يران اقش-قا قارسى تۇرۋ ءۇشىن اگەنتتەردى كوبىرەك پايدالانۋى مۇمكىن

وسى اپتادا يران تومەن مولشەردە بايىتىلعان ۋران قورىن 2015 جىلى قول قويعان كەلىسىم شەگىنەن اسىرعانىن مالىمدەگەن ەدى. بۇل قادام شىن مانىسىندە، تەھراننىڭ اقش سانكتسياسىن توقتاتۋعا باعىتتالعان شاراسى. يران ءوزىنىڭ ۋران بايىتۋ تەحنولوگياسىن ايگىلەۋ ارقىلى كەلىسىمگە قول قويعان ەلدەردى اقش-قا سانكتسيانى توقتاتۋعا كەڭەس بەرۋگە ماجبۇرلەمەك.

اتالعان مالىمدەمەنى جاساعان كەزدە يران ءسىم باسشىسى مۇحاممەد زاريف اقش-تىڭ بىلتىر مامىردا كەلىسىمنەن بىرجاقتى باس تارتقانىن جانە يرانعا سانكتسيا سالعانىن ايتا كەلىپ: «ءبىز ءوزىمىزدىڭ نە ىستەگەنىمىزدى، نە ىستەيتىنىمىز تۋرالى وتە جاقسى بىلەمىز. بۇل ءبىزدىڭ حالىقارالىق كەلىسىمدەرگە ساي قۇقىعىمىز دەپ سانايمىز»، – دەگەن. دەگەنمەن، يراننىڭ بۇل ارەكەتى تۇبەگەيلى داعدارىسقا بەت بۇرۋ دەپ سانامايتىندار دا بار.

ۆاشينگتونداعى تاياۋ شىعىس ساياسي زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى كەترين باۋەر تەھراننىڭ بۇل قادامىن اقش-پەن كەلىسسوزگە جۇرگىزۋگە جاساعان قۇلشىنىسى دەپ سانايدى. ول سوزىندە: «ولار تومەن مولشەردە بايىتىلعان ۋران قورىن ساتۋدىڭ جولدارىن قاراستىرىپ جاتقان جوق، بىراق بۇل قادام ارقىلى كەيبىر ەكونوميكالىق جەڭىلدىكتەرگە يە بولۋعا تىرىسۋدا.  بۇل كەلىسسوزدەردىڭ قايتا باستالۋىنا دەگەن ءۇمىتتى وياتادى. بىراق، مەن بۇل كەلىسسوز جاقىن ارادا جۇزەگە اسادى دەپ ويلامايمىن»، – دەگەن.

بىراق، بۇل ارادا تاعى ءبىر كەرەعار قايشىلىقتار بار. اقش-تىڭ قاتاڭ سانكتسيا شارالارى دا دا يران ەكونوميكاسىن السىرەتۋ ارقىلى كەلىسسوزدى قايتا باستاۋعا ماجبۇرلەۋ ءۇشىن جاسالعان. پرەزيدەنت ترامپ 2015 جىلعى كەلىسىم يراننىڭ يادرولىق باعدارلاماسىن شەكتەۋگە جەتكىلىكسىز دەپ سانايدى. ال، ەكى ەلدىڭ كەلىسسوز تالاپتارى جەر مەن كوكتەي الشاق.

امەريكا-پروگرەسس ورتالىعى اقش-يران قاتىناسى ءبولىمىنىڭ زەرتتەۋشىسى الان ماكوۆسكي اقش-تىڭ بۇل ارەكەتى يراندى ءوزى قالاعانداي كەلىسسوزگە كەلتىرە الادى دەپ سانامايدى. اسىرەسە، ترامپ ۇكىمەتىنىڭ تۇسىندا يران بۇنداي قادام جاسامايدى. «ولار (يران) 2020 جىلعى سايلاۋدا ترامپ ۇكىمەتى جەڭىلىسكە ۇشىرايدى دەپ ۇمىتتەنەدى. بۇل يران ءۇشىن جاڭا باستاما دەۋگە دە بولادى»، – دەيدى الان ماكوۆسكي.

ونىڭ ايتۋىنشا، يران ءۇشىن كەلىسسوزگە قايتا ورالۋ «جەڭىلىس» رەتىندە قارالادى. بۇل «جەڭىلىسكە» مويىنسۇنباۋ ءۇشىن يران ارانداتۋ ارەكەتتەرىنە دە بارادى. يەمەندەگى حۋسيت كۇشتەرىن قولداۋ ارقىلى ءۇشىنشى جاق ارقىلى شابۋىل جاساۋ سىندى تاسىلدەرى كوپ. اگەنتتەردى پايدالانۋ دا اقش-تىڭ سانكتسيالارى مەن باسقا دا ساياساتتارىنا قارسى كۇرەسۋدەگى قولايلى جولى بولىپ سانالادى.

اقش-يران قاتىناسىنا نازار اۋدارعان كوپتەگەن ساراپشىلار ەكونوميكالىق سانكتسيالار كۇتكەن ناتيجە بەرەتىنىنە سەنبەيدى. بۇعان ساددام حۋسەين تۇسىنداعى يراكتى مىسال ەتۋگە بولادى. سول تۇستا يراك ەكونوميكالىق سانكتسيالارعا قاراماستان اقش ساياساتىنا سوڭىنا دەيىن قارسىلىق تانىتتى.  سولتۇستىك كورەيادا سان جىلدارعا جالعاسقان حالىقارالىق سانكتسيالارعا قاراماستان 6 رەتكى يادرولىق سىناعىن وتكىزدى. ونىڭ ۇستىنە ترامپ بيلىگى كەزىندە اق ءۇي ەكونوميكالىق سانكتسيانى «وڭدى-سولدى اياماي سىلتەدى». بۇلداعى اقش-تىڭ ەكونوميكالىق سانكتسياسىنىڭ ونىمىنە دەگەن كۇمان-كۇدىكتى كۇشەيتتى.

“The Qazaq Times”