وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆقا اۋعانستانداعى تاليبان قوزعالىسى نە ءۇشىن قاجەت بولدى؟

جاقىندا وزبەكستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ابدۋلازيز كاميلوۆ پەن پرەزيدەنت شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ اۋعانستان ماسەلەلەرى بويىنشا ارنايى وكىلى يسماتيللا ەرگاشەۆ "تاليبان" قوزعالىسى وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. باس قوسۋدان كەيىن وزبەكستان ءسىم «كەزدەسۋ بارىسىندا اۋعانستان داعدارىسىن بەيبىت جولمەن شەشۋ جونىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلدىك» دەگەن اقپارات تاراتتى. بىراق «تاليبان» تاراپى رەسمي تاشكەنتپەن بەيبىتشىلىكتەن بولەك تەمىر جول مەن ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى سياقتى جوبالار جونىندە دە كەلىسسوزدەر بولعاندىعىن مالىمدەدى.

سوڭعى ۋاقىتتارى وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ اۋعانستان داعدارىسىنا بەلسەنە ارالاسۋىنا بايلانىستى ءار كىم، ءار قالاي پىكىر ايتۋدا. ءبىرى «رەسمي تاشكەنت «تاليبان» قوزعالىسىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ارقىلى اۋعانستان اۋماعىندا جاڭا ەكونوميكالىق جوبالارىن جۇزەگە اسىرماق» دەسە، ەندى ءبىر «ميرزيەەۆ اقش-تىڭ س5+1 جوباسى اياسىندا جۇمىس ىستەۋدە» دەيدى. ولاي بولسا، وسى ەكى بولجامعا قىسقاشا تالداۋ جاساپ كورەيىك.

قازىرگى ۋاقاتتا اۋعانستان اۋماعىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن «تاليبان» قوزعالىسى وكىلدەرى ءوز باقىلاۋىندا ۇستاپ تۇرعانىن ەسكەرسەك، تاشكەنتتەگى كەزدەسۋدەن ەكونوميكالىق استار ىزدەۋگە نەگىز بار. سەبەبى وزبەكستان بولاشاقتا اۋعانستان ارقىلى جۇك تاسىمالىن وتكىزۋگە مۇددەلى. وسى ماقساتتا 2011 جىلى «وزبەكستان تەمىر جولى» كومپانياسى «حايراتون – مازاري شاريف» باعىتىندا تەمىر جول تورابىن ىسكە قوسقان. قازىرگى ۋاقىتتا اتالمىش تەمىر جول «وزبەكستان تەمىر جولى» كومپانياسىنىڭ يەلىگىندە. بۇدان بولەك وزبەكستان اۋعانستاننىڭ سولتۇستىك پروۆينتسيالارى مەن كابۋل قالاسىنا ەلەكتر ەنەرگياسىن ەكسپورتتايدى.  ءبىر سوزبەن ايتقاندا تاشكەنت ەكونوميكالىق تۇرعىدا"تاليبانمەن" كەلىسىمگە كەلۋ وتە ءتيىمدى.

ەندى «اۋعانستان ماسەلەسىندە وزبەكستان اقش-تىڭ س5+1 جوباسى اياسىندا جۇمىس ىستەۋدە» دەگەن بولجامعا كەلەيىك. بۇل پىكىردىڭ ساراپشىلار مەن جۋرناليستەر اراسىندا قايدان پايدا بولعانىن بولجاۋ قيىن ەمەس. ول ءۇشىن «ماڭايىنان جاۋ ىزدەۋدەن جالىقپايتىن» رەسەي جازعىشتارى مەن سىزعىشتارىنىڭ الەمىنە ءبىر ءسات نازار سالساڭىز جەتىپ جاتىر. بىراق اۋعانستان ماسەلەسىندە  بۇل بولجامدى دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ويتكەنى اق ءۇي اكىمشىلىگى س5+1 جوباسىن ءاۋ باستا اۋعانستانعا اپاراتىن التىن قاقپا نەگىزىندە باستاعان. ەستەرىڭىزدە بولسا، س5+1 جوباسى 2015 جىلى وزبەكستاننىڭ سامارقانت قالاسىندا قۇرىلعان. سول ۋاقىتتا قازاقستان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان جانە تۇركىمەنستان سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى ورتالىق ازيا مەن اقش اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق، قاۋىپسىزدىك جانە ايماقتىق بايلانىس سالالارىن دامىتۋ جونىندە ۋاعدالاسقان. بىراق س5+1 جوباسى وسى ۋاقىتقا دەيىن وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى تولىقتاي اتقاردى دەپ ايتۋ قيىن.

بۇدان بولەك وزبەكستاننىڭ اۋعانستان ماسەلەسىنە ارالاسۋىنا رەسەي مەن قىتايدىڭ دا قاتىسى بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدا بار. سەبەبى رەسمي ماسكەۋ مەن بەيجىڭ دە سوڭعى ۋاقىتتارى اۋعانستانعا باسا نازار اۋدارا باستاعان.

جالپى، وزبەكستاندا بيلىك باسىنا شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ كەلۋىمەن ايماقتىڭ ساياسي ومىرىنە قان جۇگىرە باستاعانى بەلگىلى. ورتالىق ازيا شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋ نىسانىنا اينالدى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ايماقتا بولىپ جاتقان دۇنيەلەرگە، اتاپ ايتقاندا وزبەكستان بيلىگىنىڭ اۋعانستان ماسەلەسىنە ارالاسۋىنا، ورتالىق ازيا ەلدەرى باسشىلارى ءسامميتىنىڭ وتۋىنە، نازارباەۆتىڭ تۇركىستانعا وبلىس مارتەبەسىن بەرۋىنە وتكەنگە ورالۋعا، ايماقتىق ينتەگراتسياعا، ىشكى ماسەلەلەردى وزگەلەردىڭ كومەگىنسىز شەشۋگە دەگەن تالپىنىس دەپ باعالاۋدا.

"The Qazaq Times"