«جاڭا قازاقستان» فورۋمى قىتاي ەكسپانتسياسى تۋرالى پرەمەر-مينيسترگە اشىق حات جولدادى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى
باقىتجان ساعىنتاەۆ مىرزاعا

قازاقستانعا قىتايدان كوشىرىلەتىن 51 كاسىپورىن تۋرالى

سوڭعى ۋاقىتتا قازاق قوعامىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شىنجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنداعى از ۇلتتارعا، سونىڭ ىشىندە، قازاق دياسپوراسىنا جۇرگىزىپ جاتقان ساياساتىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق ۇلعايىپ كەلەدى. تەرروريزم مەن سەپاراتيزمگە قارسى كۇرەس دەگەن ۇرانمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان بۇل ساياسات سول جەردە تۇراتىن ميلليونداعان قانداستارىمىزدىڭ قۇقىقتار مەن ەركىندىكتەرىن شەكتەۋگە، ال كەيبىرەۋلەرىن جازىقسىز جازالاۋعا الىپ كەلۋدە.
وسى ساياساتتىڭ سالدارىنان پايدا بولعان «قىتايدان ۇركۋ» (قىتايفوبيا) دەرتى كورشى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى بارلىق سالالارعا ءوزىنىڭ كەرى اسەرىن تيگىزەتىنى انىق. سولاردىڭ ىشىندەگى بۇگىندە قوعامدا قىزۋ تالقىلانىپ زور قىنجىلىس تۋعىزعان تۇيتكىلدەردىڭ ءبىرى – قىتاي جاعىنان كەلىپ، قازاقستانعا سالىناتىن 51 كاسىپورىننىڭ ماسەلەسى.
بۇل باعىتتا وتىرىك-شىنى ارالاس سان ءتۇرلى بولجامدار ايتىلۋدا. الايدا، وكىنىشكە وراي، وسى كاسىپورىنداردى قازاقستانعا ورنالاستىرۋ ماسەلەسىمەن تىكەلەي اينالىساتىن اتقارۋشى بيلىك ءالى كۇنگە دەيىن تۇششىمدى اقپارات جاريالاعان ەمەس.
وسى كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا، تومەندەگى سۇراقتاردىڭ ءاربىر تارماعىنا (ەگەر ولار كوممەرتسيالىق قۇپيا بولىپ تابىلماسا) ناقتى جاۋاپ بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز:
1. قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 4-بابىندا “رەسپۋبليكا قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلاتىن حالىقارالىق شارتتار جاريالانادى” دەلىنگەن. قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا، ونىڭ قاتارىندا داۋلى 51 كاسىپورىنعا قاتىستى، كوپتەگەن باسقا دا ەلدەرمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتار، نەلىكتەن حالىقتان جاسىرىن ساقتالادى؟ بۇل قانشالىقتى زاڭدى بولىپ تابىلادى؟
2. قازاقستانعا قىتاي تاراپىنان كوشىرىلمەكشى ءاربىر ءوندىرىس ورىندارىنىڭ قاي سالاعا جاتاتىنى (اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ سالاسى، حيميالىق ءوندىرىس، ماشينا جاساۋ ت.ب.) جانە ولار ناقتى قاي جەردە ورنالاستىرالاتىنى جونىندەگى تولىققاندى اقپارات بەرىلسىن.
3. 51 قىتايلىق ءوندىرىس اشىلۋى ناتيجەسىندە قانشا جاڭا جۇمىس ورنى پايدا بولماق؟ ول جەردە جالاقى مولشەرى، الەۋمەتتىك كەپىلدەمەلەر، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى قالاي قامتاماسسىز ەتىلەدى؟ شىندىعىندا بۇل وندىرىستەر قانداي تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن – ەسكىرگەن بە جاڭا ما؟
4. حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى قر زاڭىنا سايكەس كەز-كەلگەن جۇمىس ورنىنا قابىلداۋدا ءبىرىنشى كەزەكتە باسىمدىق قازاقستان ازاماتتارىنا بەرىلۋى كوزدەلگەن. شەتەلدىكتەر بولسا تەك جەرگىلىكتى جۇمىس كۇشى جەتىسپەگەندە نەمەسە قاجەتتى ماماندىق يەسى بولماعاندا عانا تارتىلادى. ولاي بولسا اتالعان تالاپتار جانە بەلگىلەنگەن ءتيىستى كۆوتالار قانشالىقتى ورىندالعان؟
5. ءسوز بولىپ وتىرعان وندىرىستەردىڭ ارقايسىسىندا قانشا جۇمىسشى، قانشا اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى جانە قانشا مامانداردىڭ بولاتىنى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى مالىمەت، سونىمەن قاتار، سولاردىڭ ىشىندە قانشا مامان، قانشا جۇمىسشىنىڭ قىتايدان كەلەتىنى، قانشاسىنىڭ جەرگىلىكتى قازاقستاندىق ازاماتتاردان جاساقتالىناتىنى تۋرالى اقپارات بەرىلۋ كەرەك.
6. وسى 51 كاسىپورىننىڭ كوشىرىلىپ اشىلۋىنا بايلانىستى شىعىننىڭ كولەمى قانداي؟ ونىڭ قاي بولىگىن قازاقستان، ال قاي بولىگىن قىتاي ءوز موينىنا الادى؟ جىل سايىن ولاردان قازاقستان قازىناسىنا تۇسەتىن پايدا كولەمى قانشالىقتى بولماق؟ بۇل كاسىپورىنداردىڭ قوجايىنى كىم بولماق جانە قازاقستان ازاماتتارىنىڭ مۇددەلەرى مەن حۇقىقتارى قالاي ساقتالماق؟
7. 51 كاسىپورىننىڭ ەكولوگيالىق ساراپتامادان وتكەنى تۋرالى (ولاردىڭ جۇمىستارى اۋانى، سۋدى، جەردى، تابيعاتتى لاستامايتىن بولۋى كەرەك) حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي قۇجاتتارى بار ما؟ قىتاي ۇكىمەتى وسى 51 كاسىپورىندى ءوز جەرىنەن نەگە شىعارماقشى؟ ولار وزدەرى جۇمىس ىستەگەن اۋدانداردىڭ ەكولوگياسىنا، تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىنا قانداي زارداپ اكەلدى؟
بۇل اقپاراتتتاردى رەسمي تۇردە جاريالاۋ – قوعامداعى اشىقتىق پەن جاريالىلىقتى قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار، شەتەلدىك ينۆەستيتسياعا دەگەن ءپوزيتيۆتى كوزقاراس قالىپتاستىرادى دەپ ويلايمىز.
سونىمەن بىرگە قازاقستان ۇكىمەتى قىتايدان كەلەتىن كاسىپورىنداردىڭ ەكولوگيالىق ساراپتاماسىنا تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىن دا قامتاماسىز ەتۋى شارت. قىتاي كاسىپورىندارى ورنالاساتىن وبلىستاردا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزىلۋى دە اسا قاجەتتى. ال ەندى اتالعان زاڭدى تالاپتار ورىندالماي، كوتەرىلگەن ماسەلەلەر حالىققا دايەكتى دە تىڭعىلىقتى تۇسىندىرلەمەسە، بۇل جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا جانە قازاقستاننىڭ مۇددەسىنە قايشى سالدارعا اكەلۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتەمىز. وسىنداي جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىك رەسمي ورىنداردىڭ موينىندا بولادى.

«جاڭا قازاقستان» فورۋمى، الماتى، 25 ماۋسىم 2018 جىل

“The Qazaq Times”