اقش-تىڭ اپاتقا ۇشىراعان كەمەلەرىنە قىتايدىڭ قاتىسى بار بولۋى مۇمكىن

اقش-تىڭ اسكەري كەمەسى سينگاپۋرعا جاقىن تەڭىز ايدىنىندا مۇناي تاسىمالدايتىن كەمەمەن سوعىلعانى تۋرالى حابارلانعان بولاتىن. ءتورت توڭىرەك كوز تىككەن وسى وقيعا تۋرالى ساراپشىلار ءار ءتۇرلى بولجامدار ايتا باستادى. وسى وقيعانىڭ ادامداردى ويعا جەتەلەيتىن تۇسى – اسپاندا دا، جەردە دە، سۋدا دا تەڭدەسسىز قۋاتىمەن تانىلعان الپاۋىت ەلدىڭ ازيا-تىنىق مۇحيت ايماقتارىنان ارت-ارتىنان اۋىر شىعىنعا ۇشىراۋىندا جاتىر. باسقا باعىتتارعا اتتانعان اقش كەمەلەرى قاشان دا امان-ەسەن شىعىنسىز اق ءۇي بۇيرىعىن ورىنداپ قايتادى، «نە ءۇشىن رەسەي مەن قىتاي باعىتىنا اتتانعان كەمەلەرى سوعىلىپ، سۋعا باتىپ قايتا-قايتا قايعىلى وقيعالار بولا بەرەدى؟»دەگەن ساۋالدار تۋىنداۋدا.

اقش-تىڭ «فوكۋس» اگەنتى: «اقش اسكەريلەرى اتالعان وقيعالاردىڭ قاندايدا ءبىر ينتەرنەتتىك شابۋىلدارمەن قاتىسى جوق ەكەنىن ايتقانىمەن، كەيبىر عالامتور ماماندارى تىزبەكتى وقيعالاردىڭ سەبەبىن حاكەرلىك شابۋىلداردان بولە قاراۋعا بولمايتىنىن ايتتى»، - دەپ جازدى. اقش تەڭىز ارمياسىنىڭ گەنەرالى  ريچاردسون Twitter پاراقشاسىندا: «وسى وقيعالاردىڭ ارتىندا ينتەرنەتتىك شابۋىلدار تۋىنداعان بولۋى مۇمكىن»، - دەگەن ەدى. اقش تەڭىز اسكەريلەرى ينفورماتيكا مامانى دجەفف ستيۋتسمان: «اسا قاتەرلى مالاككا بۇعازىنان اينالىپ وتەردە جاۋىنگەرلەرگە كەمەلدى قولباسشىلىق جاسالادى. ونىڭ ۇستىنە كەمەنىڭ تۇلا بويى تولعان باقىلاۋ كامەرالارى. سوندىقتان، مۇنى ادامداردىڭ اعاتتىعى دەۋگە كەلمەيدى»، - دەگەن بولجامىن ايتادى.

«مەنىڭ ويىمشا بۇلاردىڭ ەشقايسىسى دا كەزدەيسوق ەمەس. ەكى رەتكى وقيعانىڭ بارىسىندا ۇقساستىقتار بار. بۇل ىستەرگە رەسەي مەن قىتايدىڭ قاتىسى بار بولۋى مۇمكىن. كەمەگە جاسالعان شابۋىلدىڭ ءبىرى - باعىت ايىراتىن GPS پروگرامماسىن زاقىمداعان بولۋى مۇمكىن. ەكىنشىدەن، اسكەري كەمەنىڭ كومپيۋتەرى  كيبەر شابۋىلعا تاپ بولعان. سول سەبەپتەن كەمەدەگىلەر كەلە جاتقان ەكىنشى كەمەنى كورە الماعان»، - دەيدى اۆستراليانىڭ اقپاراتتىق سايتىنا سۇحبات بەرگەن عالامتور قاۋىپسىزدىگىن باقىلايتىن  Votiro كومپانياسىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى يتاي گليك.

سان ءتۇرلى ايتىلىمداردىڭ ىشىندە اتالمىش وقيعانى قىتاي ەلىنەن كورۋشىلەردىڭ سانى باسىم. «جاپون ەكونوميكا اقپاراتى» 23 تامىزداعى حابارىندا: «جاقىننان بەرى سولتۇستىك كورەيانىڭ جاعدايىنا بايلانىستى، قىتاي جاقتىڭ دا تەڭىزدەگى اسكەري قيمىلدارى جيىلەي تۇسۋدە. وسىعان وراي اقش-تىڭ ازيا وڭىرىندەگى مىندەتتەرى اۋىرلاپ، ءوز-وزىنەن قاربالاس كۇيگە ءوتتى. ارت-ارتىنان تۋعان ەكى وقيعا اقش-تەڭىز كۇشتەرىنە اۋىر سوققى بولدى. ەندى وسىدان كەيىن جاپون دا ساقاداي ساي كۇيگە ءوتۋى كەرەك. اقش-تىڭ ابايسىزدىعىنا قىتاي، ورىس، سولتۇستىك كورەي ەلدەرى ىشتەي قۋانىپ جاتىر»، - دەپ جازادى.

«The New York Times» گازەتى  23 تامىزدا: «اقش ازيا تەڭىز القابىنان كەمەلەر سوعىلعانىنا الاڭداۋلى. وزىق قارۋ-جاراقتار مەن اسا ءىرى اسكەري قۇرىلعىلارمەن توڭىرەگىنىڭ تىنىشتىعىن ساقتاي بىلگەن اقش تەڭىز اسكەريلەرى بۇل رەت اسا اۋىر ساتسىزدىككە سوقتىردى»، - دەگەن مازمۇندا باس ماقالا جاريالاعان.

News.sina.com سايتىندا «اقش-تىڭ اسكەري كەمەسىنىڭ تەڭىزدە سوقتىعىسۋىنا قىتاي حاكەرلەرى كىنالى بولۋى مۇمكىن» دەگەن اتپەن جاريالانعان كولەمدى ماقالانىڭ ۇزىن-ىرعاسى وسىنداي. كەشە عانا وسى وقيعانى «اقش السىرەدىگە» جورىپ وتىرعان اقپارات الەمى بۇگىن وسى وقيعانى قىتاي مەن رەسەيدىڭ ءبىرى تۋدىردى دەگەندى تاراتۋدا. دەگەنمەن الەمدىك ارەنادا اسكەري قۋاتىمەن باسەكەلەسە الاتىن اقش، رەسەي، قىتاي، جاپونيا مەملەكەتتەرى  اراسىنداعى قايشىلىقتاردىڭ بەتى اشىلا تۇسەتىن سياقتى. وسى ءىرى ەلدەر اراسىندا سودىر بالانىڭ مىنەزىن كورسەتىپ، اي سايىن ۇلى تەڭىزگە قاراي زىمىران وقتارىن جىبەرىپ، جاۋ جوق كۇنى جاراقتانىپ وتىرعان «سولتۇستىك كورەيا ساياساتكەرىمىن» دەپ جۇرگەندەردىڭ دە باسىن اينالدىرا باستادى.

ادىلەت احمەتۇلى

“The Qazaq Times”