اقش پەن يران جوعارى لاۋازىمدىلارى ەكى ەل اراسىنداعى قايشىلىقتى كەلىسسوز ارقىلى شەشۋگە تىكەلەي ارەكەت ەتپەسە دە، سوعىس قاۋپىندە تۇرعان ەكى ەلدىڭ باسشىلارى كەلىسسوز ماسەلەلەرىن ءجيى ايتا باستادى. الايدا، تاراپتاردىڭ كەلىسسوزگە دەگەن ۇستانىمدارى بىردەي ەمەس. جاقىندا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو شۆەيتساريادا جاساعان مالىمدەمەسىندە، پرەزيدەنت ترامپتىڭ يرانمەن كەلىسسوزگە دايىندالىپ وتىرعانىن جەتكىزگەن ەدى. بىراق، يران ءسىم باسشىسى موحاممەد جەۆەت زاريف بولسا يران-اقش اراسىنداعى كەلىسسوزدىڭ مۇمكىندىگى از ەكەنىن ايتقان. 

زاريف امەريكالىق ABC News تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا  "كەلىسسوز – قىسىمنىڭ جالعاسۋى" بولاتىنىن باسا ايتقان. سەبەبى، يران 2015 جىلى قول قويعان كەلىسىمدە قالۋدى كوزدەيدى، ال قۇراما شتاتتار تارابى جاڭا كەلىسىم جاساسۋدى ماقسات ەتەدى. تاراپتاردىڭ كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دەگەن ۇستانىمدارىنىڭ ءبىر-بىرىنە قاراماقايشى ەكەنىن بىلۋگە بولادى. بۇدان ءبىر جىل بۇرىن اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ 2015 جىلى قول قويىلعان يادرولىق كەلىسىمنەن ءبىر جاقتى شىعىپ كەتتى جانە يرانعا قارسى ەكونوميكالىق سانكتسيالاردى قالپىنا كەلتىردى. ترامپ ۇكىمەتى بۇنىڭ ءبارىن يراندى جاڭا كەلىسىمگە كوندىرۋ ماقساتىندا جاساعانى بەلگىلى. سول تۇستا، مەملەكەتتىك حاتشىسى پومپەو مالىمدەمە جاساپ، سانكتسيالاردى الىپ تاستاۋ جانە كەلىسسوز جۇرگىزۋ ءۇشىن 12 ءتۇرلى شارت قويعان بولاتىن. ولاردىڭ اراسىندا يراننىڭ يادرولىق جانە زىمىران باعدارلامالارىن تۇبەگەيلى  جويىپ،، ايماقتىڭ قارسىلىق ارەكەتتەرىنە توقتاۋ قويۋ سەكىلدى تالاپتار دا بار.

بىراق، يران بيلىگى بۇعان كەلىسىم بەرمەدى، وعان جاۋاپ رەتىندە اقش قىسىمدى بارعان سايىن ارتتىردى. سوڭىندا، يران مۇناي ەكسپورتىنا تولىقتاي تىيىم سالدى جانە ير رەۆوليۋتسيا ساقشىلارىن لاڭكەستىك ۇيىم قاتارلى جاريالادى. تھران بيلىگى دە قاراپ جاتپاي، اقش-تىڭ ورتا شىعىستاعى بارلىق اسكەري كۇشتەرىن تەررورلىق ۇيىم دەپ تانىدى. ناتيجەدە، ەكى ەلدىڭ ءبىر-بىرىنە قارسى اسكەري كۇش قولدانۋ قاۋپى جاقىنداي ءتۇستى.

وتكەن ايدا، اقش-يران قايشىلىعى سوعىس قاۋپىندە تۇردى. شىعاناقتا كۇتپەگەن جەردەن اتىلعان ءبىر عانا وق، ەكى ەلدىڭ اراسىندا جويقىن سوعىسقا الىپ كەلۋى مۇمكىن ەدى. دەگەنمەن، ەكى تاراپتىڭ ليدەرلەرى سوعىستى قالامايتىنىن قايتا-قايتا مالىمدەدى. ارينە، يران ءۇشىن اقش سىندى دەرجاۆامەن بەتپە-بەت كەلۋ وڭدى شەشىم ەمەس-ءتى. الايدا، ترامپ بيلىگى ءۇشىن دە سولاي بولدى. سەبەبى، يرانمەن قاقتىعىستى رەسپۋبليكاشىلدار پارتياسى دا تولىقتاي قولدامايدى. ولار يرانمەن قاقتىعىس تۋىلسا، پارتيا 2020 جىلعى سايلاۋدا جەڭىلىسكە ۇشىرايدى دەپ قارايدى.

بىلتىر 12 ءتۇرلى شارت قويعان ترامپ ۇكىمەتى قازىرگى كەزدە يرانمەن شارتسىز كەلىسسوزگە نيەت تانىتۋدا. ال، يران تارابى ءالى دە اقش-تىڭ يرانعا قارسى ۇستانىمىن وزگەرۋدى تالاپ ەتۋدە. بۇل كەرەعارلىق كەلىسسوز تۋرالى تاراپتار كوبىرەك ءسوز ەتكەنىمەن، تاراپتار اراسىندا كەلىسىمنىڭ اۋىلى ءالى دە الىس جاتقانىن بايقاتتى. اقش پەن يران اراسىندا تىكەلەي ديپلوماتيالىق قاتىناس جوق بولعاندىقتان، ەكى ەلدىڭ اراسىندا دانەكەر ارا اعايىن كەرەك بولۋدا. بۇعان اقش جاپونيا جانە ەو-داعى وداقتاس ەلدەرىن العا شىعارۋى مۇمكىن.

“The Qazaq Times”