Qız alıp qaşu oqiğası. Foto: alashainasy.kz

Qız alıp qaşu qazaqta bwrınnan bar. Oğan köz jwma qarauğa bolmas. Biraq, qalay alıp qaşqan, ne üşin alıp qaşqan.  

Qazaq tarihına köz jibersek bwğan biraz mısal tabuğa boladı. Arığa barmay-aq, «Eñlik-Kebek», «Qalqaman-Mamır» tağı basqa jır-dastandardan köre alamız. Büginge añız bolıp jetken bwl ğaşıqtar birin-biri şın süygen, Täñirdiñ jazuımen tağdırları tüyisken jastar.

Biraq, qatal qoğamdıq tärtip, ru basşısınıñ ığına bağınğan jüyeniñ äserinen bir-birine qosıla almay, amalsız alısqa qaşuğa mäjbür boladı. Qarap otısañız, Kebek Eñlikti, Qalqaman Mamırdı alıp qaşqan.

Al, qazirgi kezge oralayıq. Özimiz es bilgeli, qazaq dalasınıñ şığıs öñirinde «qız alıp qaşu» oqiğalarına kuä boldıq, estidik. Onda da amalsızdan. Eñ äueli, eki jas bir-birimen tanısıp, tabısıp aladı. Alayda, qız jaqtıñ ata-anası rwqsat bermey qoyğan soñ ğana, sonday qadamğa eriksiz barğan qız-jigitterdi tüsinuge boladı.

Al, elimizdiñ oñtüstik jağında da qız alıp qaşu bar eken. Bir qızığı, tanımaytın, özi bwrın söylesip, jüzdesip körmegen qızdı alıp qaşıp ketedi eken. Köşeden körip, sırtınan bayqap, türi wnasa boldı, tarpa bassalıp, üyine alıp baradı. Apırau, bwl – qız alıp qaşu emes, adam bwlau, adam wrlau deytin qılmıstıq äretketiñ naq özi emes pe?!

Atam qazaqtıñ saltında qızğa qırıq jigit söz saladı, bwyırğan biri aladı.  Eki jas söz baylasqan soñ, ata dästürimen qwdalıq ayttırıp, ükisin tağıp, sırğasın salıp, toyın jasap, otauın köteredi. Al, tanımaytın qızdı alıp qaşpaq tügili, artıq söz aytpağan ğoy. Bayqasaq, biz qız alıp qaşu degendi mülde basqaşa tüsinedi ekenbiz. Bireudiñ ükilep, ayalap otırğan qızın zorlıqtı küşpen alıp qaşıp, onı üyine kirgizgen soñ, tabaldırıqqa bir kempirdi jatqızıp jolın tostıru qaydan şıqqan salt? Ol qız alıp qaşıp barğan adamımen dwrıs ömir keşe alsa jaqsı, ekeuiniñ köñili jaraspasa, sezimi tabıspasa ömiri ökisip, berekesi bwzılıp, erteñ-aq şañırağı şayqalmay ma?! Söytip, tağı bir qazaqtıñ qızınıñ jüregi jaralanıp, ömiri oyran, tağdırı tas-talqan boladı. Erteñ ol «qaytıp kelgen qız, ajırasqan qatın» atın arqalap, arı qarayğı tağdırında ömirine qara küye jağılıp ötedi.

Sondıqtan, tanımaytın qızdı alıp qaşu degen ol qazaq saltında bolmağan. Ol – zorlıq, jabayılıq. Şındap kelgende, qılmıs. Bwnday äreketti özine senimsiz, qızdan salımı joq, jüreginde sezim, mahabbat joq ezder ğana isteydi. Al, erkekter jaqsı körgen qızına söz salıp, jüregin jaulap, özine bağındırıp, ğaşıq qılıp aladı. Söytip, baqıttı otbasın qwradı.

Abat BAYTAQ

"The Qazaq Times"