يران دەموكراتيالىق وزگەرىستەر مەن ەكونوميكادا اراب ەلدەرىنەن الدا كەلەدى

يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلعانىنا 40 جىل تولدى. قازىر يران ورتا شىعىستاعى ىقپالدى ەلدەردىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى. ەلدىڭ ەكونوميكالىق قۋاتى دا وڭىردەگى ەڭ الدىنعى قاتاردان كورىنگەن. وڭىردە يران ساۋد ارابيا مەن يزرايل سىندى ويىنشىلاردىڭ باستى قارسىلاسى. مۇناي ءوندىرۋشى، ەكسپورتتاۋشى ەلدەر اراسىندا دا وزىندىك ورىنى جوعارى.

ارينە، وسىنىڭ ءبارىن تولىقتاي يسلام رەۆوليۋتسياسىنىڭ جەمىسى دەپ ساناۋعا بولماس. تاريحقا «بىراق» نەمەسە «ەگەر» سوزدەرىنىڭ جۇرمەگەنىمەن، يران شاح اۋلەتىنىڭ بيلىگى جالعاسقان كۇندە مۇمكىن بۇدان دا زور الەۋەتتى ەل بولاتىن با ەدى، كىم بىلەدى؟ دەگەنمەن، وسى ءبىر پارسى جۇرتى دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار جاعىنان باتىس ەلدەرىن قاناعاتتاندىرا الماسا دا، وڭىردەگى مۇنايلى اراب ەلدەرىنىڭ الدىندا تۇرادى.

BBC-گە سۇحبات بەرگەن قىرعىزستاننىڭ يرانداعى بۇرىنعى ەلشىسى مەدەتحان شەرىمقۇلوۆ ير-دا دەموكراتيالىق وزگەرىستەردىڭ بار ەكەنىن راستاعان. قىرعىز ەلشىسى يران حالقىنداعى دەموكراتياعا دەگەن ۇمتىلىستىڭ وڭىردەگى كەز-كەلگەن ەلدەن الدا ەكەنىن ايتقان. م. شەرىمقۇلوۆ سوزىندە: «شىن مانىسىندە، ەكونوميكالىق قۋاتى جاعىنان يران ءبىز تاياۋ-شىعىستاعى ەڭ باي دەپ سانايتىن ساۋد ارابياسى ەلىنەن الدە قايدا جوعارى تۇرادى. ول عانا ەمەس، دەموكراتيا جاعىنان دا جوعارى تۇرادى»، –دەگەن.

قازىر يران قات-قابات ەمبارگو مەن سانكتسياعا شىرمالۋدا. بىراق، ءوز شاماسىنا قاراي شىداپ باعۋدا. اقش باستاعان ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي قىسىمى ۇزاق ۋاقىتقا جالعاسا بەرسە، بۇل يران ءۇشىن وتە قاۋىپتى بولماق. الايدا، پارسى جۇرتىنىڭ ەڭبەكشىل، كومپىستىگى ەلدە ءتۇرلى سالا شارۋاشىلىقتارىن دامىتۋعا قوزعاۋشى بولعان. قىتايلىق "شينلاڭ" اقپاراتتىق سايتىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعان بۇرىنعى ديپلومات جيان جىنگو يراننىڭ ءىرى ءوندىرىستىڭ ەلگە اينالۋىنا مۇمكىندىگى بار ەكەنىن راستايدى. ول بۇل تۋرالى: "يران مۇنايعا باي بولعانىمەن، ەل حالقى باسىم كوبى سان-سالالى شارۋاشىلىقتاردى دامىتقان. حالىق سانى دا الەۋمەتتى ەكونوميكانى قالىپتاستىرۋعا جەتكىلىكتى بۇل ەلدىڭ عىلىم-تەحنيكالىق جاڭارۋى دا وڭىردە الدا تۇر. بۇل يراندا ءىرى ەكونوميكاعا يە بولۋعا مۇمكىندىك بار ەكەنىن تۇسىندىرەدى", – دەيدى. بۇدان سىرت، بىرقاتار ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ءوتىمدى تاۋارلارى يران جەرىندە وندىرىلەتىنى  دە (مىسالى، فرانتسۋزدىڭ Renault Logan اۆتوكولىگى) بەلگىلى.  

ارينە، يراننىڭ دا حالىقارالىق ەرەجەلەرگە ساي كەلە بەرمەيتىن قىڭىر ارەكەتتەرىن جوققا شىعارا المايمىز. ونىڭ ۇستىنە يران ىقپالىنىڭ جوعارىلاۋى، كاسپيگە شەكتەسەتىن شاعىن ەلدەرگە بەلگىلى جاقتان قىسىمدى ارتتىراتىنى دا بەلگىلى بولعان. قالاي دەسەك تە، يسلام رەۆوليۋتسياسىنا 40 جىل تولۋ قارساڭىندا الەم اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارى يران مەن ونىڭ حالقىنا كوبىرەك اۋدى.

“The Qazaq Times”