يراننىڭ مادەني نىساندارىن جويۋ تۋرالى ەسكەرتۋ ترامپتىڭ بەدەلىن تومەندەتتى

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ يراننىڭ مادەني نىساندارىن جويۋ تۋرالى بەرگەن ەسكەرتۋى حالىقارالىق سىنعا ۇشىرادى. كەيبىر سىنشىلار ونىڭ بۇل ءسوزىن اسكەري قىلمىسقا تەڭەدى. مادەني نىساندارعا قارسى شابۋىل امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى ازاماتتىق سوعىس (وڭتۇستىك-سولتۇستىك سوعىسى) جىلدارىنان بەرى بۇزىلماي ساقتالعان ەرەجەسىنە قايشى كەلەدى.

وتكەن اپتادا اقش قارۋلى كۇشتەرى يراك استاناسى باعدات شاھارىندا يراننىڭ جوعارى اسكەري شەندىسى كاسەم سۋلەيمانيدىڭ كوزىن جويدى. وعان اقش بازالارىنا قارسى شابۋىل جاساۋعا دايىندالعان دەگەن ايىپ تاققان. الايدا، يران بۇنى جوققا شىعارىپ، سۋلەيماني ءۇشىن كەك الۋعا ۋادە بەردى. تەھراننىڭ پىكىرنە رەاكتسيا قايتارعان ترامپ ءوزىنىڭ «تۆيتتەر» پاراقشاسىندا ەسكەرتۋ جاساپ، اقش-قا قارسى كەك الۋ ماقساتىندا اسكەري ارەكەتتەر جاسالسا، يراننىڭ ماڭىزدى مادەني نىساندارى جويىلاتىنىن ايتىپ قورقىتقان بولاتىن.

اقش پرەزيدەنتىنىڭ يرانعا تيەسىلى مادەني نىسانداردى جويۋ تۋرالى جاساعان ەسكەرتۋى اقش ساياساتكەرلەرى جاعىنان دا سىنعا ۇشىراۋدا. امەريكالىق ساياساتكەرلەر اقش ارمياسىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى الەمدەگى مادەني نىسانداردى قورعاۋ بولىپ كەلگەنىن العا تارتىپ، پرەزيدەنتتىڭ ارەكەتى ەل ارمياسىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن اسكەري قىلمىسقا يتەرمەلەۋ دەپ سىنعا الدى. ايتالىق وباما تۇسىندا پرەزيدەنتتىك مادەني قۇندىلىقتار جونىندەگى كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسىن باسقارعان گەرشتەين بريسسا بۇل تۋرالى سوزىندە: ««مادەني مۇراعا قارسى شابۋىل مەن ونى كەك الۋ نىسانى رەتىندە شابۋىل جاساۋ يدەياسى ەل ءىشى جانە حالىقارالىق تۇرعىدا دا جيىركەنىشتى»، - دەگەن.

ترامپتىڭ بۇل قادامىنا قارسى سىندار اقش ساياساتكەرلەرىنەن تىس وداقتاس ەلدەردەن دە ايتىلىپ جاتىر. ايتالىق، بريتانيانىڭ ءسىم باسشىسى دومينيك رااب: «ءبىز مادەني نىسانداردىڭ حالىقارالىق زاڭمەن قورعالاتىندىعىن وتە اشىق تۇردە تۇراقتاندىرعان بولاتىنبىز. سوندىقتان، ءبىز اقش پرەزيدەنتى بۇل ءتارتىپتى قۇرمەتتەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، – دەگەن.

ترامپ بۇدان كەيىن جۋرناليستەرگە سويلەگەن سوزىنە ءوز ەسكەرتۋىنىڭ ورىندى ەكەنىن جەتكىزۋگە تىرىسقان. ول جۋرناليستەرگە: «ءبىز ولارعا حالقىمىزدى ولتىرۋگە، ازاپتاۋعا جول بەرىپ كەلدىك. ولارعا جول بويىنا قويىلعان بومبالارمەن ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدى ولتىرۋگە جول بەرىپ كەلدىك. ال، بىزگە ولاردىڭ مادەني نىساندارىن كوشىرۋ ءۇشىن جول بەرىلمەي مە؟! بۇل ادىلەتسىز عوي»، – دەپ قىسقا قايىرعان.

دەگەنمەن، اقش قارۋلى كۇشتەرى مادەني نىساندارعا قارسى شابۋىل جاساسا بۇل حالىقارالىق زاڭدى بۇزۋ ەكەنى بەلگىلى. بۇل پىكىردى بۇرىنعى ۇلتتىق بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى دجەيمس كلاپپەر دە قۇپتايدى. «ەگەر ءبىز بۇلاي جاساساق حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرامىز جانە امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ مادەني نىساندارىنا دا قاۋىپ تونەدى. ۇلكەندى، كىشىلى توپتار اقش مادەني نىساندارىنا قارسى شابۋىل جاساۋعا تىرىسادى. مەن پەنتاگوننىڭ بۇنداي ۇستانىمدا ەمەس ەكەنىنە سەنىمدىمىن، پەنتاگوندا مادەني نىسانداردى جويۋ تۋرالى جوسپار بولعان ەمەس»، – دەدى دجەيمس كلاپپەر VOA اقپارات قىزمەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا.

دجەيمس كلاپپەردەن وزگە دە اقش-تىڭ بارلاۋ جانە قورعانىس سالاسىندا قىزمەت ەتكەن بىرقاتار اقجاعالىلارى دا پرەزيدەنتتەرىنىڭ بۇل پىكىرنە قارسى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، ەگەر اقش قارۋلى كۇشتەرى يراننىڭ مادەني نىساندارىن نىساناعا الاتىن بولسا، بۇل يراندىقتاردىڭ ەموتسيونالدى قارسىلىعىن ءورشىتىپ قانا قويماي، يران حالقىنىڭ ءوز رەجيمىن قولداۋ تەبىنىن ارتتىرادى. بۇل جاعداي قۇراما شتاتتى حالىقارالىق ىرىقسىز كۇيگە ءتۇسىرىپ قانا قويماي، يران رەجيمىنە قارسى كۇرەستەگى ءساتسىز ارەكەت بولىپ قالادى.

بۇعان دەيىن تاليبان جانە «يسلام مەملەكەتى» سىندى تەررورلىق توپتار عانا مادەني نىساندارعا قارسى ماقساتتى جويۋ ارەكەتتەرىنە بارعان. ال، وسى توپتار بۇكىل الەم حالقىنىڭ سىنىنا، قارسىلىعىنا ۇشىراپ كەلدى. سوندىقتان دا ترامپتىڭ يرانعا قارسى ەسكەرتۋى الەم ليدەرلەرى اراسىندا كۇشتى قارسىلىققا ۇشىراپ وتىر.

“The Qazaq Times”