اقش-تا قىتاي ەكسپانسياسى مەن ەتنيكالىق قازاقتاردى دەپورتاتسيالاۋعا قارسى ميتينگ ءوتتى

8 جەلتوقسان اقش-تىڭ نيۋ يورك قالاسىنداعى بۇۇ عيماراتى الدىندا وزدەرىن «ەركىن قازاقتار» («Free kazakhs») ساياسي قوزعالىسى دەپ اتايتىن ءبىر توپ نارازىلار باسقا ۇيىمدارمەن بارگە ادام قۇقىقتارى كۇنىنە وراي «قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى» ميتينگ وتكىزدى.

اقش-تا جۇرگەن بەلگىلى ۆيدەوگراف قانات بيسەكەەۆ جاريالاعان جازباعا قاراعاندا، قارسىلىق اكتسياعا ۇيعىر، قازاق، مونعول، تيبەت حالقىنىڭ وكىلدەرى مەن گونكونگتىقتار قاتىسقان. تانىمال رەجيسسەر تەلەگرام پاراعىنداعى جازباسىندا شىڭجاڭداعى تۇركى تىلدەس ازشىلىق ۇلتتارعا جاسالىپ جاتقان قىسىمداردى ايتقان. ونىڭ سوزىنشە، «قايتا تاربيەلەۋ» ورتالىقتارىنداعى تۇتقىنداردىڭ تاعدىرى «الەۋمەتتىك نەسيە» جۇيەسى بويىنشا جيعان بالىنا قاتىستى.

بيسەكەەۆ «دەمونستراتسيا تۋرالى حاباردى ەستىگەن كەزىندە ءوزى كۋا بولعانداي اۋقىمدى بولارىن بىلمەگەنىن» ءارى «بەيبىت مارشتان الدەقانداي ەركىندىك پەن دەموكراتيانىڭ رۋحىن سەزگەنىن» تاڭدانىسپەن جازعان.

نيۋ يورك ورتالىعىنداعى "قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى" نارازىلىققا قاتىسۋشى "ەركىن قازاقتار" بەيرەسمي ساياسي قوزعالىسىنىڭ مۇشەلەرى. فوتو: قانات بيسەكەەۆتىڭ instagram جەلىسىندەگى پاراعىنان

سونداي-اق ول شەرۋشىلەردىڭ قاسىندا ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ماقساتىندا ەرىپ جۇرگەنىن جەتكىزەدى.

«شەرۋ ۇيىمداستىرۋشى، 27 جاستاعى ۇيعىر ەتنوستى ساليحانىڭ سوزىنشە، ونىڭ جۇزدەن استام تۋىسى «قايتا تاربيەلەۋ» لاگەرىندە قاماۋدا وتىرعان كورىنەدى. وعان كەشەگىدەي جيىنعا قاتىسۋ – جاقىندارىنا جاسالىپ جاتقان قياناتقا قارسى كۇرەستىڭ ءبىرى»، – دەيدى جازبانىڭ سوڭعى بولىمىندە.

قانات بيسەكەەۆتىڭ تەلەگرام پاراعىنداعى جازبا. فوتو: تەلەگرام جەلىسىنەن سكرينشوت قيىندى

YouTube جەلىسىندە جاريالانعان شەرۋدىڭ تولىق ەفيرىندە ۇيىمداستىرۋشىلار ادام قۇقىقتارى كۇنىنە وراي وتكەن مارشتا قىتاي پروۆينتسيالارىنا جاتاتىن جانە وعان كورشى ورنالاسقان ەلدەردەن (شىعىس تۇركىستان، ۆەتنام، قازاقستان، وڭتۇستىك موڭعوليا جانە گونكونگ) 6 ۇيىم وكىلدەرى قاتىسقانىن ايتادى.

"شىعىس تۇركىستانعا بوستاندىق" دەگەن لوزۋنگ جازىلعان باننەر ۇستاپ بارا جاتقان ۇيعىر ازاماتتارى. فوتو: قانات بيسەكەەۆتىڭ تەلەگرام پاراعىنان

حوستينگكە جۇكتەلگەن بەينەجازبادان جۇزدەگەن ادام جينالعان جيىندا ءسوز العان قازاق ازاماتى ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بيلىگىن سىناپ، ونىڭ فوتوپورترەتىن جىرتىپ تاستاعانىن كورۋگە بولادى. سونىمەن قوسا وزگە دە سپيكەرلەر قحر توراعاسى سي تسزينپين مەن قىتاي ليدەرلەرىنىڭ سۋرەتتەرىن كوپشىلىك كوزىنشە جىرتىپ تاستايدى.

«ۇقك-ءنىڭ قىتايداعى قىسىمنان قاشىپ كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتار – قاستەر مۇساحانۇلى مەن مۇراگەر ءالىمۇلىن كەرى قايتارۋ» تۋرالى مالىمدەمەسىنە قاتىستى دەمونسترانتتار ولاردى دەپورتاتسيالاماۋدى تالاپ ەتىپ، ەكەۋىنىڭ پورترەتىن ۇستاپ شىققان. «قىتايعا جىبەرسە، ولاردى تەك ءولىم كۇتىپ تۇر. ءبىز بۇعان جول بەرمەيمىز» دەيدى نارازىلاردىڭ ءبىرى ەفيردە. الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراعان ۆيدەودا مودەراتور-بەلسەندى قاستەر مەن مۇراگەر قىتايعا قايتارىلعان جاعدايدا اقش قازاقتارى نيۋ يوركتاعى بۇۇ شتاب پاتەرىنىڭ جانە ونداعى قازاقستان ەلشىلىگىنىڭ عيماراتىنىڭ الدىندا ۇزدىكسىز ميتينگ وتكىزەتىنىن جەتكىزدى.

"ەركىن قازاقتار" ۇيىمىنىڭ بەلسەندىلەرى نازارباەۆتىڭ سۋرەتىن جىرتىپ جاتقان ءساتى. فوتو: اشىق دەرەككوز

ينتەرنەتتەگى اشىق دەرەككوزدەر بويىنشا، امەريكاداعى «ەركىن قازاقتار» ۇيىمى بيىل بىرنەشە رەت «قازاقستانداعى اۆتوريتاريزم مەن سايلاۋعا قارسى» نارازىلىقتار وتكىزگەن.

قازاننىڭ 4-ءى قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى «شىڭجاڭداعى لاگەرلەردە قازىر قازاقتار جوق» دەسە، 4 جەلتوقسان پرەزيدەنت توقاەۆ گەرمانياعا جۇمىس ساپارى قارساڭىندا Deutsche Welle تەلەارناسىنا بەرگەن سۇقباتىندا  حالىقارالىق ۇيىمدار ۇسىنىپ جاتقان كوپتەگەن اقپارات شىندىققا جاناسپايتىنىن ايتىپ، «شىڭجاڭداعى قايتا تاربيەلەۋ ورتالىعىندا ءبىردى-ەكىلى عانا قازاق وتىرعان بولار» دەگەن. الايدا تەك قازاقستاننىڭ وزىندە قوعامدىق قۇقىق قورعاۋشى ۇيىمداردىڭ وزىنە مىڭنان اسا ارىز-وتىنىمدەر كەلىپ تۇسكەن.

ال 5 جەلتوقسان ۇقك توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، شەكارا قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى دارحان ءدىلمانوۆ «سوت ءىسى اياقتالعاننان كەيىن شەكارانى زاڭسىز كەسىپ وتكەن ەكى ەتنيكالىق قازاق قىتايعا قايتارىلاتىنىن» ايتقان ەدى.

14 قازاندا الماتىداعى ادام قۇقىعىن قورعاۋ بيۋروسىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا قاستەر مۇساحانۇلى شىڭجاڭداعى «ساياسي لاگەردە قاماۋدا بولعانىن»، مۇراگەر ءالىمۇلى قىتايدا «قىسىم كورگەنىن» مالىمدەگەن. وسىدان كەيىن ۇقك ەكەۋىن «شەكارانى زاڭسىز كەسىپ ءوتتى» دەگەن ايىپپەن ۇستاپ، ەرتەڭىندە شىعىس قازاقستان وبلىسىنا الىپ كەتكەنىن ەستەرىڭىزگە سالامىز. ۇقك-ءنىڭ ادەتتەن تىس رەسمي مالىمدەمەسىنە قارسى قوعام بەلسەندىلەرى مەن ءارتۇرلى ۇيىمدار ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرگەن.

"The Qazaq Times"