىنەن قالماۋعا ءتيىس.

“The Qazaq Times”