جاھاندىق ىندەت الەم ەلدەرىنىڭ ۇزاق جىلعى ەكونوميكالىق دامۋ ينەرتسياسىن السىرەتتى. كوپتەگەن ەلدەردىڭ ەكونوميكاسى كەرى شەگىنىپ، سالىقتان تۇسەتىن مەملەكەتتەر تابىسى كەسكىن قىسقاردى. دۆق 5 جىل ىشىندە الەم 28 ترلن اقش دوللار جوعالتاتىنىن ەسەپتەپ شىقتى.  الەم ەلدەرىندەگى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندەگەنىنە قاراماستان ىندەتتەن قۇتىلۋ ءۇشىن مەملەكەتتەر ءالى دە كوپتەگەن قارجى جۇمساۋىنا تۋرا كەلدى. كوروناۆيرۋستىڭ الەم ەكونوميكاسىنا تيگىزگەن زارداپتارىن باعالاي كەلە ونى «عاسىر داعدارىسى» دەپ اتاپ جاتقاندار دا بار.

دەگەنمەن، ۆيرۋسقا قارسى بىرنەشە ۆاكتسينانىڭ تابىستى سىناعى اۋىر داعدارىستان شىعىپ كەتە الامىز دەگەن ءۇمىت تە سىيلاعانداي. جاپپاي ۆاكتسينادان كەيىن ۇزاققا سوزىلعان داعدارىستان شىعامىز دەگەن سەنىم پايدا بولۋدا. راسىندا دا ۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسيانا الەمدى «عاسىرلىق داعدارىستان» الىپ شىعا الا ما؟

تابىستى ۆاكتسيانا سىناقتارى تۋرالى مالىمەتتەر قارجى نارىعىنا تىڭ سەرپىن بەرگەندەي بولدى. دەگەنمەن، ساراپشىلار ۆاكتسينانىڭ ەكونوميكالىق داعدارىسقا دەگەن ىقپالى بىردەن كورىنە قويمايتىنىن بولجاپ وتىر. ەۋروپالىق ەكونوميكا سالاسىنىڭ ماماندارى دا داعدارىس اياقتالۋعا ءالى ەرتە ەكەنىن ەسكەرتتى.

ارينە، جاپپاي ۆاكتسينالاۋدان كەيىن ادامداردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى قالىپقا كەلىپ، بيزنەستىڭ ءتۇرلى سالالارى جاندانا تۇسپەك. سوعان ىلەسە ينۆەستيتسيالاردىڭ اعىمى دا قايتا كۇش الىپ، الەم ەكونوميكاسى قايتا بەلسەندى كۇينە كىرە باستاۋى مۇمكىن. ەكونوميكا بىلگىرلەرىنىڭ سوزىنە سەنسەك، كەزەكتى داعدارىستا ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ نەگىزگى تىرەگى بولعان تۇتىنۋ مەن ينۆەستيتسيا ۇلكەن جوعالتۋعا ۇشىرادى. ال، ساۋدا مەن ءوندىرىس الدىنعى ەكەۋىنە سالىستىرعاندا ازىراق زارداپ كوردى، ءوندىرۋ مەن ساۋدا كولەمى قىسقارعانىمەن جاز ايلارىندا قايتا وسە باستاعان.

قىلىشىن سۇيرەتىپ كىرىپ كەلە جاتقان قىس الەم ەكونوميكاسى ءۇشىن ۇلكەن سىناق دەپ باعالانىپ وتىر. دۇنيە ەكونوميكاسىن العا جەتەلەيدى دەپ ايتىلاتىن اقش پەن ەۋروپا ىندەتتەن اۋىر جاپا تارتقان ەلدەرگە اينالدى. الەم ەكونوميكاسىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن قۇرايتىن اقش پەن ەۋروپاداعى بۇل جاعداي وزگەلەرگە اسەر ەتپەي قالمايدى. سەبەبى، بۇل ەكەۋى وزگە ەلدەر ءۇشىن ينفەستيتسيانىڭ قاينارى سانالىپ كەلدى. بۇلارسىز-اق، ىندەتتى جەڭىپ شىققان قىتاي سەكىلدى ساناۋلى ەلدەر بولعانىمەن ولاردىڭ ەكونوميكاداعى جەتەكشىلىك ءرولى تومەن.

بارلىق وندىرۋشىلەر، قىزمەت كورسەتۋشى بيزنەس تاراۋلارى دا تۇتىنۋدىڭ تومەندەۋىنەن بولاشاق بىرەر جىلىن ەلەستەتە الماي جاتىر. قازىرگىدەي داعدارىستا تۇتىنۋدىڭ تومەندەيتىنى زاڭدى دا، سەبەبى، كەز-كەلگەن داعدارىس بۇعان دەيىن كورسەتكەندەي جۇمىسسىزدىقتىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى دە، ەرتەڭىنە الاڭداعان تۇتىنۋشىلار قاراجاتتارىن بارىنشا ۇنەمدەۋدە. سايكەسىنشە بۇل قاتىناس-تاسىمالدان تارتىپ، ءوندىرۋ مەن قىزمەت وتەۋ كاسىپتەرىن بۋىپ تاستادى.

ەۋروپالىق باق-تىڭ حابارىنا قاراعاندا، ەو بيزنەستى جانداندىرۋدىڭ جاناما تاسىلدەرىن تاۋىپ شىعۋعا ارەكەت ەتىپ جاتىر. بىراق، پاندەميانىڭ ەكىنشى تولقىنىمەن قاتار ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ دا ەكىنشى تولقىنى كەلمەك ەكەن. ەكونوميكا سالانسىنىڭ ماماندارى بولجاۋىنشا، ءجىو-نىڭ شىعىندارى 2022 جىلى عانا ورنىن تولتىرا الادى، ال پاندەميانىڭ اسەرىنەن بولعان ەكونوميكالىق دەلسالدىق تاعى بىرنەشە جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە، بارلىق ەلدە جاپپاي ۆاكتسيانالاۋ دا ۇزاق ۋاقىتتى الادى. سوندىقتان دا، ءبىر جىل تولىقتاي «پاندەميا جىلى» بولىپ قالا بەرمەك.

“The Qazaq Times”