كەشە اقش-تىڭ اسكەري كۇشتەرى اۋعانستاننىڭ وڭتۇستىگىندە «تاليبان» ۇيىمىنا قارسى «قورعانىس شاراسى» دەپ اتالاتىن اۋە سوققىسىن جاسادى. ءدال بۇدان بىرنەشە ساعات بۇرىن اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ «تاليبان» ۇيىمىنىڭ جوعارى جەتەكشىلەرىنىڭ بىرىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ، بەيبىتشىلىك كەلىسىمى تۋرالى تالقىلاعان ەدى.

اقش-تىڭ اۋعان جەرىندەگى اسكەري كۇشتەرىنىڭ مالىمدەۋىنشە، كەزەكتى اۋە سوققىسى گەلماند پروۆينتسياسىندا ۇكىمەت كۇشتەرىنە تىنباي شابۋىل جاساپ جاتقان ءتالىپ كۇشتەرىنە باعىتتالعان. مالىمدەمەدە: «اقش كۇشتەرى بەيبىتشىلىكتى ساقتايدى، بىراق اۋعانستانداعى سەرىكتەستەرىن قورعاۋعا مىندەتتى»، – دەلىنگەن.

«تاليبان» ۇيىمى تاراتقان مالىمەتكە قاراعاندا، پرەزيدەنت ترامپ پەن تالىپتەردىڭ جوعارى جەتەكشىسى مۋللا ابدۋل گاني باللاردار اراسىنداعى تەلەفون سۇحباتى 35 مينۋتقا جالعاسقان. تالىپتەردىڭ جەتەكشىسى سويلەسۋ كەزىندە وتكەن سەنبىدە قول قويىلعان كەلىسىمگە سايكەس اقش-تىڭ وداقتاس كۇشتەرى اۋعانستاننان شەگىنگەننەن كەيىن عانا ۋاشينگتونمەن قارىم-قاتىناستى جاقسارتۋعا تىرىساتىنىن جەتكىزگەن.

ال، پرەزيدەنت ترامپ اق ۇيدە جۋرناليستەرگە بەرگەن جاۋابىندا، «بارادارمەن جاقسى اڭگىمەدە بولعانىن» ايتتى. ول سوزىندە: «مەن مۋللامەن جاقسى ءتىل تابىستىم، ءبىز ۇزاق ۋاقىت سويلەستىك. ولار ەلدەگى زورلىق-زومبىلىقتى توقتاتقىسى كەلەدى جانە سوعان دايىن»، – دەگەن. بۇل اق ءۇي باسشىسى مەن تالىپتەردىڭ جەتەكشىسى اراسىنداعى العاشقى تەلە-بايلانىس. بارادار «تاليبان» ۇيىمىنىڭ دوحا قالاسىنداعى شتابىن باسقارىپ كەلەدى، ول وتكەن سەنبىدە اقش-تىڭ اۋعانستان ءىسى جونىندەگى ارنايى وكىلى حاليزادپەن تاريحي كەلىسىمگە قول قويعان ەدى.

بۇل جەردە پرەزيدەنت ترامپتىڭ باراداردى «مۋللا» (مولدا) دەپ اتاعانى دا قىزىق. «مەنىڭ ويىمشا ءبارىمىزدىڭ دە دايەكتى ورتاق مۇددەمىز بار. 20 جىل بولدى... بۇرىنعى پرەزيدەنتتەر دە تىرىسىپ كوردى، بىراق ولار كەلىسىمگە قول جەتكىزە المادى. قازىر مۋللا ەكەۋمىزدىڭ قارىم-قاتىناسىمىز جاقسى»، – دەدى ترامپ.

اۋعانستانداعى كەلىسىمنىڭ ناقتى جاعدايى

بۇدان ءۇش كۇن بۇرىن اۋعانستان پرەزيدەنتى اشراف عاني بولسا تالىپتەرمەن تۇتقىنداردى الماسۋ مۇمكىندىگىن جوققا شىعاردى. تۇتقىنداردى الماسۋ – اقش پەن تالىپتەر اراسىنداعى كەلىسىمنىڭ ماڭىزدى مازمۇندارىنىڭ ءبىرى. 18 ايعا جالعاسقان اقش پەن تالىپتەر اراسىنداعى كەلىسسوزگە وتكەن سەنبىدە قول قويىلدى، بىراق بۇعان اۋعانستان ۇكىمەتى شاقىرىلمادى. وسىدان كەيىن اۋعانستان رەسمي ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى عاني مالىمدەمە جاساپ، تۇتقىنداردى بوساتۋ ماسەلەسى اقش-«تاليبان» كەلىسسوزى ارقىلى عانا ەمەس، ىشكى كەلىسسوزدەر ارقىلى شەشىلەتىنىن ايتتى. اۋعانستاننىڭ ىشكى كەلىسسوزدەرى 10 ناۋرىزدا باستالادى دەپ بەلگىلەنگەن.

الايدا، تالىپتەر كابۋل بيلىگىنىڭ بۇل ارەكەتىن كەلىسىمدى بۇزۋ دەپ سانادى. شىن مانىسىندە قولعا تۇسكەن تۇتقىندار كابۋل بيلىگىنىڭ قاماۋىندا، ال ولار كەلىسىمگە قاتىسپاعان، اقش تۇتقىنداردى بوساتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. كەلىسىم بويىنشا، 10 ناۋرىزعا دەيىن رەسمي بيلىك قولىنداعى 5 مىڭعا جۋىق «تاليبان» مۇشەسى بوساتىلىپ، تالىپتەر جاعىنداعى مىڭعا جۋىق رەسمي بيلىك تۇتقىندارى الماسۋى كەرەك ەدى. بۇل ءبىر كەرەعارلىق اۋعانستان بيلىگىن سىرىپ تاستاپ، قۇراما شتاتتار تەك تالىپتەرمەن عانا ساناسىپ وتىر دەگەن پىكىردى دە تۋعىزادى. سوندىقتان دا، رەسمي ۇكىمەت تۇتقىنداردى بوساتۋدى ىشكى كەلىسسوزدەر كەزىندە قايتا تالقىلاعىسى كەلەدى.

وسى كەرەعارلىقتى شەشۋ ءۇشىن ەندى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو اشراف عانيمەن سويلەسكەنى تۋرالى دا اقپارات تارادى. نە دە بولسا، تالىپتەرمەن كەلىسسوز كەزىندە قۇراما شتاتتىڭ اۋعانستانداعى رەسمي بيلىكتى ءبىر جاققا سيىرىپ قويعانى ءمالىم بولدى.

وسىدان كەيىن تالىپتەر رەسمي ۇكىمەت كەلىسىمدى بۇزدى دەپ ايىپتاپ، سەيسەنبىدەن باستاپ اۋعانستاننىڭ ءار جەرىندە شابۋىلدى قايتا باستاي جونەلگەن. بۇعان جاۋاپ رەتىندە اقش اۋە سوققىلارىن جاساستى. ارينە، بۇل اۋعانستاندا كەلىسىمنىڭ تولىقتاي جويىلعانى ەمەس، بىراق، تاراپتار سوڭعى نازىك ماسەلەلەرگە كەلىسە الماي جاتقانى بار. استارىندا اۋعانستانداعى جاڭا ويىنداردىڭ قالاي بولاتىنى دا كورىنىپ قالدى دەسە بولادى.

“The Qazaq Times”