قىتايدىڭ جاڭا زاڭى: گونكونگ اۆتونوميالىق قۇقىقتان ايىرىلىپ قالا ما؟

بەيجىڭنىڭ قابىلداعالى وتىرعان جاڭا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى زاڭى ونسىز دا قوجىراپ تۇرعان قىتاي-قىتاي قاتىناسىن ۋشىقتىرىپ جىبەردى. بۇل جاڭا زاڭ قابىلداناتىن بولسا گونكونگ سىندى ەرەكشە اكىمشىلىك ايماقتاردىڭ ستاتۋسى وزگەرۋى مۇمكىن. كەشە، امەريكالىق ىسكەرلىك مۇددەلىك توپتار (امەريكالىق ساۋدا پالاتاسى) قىتاي ۇكىمەتىن گونكونگتاعى «ءبىر ەل، ەكى جۇيە» ءپرينتسيپىن ساقتاۋعا، ال اقش-تى گونكونگپەن سىندارلى قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا شاقىردى.

قىتايدىڭ جالپى ۇلتتىق كونگرەسىنىڭ (حالىق قۇرىلتايى دەپ تە اتالادى) تالقىلاۋىنا ۇسىنىلعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى جاڭا زاڭ جوباسى مۇلدە تاۋەلسىزدىگى جوق قۇرىلتاي كەڭەسىندە كەدەرگىسىز قابىلداناتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان دا، اقش بۇل زاڭ جوباسىنىڭ ماقۇلدانۋىنا قارسى سانكتسيا سالۋ تۋرالى جوسپارلار جاساۋدا. ءتىپتى، گونكونگتىڭ اۆتونوميا ستاتۋسىن دا مويىنداماۋدى دا قاراستىرىپ جاتىر. انىقتاي ايتقاندا، قىتاي اتالمىش جاڭا زاڭدى قابىلدايتىن بولسا، اقش گونكونگتى جوعارى اۆتونوميالى ايماق رەتىندە تانۋدان باس تارتادى.

بۇل گونكونگ ءۇشىن ۇلكەن جوعالتۋ بولادى. سەبەبى، 1992 جىلدان بەرى كەلە جاتقان اقش-گونكونگ قارىم-قاتىناسى بۇزىلىپ، گونكونگ كوپتەگەن تاريفتىك جەڭىلدىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردان ايىرىلىپ، حالىقارالىق قارجى ورتالىعى رەتىندەگى ورنىن تومەندەتىپ جىبەرەدى. سونداي-اق، ترانسۇلتتىق كومپانيالار گونكونگتان كەتۋى دە مۇمكىن.

قازىر، پاندەميا اسەرىنەن گونكونگ ەكونومياسى اۋىر زارداپ شەگۋدە. ەگەر اقش گونكونگتى جوعارى دارەجەلى اۆتونوميالى ايماق قاتارىندا تانىماسا بۇل گونكونگتىڭ ەكونوميكالىق داعدارىسىن ءتىپتى دە تەرەڭدەتىپ جەبەرەدى. ەگەر اقش-تىڭ قاتارىنا ونىڭ وداقتاس ەلدەرى قوسىلىپ، باتىستىق دەموكراتيالىق ەلدەر گونكونگپەن قارىم-قاتىناسىن وزگەرتسە، بۇل «شىعىس جۇلدىز» سانالاتىن گونكونگتىڭ كۇنىنىڭ باتقانىمەن تەڭ. ارينە، بۇل جاعداي گونكونگتا شتاب-پاتەرلەرى بار امەريكالىق كومپانيالار ءۇشىن دە اۋىر شىعىن بولادى.

Bloomberg News حابارلاعانداي، ترامپ اكىمشىلىگى قىتايعا قارسى بىرقاتار كىشىگىرىم سانكتسيالار قاراستىرۋدا. بۇل سانكتسيا مازمۇنىنان حابارى بار، بىراق سالاۋاتىن كورسەتكىسى كەلمەگەن امەريكالىق شەنەۋنىكتىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، اقش-تىڭ قارجى قىزمەتى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى جاڭا زاڭدى ىسكە اسىرۋمەن اينالىساتىن قىتايلىق شەنەۋنىكتەر مەن كاسىپورىنداردىڭ مامىلەلەرىن باقىلاپ، مۇلكىن مۇزداتۋى مۇمكىن. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەتارالىق اگەنتتىكتەردىڭ شەنەۋنىكتەرى ءالى دە سانكتسيالار جوسپارىن تالقىلاۋ ۇستىندە، ونى قالاي جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى ناقتى دايىن بولماعان.

قالىپتاسقان بۇل جاعدايلار، ترامپ ۇكىمەتىنىڭ مىندەتتەرىن اۋىرلاتا تۇسپەك. ياعني، اقش كونگرەسى گونكونگ ماسەلەسى بويىنشا ترامپ ۇكىمەتىنە قىسىمدى كۇشەيتەدى، گونكونگقا قولداۋ كورسەتۋدىڭ ءتيىمدى جولىن تاپپايىنشا كونگرەسس قىسىمى جالعاسا بەرەدى. ونىڭ سىرتىندا ترامپ اكىمشىلىگى قىتايعا قارسى سانكتسيا سالا وتىرىپ، اقش-گونكونگ قاتىناسىن بۇزىپ الماۋدى قاداعالاۋى دا كەرەك.

گونكونگتا نارازىلىق ءورشىدى. حالىقارالىق ۇيىمدار قىتاي ۇكىمەتىنىڭ گونكونگ ماسەلەسىن بارىنشا بەيبىت جولدارمەن، «ءبىر ەل، ەكى جۇيە» ءپرينتسيپىن ساقتاي وتىرىپ شەشۋگە شاقىرىپ جاتىر.

“The Qazaq Times”