قىتايلىق عالىم حى جيانكۋي; فوتو: wired.co.uk

قىتايلىق زەرتتەۋشى-عالىم حى جيانكۋيدىڭ جاڭالىعى حالىقارالىق عالىمداردىڭ سىنىنا ۇشىرادى. ول وسىدان بىرەر كۇن بۇرىن ادام ەمبريونىنداعى گەندەردى وزگەرتكەنىن، ناتيجەسىندە دەنى ساۋ ەگىز ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلگەنىن Associated Press اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا جاريا ەتكەن بولاتىن.

وسى وقيعادان سوڭ، حالىقارالىق عىلىمي قوعام عالىمنىڭ جۇمىسىن ايىپتادى. ماسەلەن، اۋستراليالىق بيوفيزيك انتۋان ۆان ويەن بۇعان عىلىم سالاسىنداعى "ەڭ اۋىر كۇن" دەگەن باعا بەردى. سەبەبى، حى جيانكۋي مۇنداي تاجىريبە جاساۋعا قاتىستى حالىقارالىق ءموراتوريدى بۇزعان. ال لوندون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىسى ماريام حوسراۆي تۆيتتەر پاراقشاسىندا: ء"بىزدىڭ عىلىم سالاسىندا وسىنداي تاجىريبەلەر جاساي الاتىنىمىز، ونى جاساۋ كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى. CRISPR تەحنولوگياسى ۇلكەن پوتەنتسيالعا يە، قىتايلىق وسىنداي جولمەن دۇنيەگە كەلگەن بالالار عىلىمعا دەگەن سەنىمگە داق تۇسىرەدى، ءارى ادام ومىرىنە قاۋىپتى", - دەپ جازدى.

فرەنسيس كريك ينستيتۋتىنىڭ دامۋ بيولوگى كەتي نياكين بۇنىڭ جاۋاپسىزدىق، ادەپسىزدىك، ءارى قاۋىپتى ەكەندىگىن ايتسا، CRISPR-ءدىڭ اۆتورى دجەننيفەر دۋدنان تاجىريبە باستالعانعا دەيىن قانداي جاعداي بولعانىن جانە قانداي كەلىسىمدەر ورىن العانىن انىقتاۋ ءۇشىن مۇقيات تەرگەۋ جۇرگىزۋ قاجەت ەكەندىگىن ايتتى.

ال، قىتايلىق جۇزدەگەن عالىم قىتاي ۇكىمەتىنە اشىق حات جولدادى. حاتتا  ولار ادامنىڭ گەنىنە قاتىستى بارلىق جۇمىستارعا، تاجىريبەلەرگە  زاڭدى تۇردە شەكتەۋ قويۋدى تالاپ ەتتى. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، ەمبريونداعى گەندەردى وزگەرتۋ ادامزاتتىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرەدى. سونداي-اق، بۇعان دەيىن مۇنداي سوڭى نەگە اپارىپ سوقتىراتىنى بەلگىسىز تاجىريبەلەردى ەشكىم جاساعان ەمەس دەيدى ولار. ناتيجەسىندە، قىتايدىڭ عىلىم جانە تەحنولوگيا مينيسترلىگى دنق گەندەرىن اۋىستىرۋعا قاتىستى بارلىق زەرتتەۋلەرگە شەكتەۋ قويدى جانە قازىرگى ۋاقىتتا اتالعان تاجىريبەگە قاتىستى تەكسەرىس جۇرگىزىلىپ جاتقاندىعىن ايتقان.

سونداي-اق، Associated Press اگەنتتىگىندەگى مالىمدەمەدەن سوڭ، قىتايدىڭ وڭتۇستىك عىلىم جانە تەحنولوگيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سايتىندا دونتسەنت حى جيانكۋيدىڭ وسى جىلدىڭ ەكىنشى اقپانىندا ۋاقىتشا قىزمەت ورنىنان كەتكەندىگى جونىندە رەسمي اقپارات جاريالانعان. جوعارى وقۋ ورنى بۇل جايتتان بەيحابار ەكەندىگىن ايتىپ، عالىمدى عىلىمداعى  ەتيكالىق پرينتسيپتەردى بۇزدى دەپ ايىپتاعان.

جالپى، قىتايلىق گەنەتيك تاجىريبە جاساۋ ءۇشىن  سەگىز جۇپتى تاڭداپ العان. ولاردى رەپرودۋكتيۆتى ەمدەۋ بارىسىندا CRISPR/Cas9  جۇيەسىنىڭ كومەگىمەن ەمبريونداعى گەندەرىنە وزگەرتۋ ەنگىزگەن. ناتيجەسىندە، دەنى ساۋ ايەل مەن ۆيچ  جۇقتىرعان ەر ادامنىڭ وتباسىندا ساپ-ساۋ ەگىز قىز دۇنيەگە كەلگەن. حى جيانكۋيدىڭ ايتۋى بويىنشا، سابيلەردەگى CCR5 گەنىن الىپ تاستاعان جايعدايدا، ولاردىڭ يممۋنيتەتى ءومىر بويىنا ۆيچ ينفەكتسياسىن قابىلدامايتىنىن دالەلدەگىسى كەلگەن. سونداي-اق، تاڭدالعان سەگىز وتباسى دا تاجىريبە جاساۋعا ءوز كەلەسىمدەرىن بەرگەنىن ايتادى.

"The Qazaq Times"