Abzal Qwspan: Sayragül sayasi oyındardıñ qwrbanı bolıp ketpese eken deymin

Qıtaydan kelgen qandastardıñ basına tüsken auırtpalıqtardı zañdıq negizde jeñildetuge küş salıp jürgen azamattıq belsendi, advokat Abzal Qwspan mırzamen öz qorğauındağı Sayragül Sauıtbaydıñ özinen bas tartuına jäne Qıtaydağı qazaq tağdırına qatıstı mäselelerdiñ tüytkildi twstarı jöninde swhbattastıq.

 - Sayragül Sauıtbay sizden ne üşin bas tarttı ? Jalpı, siz bwl jöninde büginge deyin bildiñiz be?

- Men bwl jöninde keşe Astanağa kelgende bildim. Sol kezge deyin men bilgen joqpın. Men Oralda wşaqqa otırğanğa deyin Sayragülge «qwjattardı wmıtıp ketpe» - dep tapsırmalar bergende ol mağan eşnärse bildirmegen bolatın... Nede bolsa keldim. Taldıqorğanğa deyin barıp, eldiñ közinşe söylesip, mağan qanday da bir ökpe-renişi, talabı, menen qanday da bir jamandıq kördi me, endi qaytıp bwl mäselege oralmaytınımdı bildirip kettim. Bwğan deyin «menen bas tartamın» degen jağday bolğan. Biraq keyin «oybay bas tartpaymın» - degen. Bwl sottıñ ekinşi satısı. Osı kezge deyin jürgizip keldim. Anau qılmıstıq is bitti. Köşi-qon komitetterine jazğan arız, BWW-ğa jazğan arız, sotqa talap-arızdardıñ barlığın özim jazdım. Endi sotqa qatısuğa kelgende Sayragüldiñ menen ne sebepti bas tartqandığı jauabına ilanıp otırğan joqpın. (Sayragül Sauıtbay – red): «Ol äyel adam (Sayragül Sauıtbaydıñ qazirgi advokatı Ayman Omarova), äyel adamğa äyel retinde aytatındarım bar. Abzal Qwspanğa ayta almaymın» - deydi. Qılmıstıq is boyınşa eşqanday mäselesiz aq qorğap şıqtıq qoy... Biraq bwnı qalay bolğan jağdayda da tragediyağa aynaldıruğa bolmaydı. Biz bir närseni wmıtpauımız kerek. Advokattı tañdau qwqığı ärbir adamnıñ özinde. Bwl jerde el-jwrtqa «bwlardıñ arasında ne bolıp qaldı?» degen qızıq boluı mümkin. Sayragül Sauıtbay ekeumizdiñ aramızda osı kezge deyin qanday da bir kikiljiñ bolğan emes. Ayaq astınan bwlay özgeriske enuin men qanday da bolmasın oyın jürip jatır dep esepteymin. Men öz basım qazir onı tüsinip otırğan joqpın. Köp jıldıq zañgerlik qızmetimde tap bolmağan äldeqanday oyındardıñ jürip jatqanın sezemin. Biraq onıñ ne oyındar ekendigin men bilmeymin.  Meniñ bir ğana tilegim: «Sayragül sayasi oyındardıñ qwrbanı bolıp ketpese eken» deymin. Qılmıstıq iste de men sezingenmin. Bwl jerde köptegen müddeler toğısıp jatır. Olardıñ barlığı tek qana Sayragülge janı aşıp aralasıp jatır degenge kişkentay bala senetin şığar, biraq men senbeymin. Bwl mäsele halıqaralıq därejedegi oyın alañına aynalıp ketti. Bwl jerde adam tağdırı saudağa aynalıp ketip jatqan jağdayı bar.

 - Bwl oyında siz kedergi jasaydı dep sizden bas tarttı ma sonda?

- Men ol jağın anıq bilmeymin. Qalay bolğan jağdayda da bwl Sayragüldiñ qabıldağan şeşimi emes ekendigin bilemin. Äytpese, ol ne «men telefon kötermedi» degen, « men telefonğa jauap bermedi» degen. Meniñ jauap bermegen kezeñim, ol meniñ Türkiyada qızıma ota jasağan kezi. Ekinşi, 17 qañtarda qaralı habardı estigen kezim. Osı kezde men 22 qañtarğa deyin telefonımdı öşirip tastadım. Telefonım Sayragül üşin emes, barlığı üşin öşiruli boldı. Al 22 qañtardan bastap, 30-31 qañtarğa  Sayragül men dayındap bergen qwjattardı Taldıqorğan qalalıq sotına tapsırğanğa deyin biz baylanısta boldıq. Tapsırğan sätten bastap Sayragül «Abzal Qwspan meniñ telefondarıma jauap bermeydi» dep menen bas tarttı. Men qızımnıñ topırağı keppey jatıp osınıñ barlığımen aynalısıp, uaqıt taptım ğoy. Jalpı, men osı uaqıtqa deyin Sayragülge qatıstı bir de bir sotqa, bir de bir jiınğa barmay qalmaq tügili keşigip körgen adam emespin...

 - Sayragül isi aldağı uaqıtta qalay qaray örbidi dep oylaysız?

- Äri qaray qalay bolatının men bilmeymin. Bwl sayasatqa tikeley baylanıstı. Bwl jerde «tek qana zañnıñ ayasında şeşemiz» degen qwr bos äñgime.

 - Jalpı, Sayragül Sauıtbay mäselesin, Qıtaydağı qazaq mäselesin bizdiñ qwzırlı organdar derbes şeşuge qauqarlı ma? Joq älde bwğan mindetti türde halıqaralıq wyımdar aralasuı kerek pe?

- Qazirgi tañda Qazaqstan qanday mäsele köterip, şu şığarsa da biz Qıtayğa qarsı ne istey alamız? Biz Qıtayğa qarsı soğıs aşa almaymız. Biz ekonomikalıq jağınan tolığımen täueldi memleketpiz. Jer astı baylıqtarın berip jatqanımızdı paydalanıp, mäseleni diplomatiyalıq jolmen şeşu birinşi jol bolsa, halıqaralıq wyımdar arqılı şeşu ekinşi jol ekendigin men joqqa şığarmaymın. Biraq halıqaralıq wyımdardıñ da wyımdarı bar. Olardıñ Qıtayğa baylanıstı özderiniñ bir geosayasi müddeleri bar wstanıp otırğan. Olar qazaqtarğa janı aşıp, osınday is-äreketke baradı degenge tolıq sene almaymız. Halıqaralıq wyımdardı Qazaqstannıñ özi paydalansa deymin. Alayda, qazir Qazaqstanda bir top bar. Ol tap-taza wyğırdıñ müddesi üşin jwmıs istep jatqan top. Atın atamaymın, tüsin tüstemeymin.

 - Twspaldap bolsa da ayta almaysız ba?

- Joq, men mına bir närseni aytqım keledi. Halıqaralıq wyımdar mäselesinde biz öte saq boluımız qajet. Bwl Sayragül mäselesinen bölek qoy. Ol sonıñ işindegi mäsele. Men tört jıl boyı osı mäselemen aynalısıp kele jatqan advokat retinde aytayın, wyğırlardıñ bir tobı Qazaqstandağı ökilderi arqılı qarjılandıruğa da qauqarlı. Qazirgi mınau ayqay-şudıñ barlığı birinşi kezekte wyğır diasporasına tiimdi bolıp twr. Osı närseni de biz oydan şığarmauımız kerek. Bwl mäselede wyğırmen birigu bizge eñ qauipti ekendigin esten şığarmayıq. Osıdan 10-15 jıl bwrınğı Tibettiñ jağdayın alıp qarayıqşı. Sol kezde bükil älemdegi top jañalıqtardıñ basında kim twratın edi? Tibettiñ Dalaylaması twratın edi. Bükil älem bolıp Dalaylamanı söyletti, Tibettikterdiñ qwqığı bwzılıp jatır dep ayqayladı. Biraq Qıtayğa eşkim, eşnärse jasay almadı. Osıdan eki-üş jıl bwrın Türkiya prezidenti Erdoğan «eger wyğırlardıñ qwqığın ayaqqa taptay beretin bolsa, men Qıtayğa äsker kirgizemin» degen mälimdeme jasadı. Artınşa Şi Jiñpiñ ekeui kezdesip, mäñgilik dospız dep, sauda kelisim şarttarına qol qoyıp tarqastı. Bwdan bizge neni wğuğa boladı? Basqa memleketterdiñ bwl mäselege arlasuınıñ artında bäribir belgili bir müdde twradı. Men öz basım BWW siyaqtı özin-özi tanıtqan wyımdar bolmasa, barlıq birdey wyımdarğa sene beruge bolmaydı dep esepteymin. Biz halıqaralıq wyımdardıñ ara-jigin ajıratuımız kerek. Keybir wyımdardıñ artında wyğırlardıñ diasporası twr. Wyğırlardıñ jay ğana oppoziciyası emes, terroristerimen birigip ketetin bolsaq, onda qazaq mäselesi eşqaşan şeşilmeydi degen söz... Wyğırlarğa qatıstı qısım soñğı on jıl köleminde orın alğan bolsa, qazaqtarğa qatıstı mäsele eki-üş jıldıñ köleminde bastaldı. Bastapqıda Qıtay biliginiñ qazaqtarğa däl qazirgidey teris közqarası bolğan joq. Negizinen Qıtay men wyğır arasındağı mäselege keyin belgisiz sebeptermen qazaq mäselesi aralasıp ketti. Sol jaqta qızmet etken qazaq wyımdarınıñ bwğan tikeley qatısı bar degen de äñgime şığuda qazir.

 - Bwl qanday wyımdar?

- Men wyımdardıñ atın naqtı bilmeymin. Biraq sol wyımdardıñ ökilderi qazir Qazaqstanda äreket etip jatır.

 - Onıñ atın naqtı ayta almaysız ba?

- Däl qazir men onıñ atın aytudan qorqıp otırğan joqpın. Men qızımnıñ qırqı ötkenşe dau-damayğa aralasqım kelip otırğan joq, şınımdı aytsam. Odan keyin men bir adamdardıñ atın atap twrıp şığarğım keledi. Sol jaqta otırğan elşimiz qay wlt ökili? Mağan kelgen mälimet boyınşa, wyğır wltınıñ ökili deydi. Qazaqstannıñ Qıtaydağı elşisi wyğır. Bizdiñ qwzırlı organdar tarapınan qanday müdde bar mına jaqtağı şulatuşılarğa? Onı jalpılama aytıp ketuge boladı. WQK qayda qarap otır mısal üşin? Mağan tüsiniksiz köp närse bwl jerde. Mında bir jekelegen toptar şığadı da, SİM aldına barıp, kişigirim piket wyımdastıradı. Resey men AQŞ prezidentine orısşa, ağılşınşa ündeuler jariyalaydı: «Bizdi qwtqarıñız Qıtaydıñ qısımınan» dep. Oğan eşkim tosqauıl qoymaydı. «Sonda bwl qaydan kelip jatqan küş? Ol adamdar qaydan payda boldı? Nege WQK tarapınan sonday qoldauğa ie bolıp otır bwlar? WQK basşılığında bwlarğa qoldau jasaytın qanday adamdar otır?» - degen swraqtar köp jerde kübir-sıbırmen aytılıp jatır. Sonımen qatar, osındağı toptarmen bizdiñ Qazaqstannıñ Qıtaydağı elşiligi arasında qanday baylanıs bar? Qıtaydağı elşi kim, nege ol bwl mäselemen aynalıspaydı? Eñ birinşi jük sol Qıtaydağı Qazaqstannıñ elşiligine tüsui kerek edi ğoy. Nege sol elşiniñ atı-jöni atalmaydı jäne ol kim degen swraqqa osı künge deyin jauap tabılmaydı? – degen mäselelerdi qazir jalpılama swraq küyinde qoyıp ketkim keledi. Bwl basqa twrmaq Astanada, talay-talay jerde aytılıp jatqan äñgime negizinde. Bwl qazir kübir-sıbırmen aytılsa, küni erteñ aşıq jariya boladı.

 - Aldağı uaqıtta qandastar mäselesimen aynalısuıñızdı jalğastırasız ba?

- «Bitke ökpelep tonıñdı otqa jaqpa» deydi. Qazir mağan bir ğana qiındıq bar. Ol meniñ bauır etim balamnan ayırılğanım. Odan jaman närse bolu mümkin emes mağan. Osıdan bir esimdi jiıp alayın. Men bwl mäselege qaytıp oralamın. Biraq bwrınğıday jeke dara oralmandardı qorğau jwmısın azaytatın bolarmın. Mende öte köp material bar, özimniñ körgenim bar, tüygenim bar eger qajet bolatın bolsa, men bizdiñ elimizdiñ Qauipsizdik Keñesine, basqa da qwzırlı organdarına dwrıstap bir hat dayındağım keledi. Osı jağdaylardıñ barlığına nazar audartqım kelip otır...  Men özim bwl swraqtardıñ jauabın äli tolıq tapqanım joq. Belgili bir oy tüygen jağdayda men bwnı köpşilikpen bölisuge ketarı emespin...

"The Qazaq Times"