نوبەل سىيلىعى تاراتۋ سالتاناتى. فوتو: nobelprize.org.

بۇگىننەن باستاپ 2017 جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ارت-ارتىنان جاريالانا باستايدى. بۇگىن تۇستەن كەيىن فيزيولوگيا جانە مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ نوبەل سىيلىعىنىڭ ناتيجەسى بەلگىلى بولادى. فيزيولوگيا جانە مەديتسينا سىيلىعى ششۆەد عالىمى نوبەلدىڭ وسيەتى بويىنشا اتالعان سالادا جاڭالىق اشقان نەمەسە تەڭدەسسىز ۇلەس قوسقان عالىمعا نەمەسە زەرتتەۋ توبىنا بەرىلۋى ءتيىس.

نوبەلدىڭ فيزيولوگيا جانە مەديتسينا سىيلىعى 1901 جىلى العاش رەت بەرىلگەن. شۆەتسيا مەديتسينالىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ كارولينا كوللەدجى ىرىكتەۋگە جاۋاپتى. بۇگىنگە دەيىن بۇل ماراپات سىيلىعى 107 رەت بەرىلدى. كەيدە ءبىر رەتكى ماراپاتتى زەرتتەۋ توبى ورتاق بولىسەدى، سوندىقتان دا قازىرگە دەيىن اتالعان ماراپاتقا يە بولعان ادامداردىڭ سانى 211 ادام. بۇلاردىڭ ىشىندە 12 ايەل عالىم دا بار.

نوبەل سىيلىعىنىڭ 100 جىلدان استام تاريحىندا، توعىز جىل بويى ەشبىر ادامعا فيزيولوگيا جانە مەديتسينا سىيلىعى بەرىلمەگەن كەزى دە بار. ونىڭ سەبەبى، سول جىلداردا اتالعان سالاداعى دامۋ مەن سەرپىلىستىڭ جوق دەپ قارالۋىندا.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەلىك، 2015 جىلى نوبەلدىڭ فيزيولوگيا نەمەسە مەديتسينا سىيلىعىن قىتايلىق تۋ يۋيۋ حانىم الىپ، ازيادان العاش رەت وسى ماراپاتقا يە بولعان ايەل عالىم اتانعان ەدى. ال، 2016 جىلى جاپونيانىڭ مولەكۋلالىق جاسۋشالاردى زەرتتەۋشى بيولوگى دايۋ «جاسۋشالىق اۋتواگرەگات مەحانيزمىن» اشقانى ءۇشىن بۇل ماراپاتتىڭ يەسى بولعان. نوبەلدىڭ بۇل سىيلىعىن يەلەنگەندەر اراسىندا جاپون عالىمدارىنىڭ سانى باسىمىراق.

بىرنەشە ساعاتتان كەيىن بەلگىلى بولاتىن ماراپاتتىڭ ۇمىتكەرلەرى:

1.  امەريكالىق ليۋيس كەنتلي (Lewis C. Cantley), امەريكا قۇراما شتاتتارى ساندرا جانە ەدۆارد مەيەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، ۋيلل كورنەلل مەديتسينا مەكتەبىنىڭ باۋىر بيومەديتسينالىق پروفەسسورى. فوسفوينوزيت 3-كينازانىڭ (PI3K) سيگنال جولدارىن جانە ونىڭ قاتەرلى ىسىكتىڭ وسۋىندەگى ءرولى زەرتتەپ اشقانى ءۇشىن كانديداتۋراسىن بەكىتكەن.

2. ۇلىبريتانيالىق كارل دج. فريستون. لوندون ۋنيۆەرسيتەتى، Welcome Foundation كوللەدجىنىڭ نەرۆ جانە كورۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋشى عالىم. سىيلىققا ۇسىنۋ سەبەبى: ميدىڭ ۆيزۋالدى دەرەكتەرىن تالداۋ ستاتيستيكالىق پارامەترلەرىنە «voxel» نەگىزىندەگى مورفولوگيالىق تالداۋ ارقىلى ماڭىزدى ۇلەس قوسقانى ءۇشىن دەلىنگەن.

3. چاڭ يۋان (Yuan Chang) جانە پاتري س. مۋر (Patrick S. Moore). اقش پيتسبۋرگ مەديتسينا مەكتەبىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى. اقش-تىڭ ونكولوگيالىق قوعامنىڭ زەرتتەۋشىلەرى. سىيلىققا ۇسىنىلعان سەبەبى: ادامنىڭ گەرپەس ۆيرۋسىنىڭ 8-ءشى ءتۇرىن تاپقان.

بۇگىن تۇستەن كەيىن جاريا بولاتىن ناتيجە بويىنشا وسى اتالعان عالىمداردىڭ بىرەۋى 2017 جىلدىڭ نوبەل فيزيولوگيا جانە مەديتسينا سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتانادى.

“The Qazaq Times”