ادىلەت مۇقاتاەۆ: قازاقستاننىڭ جەكە ءوز وپەراتورىن جاساقتايتىن مۇمكىندىگى جوق

– ادىلەت مىرزا، سانالى قوعامداعى موبيلدىك بايلانىستىڭ ورنى وزگەشە، ەلىمىزدە قانداي بايلانىس وپەراتورلارى جۇمىس ىستەيدى؟

– ۇيالى بايلانىستىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزدا ورنى ەرەكشە ەكەنى بارشامىزعا ايان. قازىر كوپتەگەن دۇنيەلەر ۇيالى بايلانىس ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.

مىسالى، ءارتۇرلى قارجىلىق وپەراتسيالار، تاياۋدا بىرنەشە بانكتەر بانكوماتتاعى اقشانى الۋ/اۋدارۋ ءىس امالدارىن ۇيالى تەلەفون ارقىلى ورىنداۋعا ءوز تۇتىنۋشىلارىنا مۇمكىندىك تۋعىزدى، سونىمەن بىرگە مەترودا، قوعامدىق اۆتوترانسپورتتارداعى تولەم جاساۋدى قولما قول اقشامەن قاتار بالامالى تۇردە ۇيالى بايلانىس ارقىلى ىسكە اسىرۋعا دا قول جەتكىزىلدى.

جانە، ەڭ باستى نارسە، قازىر جالپى ادامداردىڭ اراسىنداعى اقپاراتتىق جۇيەلەردى جەتكىزۋدە ۇيالى بايلانىستىڭ ءرولى ايتارلىقتاي وزگەردى.  ياعني، بۇرىندارى ادامدار كوبىنەسە گازەت-جۋرنالدار ارقىلى مالىمەت الاتىن بولسا، قازىر كوبىنەسە ۇيالى بايلانىس ارقىلى عالامتورعا شىعىپ ءارتۇرلى اقپاراتتارعا قول جەتكىزە الادى. وسى جاعىنان العاندا، ۇيالى بايلانىستىڭ ورنى جىلدان-جىلعا ارتپاسا، كەمىمەيتىنى انىق.

– بىزدەگى ۇيالى بايلانىستىڭ تۇبەگەيلى يەلەرى كىمدەر؟

– جالپى، قازىر ۇيالى بايلانىس سالاسىندا ءۇش وپەراتور قالدى. وتكەن جىلى،  Tele 2 مەن التەلدىڭ بىرىككەنىن بىلەمىز، ەكەۋى قوسىلىپ، ءبىر برەندتىڭ اياسىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر. جانە دە ۇلكەن ەكى وپەراتور - كcell مەن Beeline بار. ال، ءتورتىنشى وپەراتور ول ۇيالى بايلانىس ەمەس، كوبىنەسە جەلىلىك بايلانىسپەن اينالىساتىن قازاقتەلەكوم. ول كوبىنەسە وپەراتورلاردى تالشىقتى جەلىمەن (وپتوۆولوكوننايا سەت) قامتاماسىز ەتەدى. ارينە قازاقتەلەكومنان باسقا دا جەلىلىك وپەراتورلار بار، بىراق ولاردىڭ ۇلەس سالماعى ايتارلىقتاي از. مۇندا ءبىر ايتا كەتەرلىگى، Beeline قازاقستانداعى امبەباپ وپەراتورلادىڭ بىرەگەيى بولىپ سانالادى، سەبەبى ول ءوز تالشىقتى جەلىسى بار ۇيالى بايلانىس وپەراتور بولىپ تابىلادى.

وپەراتورلاردىڭ تۇبەگەيلى يەلەرىن باق نەمەسە عالامتور جەلىسى ارقىلى كەز كەلگەن ادام بىلە الادى، ول جاسىرىن قۇپيا اقپارات ەمەس دەپ ويلايمىن.

– وزىمىزگە تيەسىلى ۇلتتىق وپەراتورلار بار ما؟

– قازىرگى ءار ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ اكتسونەرلەرىنىڭ قاتارىندا قازاقستاندىق تا، شەتەلدىك تە حالىقارالىق كومپانيالار بار. بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ قىزمەتكەرى ەمەس، جالپى ەكسپەرت رەتىندە ايتار بولسام، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ جەكە ءوزىنىڭ ۇيالى بايلانىس وپەراتورىن جاساقتاۋعا مۇمكىنشىلىگى از. سەبەبى، بىرىنشىدەن ۇيالى بايلانىس وپەراتورىن جابدىقتاۋ ءۇشىن وتە ۇلكەن قاراجات كەرەك، ميللياردتاعان دوللارلار قاجەت. ەلىمىزدىڭ تەرريتورياسى سونشا كەڭ بولعانىمەن، حالىق سانى از، سوندىقتان سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ قايتارىم ۋاقىتى باسقا ەلدەرگە قاراعاندا الدەقايدا ۇزاق. سونىمەن قاتار، بازالىق ستانتسيالاردىڭ  ارا قاشىقتىعى 25-30 كيلومەتر بولۋ قاجەتتىگىنەن، ۇلان عايىر دالامىزدى، ورتا-شاعىن اۋىلدار مەن تاسجولداردى ۇيالى بايلانىسپەن قامتۋ ءۇشىن ونداعان مىڭ بازالىق ستانتسيالار جاساقتاۋ كەرەك. جەر استىنداعى تالشىقتى جەلىنى جالعا الۋدى قوسپاعاندا، بۇعان قانشاما قارجى قاجەت بولادى. بۇنداي ۇلكەن سومانى قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەت نەمەسە وتاندىق جەكە كاسىپكەرلەر وزدىگىنەن ينۆەستيتسيا رەتىندە ءبولىپ بەرە الادى دەپ ويلامايمىن. ەكىنشىدەن، تەحنولوگيالىق ۇردىستەردىڭ تەز الماسۋى دا وسى سالانىڭ قارجىلىق سالىمىن ۇلعايتادى. بۇنىڭ ارتىقشىلىعى دا، كەمشىلىگى دە بار. تەحنولوگيانىڭ بۋىن الماستىرۋ كەزەڭى زامانىمىزدىڭ دامۋ قارقىنىنا ساي جيىلەپ كەتتى. بۇرىن ءبىر بۋىننان ەكىنشى بۋىنعا ءوتۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىت كەرەك بولسا، سوڭعى كەزدەرى بۇل ءۇردىستىڭ ۋاقىت باعامى 3-5 جىلعا دەيىن قىسقاردى. مىسالى، قازىرگى ءبىزدىڭ قولدانىپ وتىرعان 4G دەگەن ول 4-ءشى بۋىندى تەحنولوگيا. ياعني، كەلەسى 5-ءشى بۋىن 2020 جىلدارى ىسكە قوسىلادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. سوڭعى اقپاراتتار بويىنشا، جاپونياداعى وليمپيادا كەزىندە 5-ءشى بۋىن ىسكە قوسىلادى دەپ كوزدەلىپ وتىر. ءبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى كازاقستان 4-ءشى بۋىندى بايلانىس اياسىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ونىڭ العاشقى ليتسەنزياسى  ۇلتتىق وپەراتور التەلگە بەرىلدى. بيىلدان باستاپ بارلىق وپەراتورلار مۇنداي مۇمكىنشىلىككە يە بولدى. تۇتىنۋشى رەتىندە جالپى بايلانىس وپەراتورلارىنا كوپتەگەن سىن-پىكىرلەر ايتىپ جاتامىز.

قازاقستانداعى كوممۋنيكاتسيالىق سالانىڭ دامۋىنا كوڭىل تولماۋشىلىق بار. بىراق، ورتا ازيا نەمەسە پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ اراسىنداعى، ءتىپتى دۇنيەجۇزىلىك تەلەكوممۋنيكاتسيانىڭ دامۋىن سالىستىرىپ كورسەك، قازاقستان الدەقايدا الدىڭعى ورىندا.  مىسالى، بىزدەن حالىق سانى الدە قايدا كوپ، ءوندىرىس سالاسى جاعىنان دامىعان ۋكراينانىڭ ءوزى 3G جۇيەسىنە الدىڭعى جىلى عانا كوشتى. ونىڭ وزىندە، تولىق قامتي الماي وتىر. ال، ءبىز  3G جۇيەسىنە 2011 جىلى كوشىپ، قازىر 4G جۇيەسىنە ءوتىپ كەتتىك. بۇل بىلە بىلگەنگە ۇلكەن جەتىستىك. نەعۇرلىم جاڭا بۋىنعا وتكەن سايىن اقپاراتتى الماسۋ جىلدامدىعى ارتادى. مىسالى 3G دە ەڭ جوعارى جىلدامدىق 10-21 Mەگابيت بەرىلەتىن بولسا، 4G دا 40-100 Mەگابيتكە دەيىن كەز-كەلگەن وپەراتور بەرە الادى. كەزىندە، 256 ءKيلوبيتتى قاناعات تۇتقان كەزدەرىمىز بولعانىن دا اسىلى ۇمىتپاعانىمىز ءجون... جالپى، ەلىمىزدە تەلەكوممۋنيكاتسيا سالاسى وتە جوعارى قارقىندا دامىپ كەلەدى. بۇل وسى سالاداعى مەملەكەتتىك جانە بايلانىس وپەراتورلارى باسشىلارىنىڭ دۇرىس شەشىم قابىلداعانى دەپ ويلايمىن. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەگى باسشىلىقتا وتىرعان ادامدار ءوز سالاسىنىڭ بىلىكتى ماماندارى بولسا، سول سالانىڭ قارىشتاپ دامۋىنا ۇلكەن ىقپال جاسايتىنى بەلگىلى عوي. قازاقستاندا تەلەكوممۋنيكاتسيانىڭ دامۋى، وسى سالانى رەتتەۋشى مەملەكەتتىك ۇيىمداردىڭ دۇرىس ساياساتىنىڭ ارقاسىندا، وڭ باعىتتا دامىپ كەلە جاتىر دەپ ايتا الامىن.

– وپەراتورلار اراسىنداعى باسەكەلەستىك قالاي؟ وپەراتورلاردىڭ كوپتىگى حالىقتىڭ تۇتىنۋىنا قانشالىقتى قولايلىلىق جاراتادى?

– باعا ساياساتى تۋرالى ايتار بولساق، بۇرىنعى باعا ساياساتى كوپ تۇتىنۋشىلاردىڭ كوزقاراسىمەن قىمبات سانالاتىن. بىراق، سوڭعى كەزدەردە ايلىق سالىم 3-5 دوللاردىڭ اينالاسىندا قالىپتاسىپ وتىر. باتىس جانە امەريكا ەلدەرىندە ورتاشا باعا 50 دوللاردان جوعارى مەملەكەتتەر بارىن ەسكەرسەك، بۇل جامان كورسەتكىش ەمەس. بىزدەگى وپەراتورلار ولارعا قاراعاندا الدەقايدا تومەن باعا ساياساتىن ۇستانىپ وتىرعانى اقيقات.

ادىلەت مۇقاتاەۆ، «كار-تەل» جشس الماتى فيليالىنىڭ ديرەكتورى. الماتى. 2017. 01. 04. فوتو: اۆتوردان.

– بايلانىس وپەراتورلانىڭ دەنى بىزگە تيەسىلى ەمەس. قاۋىپسىزدىك جاعى قالاي؟

– ول ماسەلە ءوز دەڭگەيىندە مەملەكەت جاعىنان دا، وپەراتورلار جاعىنان دا قاراستىرىلعان دەپ ويلايمىن.  ار وپەراتورعا مەملەكەت بەلگىلى دەڭگەيدە ليتسەنزيا بەرەدى. ول ليتسەنزيا اياسىندا قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دە قاراستىرىلعان بولۋى ءتيىس. كەز-كەلگەن مەملەكەت الدىڭعى ورىنعا قاۋىپسىزدىكتى قويارى ءسوزسىز. ءبىزدىڭ مەملەكەتتە بىرنەشە وپەراتورلار جۇمىس ىستەپ جاتقاندىقتان، ولاردىڭ ءتۇرلى اقپاراتتارعا يە بولۋ مۇمكىندىگى ارينە جوعارى. بىراق تا، ول وپەراتورلاردىڭ بارلىعى زاڭدى تۇردە تىركەلگەن بيزنەس وكىلدەرى ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز ءتيىس. سوندىقتان دا ءوز بيزنەسىنىڭ ءارى قاراي دامۋى ءۇشىن ولار مەملەكەت تەرريتورياسىندا زاڭ اياسىندا جۇمىس اتقارۋعا مۇددەلى ەكەندىگى انىق. بۇل جاعىنان قاراعاندا، قاۋىپسىزدىك شارتتارى مىندەتتى تۇردە قاتاڭ  ساقتالادى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولدى.

– ءوزىڭىز ايتقانداي اتالمىش وپەراتورلار 4G قوسقانىنا ۇزاق بولمادى. سولاي بولسا دا, شەكسىز ينتەرنەتتى پايدالانۋعا حالىق تەز ۇيرەندى. ءتىپتى, ول قازىر قاجەتتىلىككە اينالدى. 2016 جىلدىڭ سوڭىندا بارلىق وپەراتورلار شەكسىز ينتەرنەتتى توقتاتقانىن حابارلادى. وپەراتورلار حالىقتى الداپ كەتكەن جوق پا؟

– بۇل ماسەلەنى ەكى ءتۇرلى ويلاۋعا بولادى. بىرىنشىدەن، تۇتىنۋشى جاعىنان ويلايتىن بولساق، كەز-كەلگەن تۇتىنۋشى وزىنە قولايلى باعا ساياساتى مەن قولايلى تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەر بولعانىن قالايدى.

ال، وپەراتورلار تاراپىنان قارايتىن بولساق،  جاڭا بۋىندى تەحنولوگيانى ەڭگىزۋ ۇلكەن قارجىنى تالاپ ەتەدى. بارلىق جەردەگى تاراتۋ بازالارىنا جاڭا تەحنولوگيادا جۇمىس ىستەي الاتىن جابدىقتار ورناتاتىن بولساق، بۇرىنعى جابدىقتاردى تولىعىمەن دەرلىك اۋىستىرۋعا تۋرا كەلەدى. زاماناۋي تەحنولوگيالىق قۇرىلعىلاردى وندىرەتىن وتاندىق ءوندىرىس وشاعى قالىپتاسپاعاندىعى سەبەپتى، وپەراتورلار ونى سىرتتان ساتىپ الۋعا ءماجبۇر.

بۇگىنگى  نارىقتىق قيىندىقتارعا بايلانىستى، دوللاردىڭ قىمباتتۋى ول جابدىقتاردىڭ باعاسىن تىپتەن اسپانداتىپ جىبەردى. ال، بىزدە بايلانىس باعاسى تەڭگەمەن تولەنەدى. سوندىقتان وسى ماسەلە، جاڭاعى شەتەلدىك وزىق قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الۋدا كوپتەگەن قيىندىقتار تۋعىزۋدا.  بىزدەگى ۇيالى بايلانىس بيزنەس نەگىزىندە قالىپتاسقاندىقتان ونىڭ يەلەرى وزدەرىنىڭ شىعىنعا ۇشىراعانىن قالامايتىنى ءسوزسىز. دەي تۇرعانمەن، وپەراتورلار ءوزىنىڭ بيزنەستىك تابىسىن عانا ويلاماي، تۇتىنۋشىلارىنىڭ دا مۇددەسىن ويلايتىنى دا ايدان انىق. سەبەبى، ەكى جاقتىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە مۇددەسى قاراستىرىلماسا، ول وپەراتوردىڭ جارقىن بولاشاعى بولماسى انىق. باسەكەلەستىك زاڭىن ەشكىم نازاردان تىس قالدىرا المايتىنى ارينە تۇسىنىكتى.

سوندىقتان، بارلىق وپەراتورلار باعا ساياساتىندا، جاڭا تەحنولوگيالار مەن قىزمەتتەرگە قول جەتىمدىلىك مۇمكىنشىلىگىندە بەلگىلى ءبىر تەپە تەڭدىكتى ۇستاعىسى كەلەدى. بىراق، سونىمەن بىرگە كەتكەن شىعىننىڭ دا ورنىن جابۋعا تۋرا كەلەدى. كەلەسى جاڭا بۋىنعا وتتىك پە، ليتسەنزياسىن الدىق پا وعان ساي جۇمىستاردى دا اتقارۋعا تيىستىگىمىز ول دا بار. تۇتىنۋشىلار دا سونى ءتۇسىنۋى كەرەك. ءبىز ءبارىمىز باسقا دامىعان ەلدەر سەكىلدى جاڭا بۋىنداعى تەحنولوگيالاردىڭ، جوعارعى دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتۋدىڭ جانە زاماناۋي جىلدامدىقتاعى عالامتور جەلىسىنىڭ بار بولۋ مۇمكىندىگىنىڭ حالىققا قول جەتىمدى بولعانىن قالايمىز. ءار ءتۇرلى تاعى دا كوپتەگەن قوسالقى قىزمەتتەردىڭ بولعاندىعىن تالاپ ەتەمىز. بۇرىن تۇتىنۋشىلار جاي سمس حابارلاماسىن قولدانسا، قازىر whatsapp, viber تاعى باسقا ءارتۇرلى مەسسەندجەرلەرمەن جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى. ءبىر-بىرىمەن فوتولار، ۆيدەولار الماستىرعىسى كەلەدى. ارينە، ولار ۇلكەن جۇكتەمە، ۇلكەن جىلدامدىقتى تالاپ ەتەدى. ونىڭ بارلىعى وپەراتورلار ءۇشىن قوسىمشا اۋىر جۇك. سەبەبى، ونداي ۇلكەن تالاپتاردى ورىنداۋ ءۇشىن ولار ءارتۇرلى ارنايى باعدارلامالار، قۇرال جابدىقتار، سەرۆەرلەر ساتىپ الۋى ءتيىس. ياعني، تۇتىنۋشىنىڭ  وپەراتورعا جۇكتەيتىن مىندەتتەرى، تالاپتارى ارتقان سايىن، وپەراتورلاردىڭ دا شىعىندارى ارتا تۇسەدى. ءبىزدىڭ تۇتىنۋعا دەگەن تالابىمىز بەن وعان ساي شىعىنعا دەگەن مۇمكىندىگىمىز پارا-پار بولۋى ءتيىس. اقش-تا، بولماسا ەۋروپادا بايلانىس باعاسىنىڭ جوعارى بولۋى - ول جەردەگى وپەراتورلاردىڭ تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى مەن حالىقتىڭ تۇتىنۋ تالابىنىڭ تولەۋ قابىلەتىنە ساي قالىپتاسقاندىعىنىڭ ايقىن دالەلى. سوندىقتان دا باعا ساياساتى، قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيى، تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەر مەن تۇتىنۋشىلىق تالاپ، تولەم قابىلەتى ءبىر بىرىنە تاۋەلدى كورسەتكىشتەر.

شەكسىز ينتەرنەتتى الىپ تاستاۋ تۋرالى، وسى سالانىڭ وكىلى رەتىندە ەمەس، جالپى ەكسپەرت رەتىندە جاۋاپ بەرسەم: شەكسىز ينتەرنەت ءار ۋاقىتتا تۇتىنۋشىلاردىڭ جوعارعى جىلدامدىقتاعى ينتەرنەتتى كوپتەپ پايدالانۋىنا الىپ كەلەدى. ەندى وسى جەردە ءبارىمىز ەسكەرۋگە ءتيىستى ءبىر دۇنيە بار. كەز كەلگەن وپەراتوردىڭ جەلىسى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە شەكتەۋلى. ياعني، ءبىر تاراتۋ ستانتسياسىنىڭ  مۇمكىندىگى سانى جاعىنان شەكتەۋلى تۇتىنۋشىلارعا عانا قىزمەت كورسەتە الادى. وپەراتورلار ەگەر شەكسىز ءليميتتى ينتەرنەتتى تولىعىمەن ەنگىزسە، وندا ول تاراتۋ ستانتسياسىنداعى تۇتىنۋشىلار تەحنيكالىق مۇمكىندىككە قاراي ءاترۇرلى قيىندىقتارعا ۇشىرادى. سوندىقتان دا، بارىمىزگە ەكى ءتۇرلى جاعدايدىڭ بىرەۋىن تاڭداۋىمىزعا تۋرا كەلەدى. بارشامىز شەكسىز ينتەرنەتتى پايدالانساق، وندا جۇيە جالپىعا بىردەي ءوز دەڭگەيىندە قىزمەت اتقارا المايدى. تۇتىنۋشى سانى شەكتەلەدى نەمەسە جىلدامدىق ازايادى، تەحنيكالىق ءارتۇرلى شەكتەۋ مەن اۋىتقۋلار پايدا بولادى. ال، شەكسىز ينتەرنەتتى الىپ تاستاساق، جالپى تۇتىنۋشىلاردىڭ كوبىنە قول جەتىمدى جانە ولارعا كورسەتىلەتىن قىزمەت ساپاسى دا جوعارىلايدى. بالكىم وپەراتورلار وسى تۇرعىدا ساراپتاما جاساپ، ءوز جولدارىن تاڭداعان بولۋى ءتيىس. بۇل تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، وسى سالاداعى بەلگىلى ءبىر ەكسپەرتتىك مەنىڭ وزىندىك جەكە پىكىرىم. ارينە ءار وپەراتورلاردىڭ ءتيىستى جاۋاپتى جەتەكشىلەرى بۇل تۋرالى ءوز ويلارىن باق ارقىلى جەتكىزدى. سول مالىمدەمەلەر ارقىلى ولاردىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارىن وقىپ تۇيىندەۋگە بولادى. مەنىڭ ويىمشا، وپەراتورلارعا ەڭ ءبىرىنشى جاقسى سەرۆيستىك قىزمەتتى قامتامىسىز ەتۋى كەرەك. ءار نارسە ءوز كەزەگىمەن بولۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. كەزىندە ءبارىمىز تۇتىنۋشى رەتىندە شەكسىز داۋىستىق قوڭىراۋ شالۋدى قالادىق. قازىر ونداي ۇسىنىس بارلىق وپەراتورلاردا بار، جەلى ىشىندە شەكتەۋسىز قوڭىراۋ شالۋ مۇمكىندىگىنە بارشامىزدىڭ قولىمىز جەتتى. ۋاقىتى كەلگەندە عالامتورعا قولدانۋدا دا وسىنداي شارالاردىڭ بولۋىنا قول جەتىپ قالار دەپ ويلايمىن. جەلى قولدانۋشىسى رەتىندە «بىزدە شاعىن ەلدى مەكەندەردە بايلانىس ناشار، نەگە ەلدىمەكەندەردى جالعاپ تۇرعان تاسجول بويىنىڭ بار جەرىندە جەلى تولىق قوسىلماعان؟» دەپ سۇراق قويامىز. ءبىز بۇل جەردە ءبىر نارسەنى ويلاۋىمىز كەرەك. وسى كوپتەگەن «نەگە»-لەردىڭ بارلىعىنىڭ ارتىندا ۇلكەن قارجى جاتىر. تاعى دا ايتامىن، جالپى ۇيالى بايلانىس سالاسىنا مەملەكەت دۇرىس ساياسات قولدانىپ كەلە جاتىر. ەڭ اۋەلدە، ۇلكەن قالالارعا، كەيبىر وپەراتورلارعا ۇلكەن تاسجولدىڭ بويىنا ليتسەنزيا بەردى. بۇرىندارى 1000 ادامنان اساتىن ەلدى مەكەندەرگە  بازالىق ستانتسيا قويۋ مىندەتتەلسە، قازىر 500 ادامنان كوپ تۇرعىندارى بار ەلدى مەكەندەر مىندەتتى تۇردە ۇيالى بايلانىسپەن قامتاماسىز ەتىلۋ كەرەك دەگەن باعدارلامالار ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. تاعى دا ەسكە سالا كەتەيىن، ءبىزدىڭ باعىمىزعا قاراي جەرىمىز سونشا ۇلكەن بولعانىمەن، وكىنىشكە وراي حالقىمىزدىڭ سانى وتە از. ياعني سالعان ينۆەستيتسيالاردىڭ قايتارۋ مەرزىمى باسقا حالقىنىڭ سانى كوپ، بىراق تەرريتورياسى شاعىن مەملەكەتتەرگە قاراعاندا وتە تومەن. باسقا ەلدەرمەن باعا ساياساتىن سالىستىرعاندا وسى نارسەنى دە تۇتىنۋشىلاردىڭ ەستەن شىعارماۋى ابزال دەپ ويلايمىن. بىراق تا وسى بارلىق كەدەرگىلەرگە قاراماي، ءبىزدىڭ ەلدىڭ بۇل سالاداعى تەحنولوگيالىق دامۋى كوپتەگەن ەلدەرگە قاراعاندا كوش ىلگەرى.

ارينە، وقىرمان كوپ نارسەگە سىن كوزبەن قاراۋى مۇمكىن جانە ءتيىس تە، سەبەبى «سىن تۇزەلمەي، ءمىن تۇزەلمەيدى»، دەسەك تە «كوش جۇرە تۇزەلەتىنىن» دە  جادىمىزدان شىعارماعانىمىز ءجون.

كەز-كەلگەن وپەراتورلارعا قاراساڭىزدار باس ديرەكتورلارىنىڭ جىلدىق ەسەپ بەرۋى كەزىندە، «ترانسفورماتسيا» دەگەن ءسوزدى سوڭعى كەزدە ءجيى ەستيسىز. ۇيالى وپەراتورلار ءوز كومپانياسىنىڭ اۋماعىندا ءوزىنىڭ جەكە ءبىر ترانسفورماتسيالىق باعدارلامالارىن جاساپ وتىر. ياعني، ولار بولاشاققا دەگەن ىزدەنىس، بولاشاققا دەگەن ۇمتىلىس، بولاشاققا دەگەن سول كومپانيانىڭ ۇلكەن جوسپارى دەپ ايتا الامىن. ءبىزدىڭ الدىمىزدا بۇل سالادا ۇلكەن وزگەرىستەر كۇتىپ وتىر. Beeline دا بۇل باعىتتا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىپ جاتىر. تاياۋ ارالىقتا تەك امبەباپ وپەراتور عانا ەمەس، ساندىق ديدجيتال وپەراتور بولۋعا كوپتەگەن قارقىندى جۇمىستار جاسالىپ جاتىر، ول ءجۇمىستارىڭ ناتيجەسىن تاياۋ جىلدارى كوزبەن كورىپ وڭ باعالارىڭىزدى بەرەسىزدەر دەپ ويلايمىن. ول جۇمىستاردىڭ بارلىعى ءتۇپتىڭ تۇبىندە حالىقتىڭ يگىلىگىنە بولاتىنى ءسوزسىز، سەبەبى نارىقتىق ەكونوميكاسى بار ەلدە، كەز كەلگەن سالادا، تۇتىنۋشىنىڭ باستى ءرولىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى، ونىڭ مۇمكىنشىلىگى مەن تالابى قاشاندا نازاردا بولارى حاق.

– باسىندا ايتقانىمىزداي باستى وپەراتورلارمىز شەتەلدىكتەر. ال، ەندى وسىندا جۇمىس ىستەپ وتىرعاندار كىمدەر، سوندا ولار وزدەرىمەن بىرگە ماماندارىن الا كەلدى مە الدە ءوز وتانداستارىمىز با؟

– بارلىق وپەراتورلار قازاقستاندا تىركەلگەن. Kcell كومپانياسى توو GSM قازاقستان دەپ اتالادى، Beeline كومپانياسى توو كار-تەل دەپ اتالادى، تەلە2 كومپانياسى توو موبايل تەلەكوم سەرۆيس دەپ اتالادى. ءار قايسىسى ەلىمىزدە جەكە كاسىپورىن رەتىندە تىركەلگەن. سوندىقتان، بۇندا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ كوبى وتانداستارىمىز. ارينە، ەلىمىزگە كەلىپ قىزمەت ەتىپ جاتقان شەتەلدىك قىزمەتكەرلەر دە بار. ول ءبىر جاعىنان دۇرىس تا، سەبەبى ول زامان تالابى، قازىرگى نارىقتىڭ قارىشتاپ دامىپ وتىرعان زامانىندا كەز-كەلگەن كومپانيالاردا ەكسپاتتاردىڭ  بولۋى ول - قاجەتتىلىك. ەلىمىزدە ۇلكەن رىنوكتا جۇمىس ىستەۋ ءوتىلى مەن تاجىريبەسى بار ماماندار از. سەبەبى، ەلىمىزدە جوعارى تەحنولوگيالىق بيزنەس ەندى عانا دامىپ كەلەدى. شەتەلدەردەگى ۇلكەن رىنوكتا جۇمىس ىستەپ كورگەن مامانداردىڭ كەلىپ جاتقانى راس. ولار سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى مامانداردى وقىتىپ، تاجىريبە الماسىپ، زامان تالابىنا ساي ماماندار دايىنداپ جاتقانىن دا ايتا ءوتۋىمىز كەرەك. جانە دە تاعى ءبىر نارسەنى ايتا كەتكەن ءجون، ءبىزدىڭ الماتى فيلالى، نە باسقا فيلالدارىمىز بولسىن، بارلىعىندا ءوز وتانداستارىمىز جۇمىس اتقارادى. وڭىرلەردى باسقارۋ جۇيەسىندە بىردە-ءبىر شەتەلدىك ازامات جوق، جوعارى شتاب-كۆارتيراداعى كوپتەگەن جوعارى قىزمەتتەگى ازاماتتار دا – دەنى قازاقستاندىقتار.  بىزدىڭ جەرگىلىكتى مامانداردىڭ وسىنداي دەڭگەيدە جۇمىس جاساپ وتىرۋى – ەرتەڭ ءوز وپەراتورلارىمىزدىڭ وتاندىق مامانداردان قۇرالاتىن بولاشاق قۇرامىن دايارلاۋ باعىتىنداعى العىشارتتار دەپ قاراعانىمىز ءجون.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

«The Qazaq Times»