Almatıda qwqıq qorğauşılar Qandı Qañtar oqiğası boyınşa «Eskertusiz, qasaqana oq atu...» bayandamasın tanıstırdı.

5 mausımda ötken baspasöz mäslihatına qwqıq qorğauşılar Evgeniy Jovtis pen Baqıtjan Töreğojina, qoğam qayratkeri Rısbek Särsenbaywlı jäne advokat Ğalım Nwrpeyisov qatıstı.

Bayandama avtorları Evgeniy Jovtis pen Baqıtjan Töreğojina alğaşqı künderden bastap Qañtar oqiğası boyınşa aqparattar jinağan. Osı uaqıtqa deyin 1000 cağattan astam beynerolik qaralıp, 10 mıñ betten bastam qwjat zerttelgen.

Baqıtjan Töreğojinanıñ sözinşe, bayandamada bolğan oqiğa jöninde ğana emes, onda bilikke bes wsınıs aytılğan. Onıñ işinde qaytıs bolğan adamdardıñ atı-jönin tolıq jariyalau jäne sot ükimderin qayta qarau bar.

– Bayandamada bes wsınıs jazılğan. Birinşiden, qoyılğan swraqtardıñ barlığına aşıq jauap beru. Qaytıs bolğan adamdardıñ atı-jöni men qay jerde, jäne qanday jağdayda köz jwmğanı turalı tolıq tizimdi jariyalauı kerek. Olar oğan layıqtı. Ekinşiden, bayandamada 50 adamnıñ keysi bar. Biz bilik osı oqiğalarğa qayta oralıp, qayta tergesin deymiz. Onıñ arasında fantastikalıq 15 jıldan joğarı jazağa kesilgen üş azamat – Nwrswltan Isaev (Aqtöbe), Qwdaybergenov (Qızılorda) jäne Jwmanov (Taraz). Olar öte auır jazağa kesildi. Bwnımen qatar, azamattardıñ ölimi boyınşa äskeriler 6 jılğa sottalıp jatır. Bwl sonda ne? Kemsitu me? Halıq basqa kategoriyadağı adamdar ma? Biz bilik, bas prokuratura osı üş keyisti qayta qarauı kerek dep esepteymiz, – dedi Töreğojina.

Baqıtjan Töreğojina Qañtar oqiğası kezinde 200-ge juıq adam zañsız wstalıp, azaptalğan deydi. Ol memleket olardan keşirim swrauı kerek dep esepteydi.

Rısbek Särsenbaywlı Qañtar kezinde azamattardıñ oqqa wşıp, qaza tabuına birinşi kezekte prezident Qasım-Jomart Toqaev kinäli deydi. Onıñ sözinşe, Toqaev azaptalğan, zañsız sotqa tartılğan adamdardan, twtas halıqtan keşirim swrauı kerek.

– Eñ bastı swraq «Kim kinäli?». Eñ aldımen prezident Toqaev kinäli der edim. Azaptalğan, quğındalğan, zañsız qorlıq körgen mıñdağan adam bar. Onıñ işinde jüzdegen adam qılmıstıq iske tartılğan. Qazir solardıñ 3-4-inen ğana keşirim swradı. Onda da keşirimdi jay prokurorlar zañsız qılmıstıq jauapkerşilikke tartqanı üşin, azaptağanı üşin swrap otır. Twtas halıqtan keşirim swrau kerek. Halıqtan keşirimdi prezident Toqaevtıñ özi swrauı qajet, – dedi Särsenbaywlı.

Onıñ aytuınşa, Qañtar oqiğası kezinde eks-prezident Nwrswltan Nazarbaev pen memleket basşısı Qasım-Jomart Toqaev bilikke talasqan.

– Qazaqstanda beybit jiın bostandığı şekteldi. Beybit jiın qatısuşıları men policiya arasında qaqtığıstar orın aldı. Ädeyi soğan itermeleu boldı. Bwl köterilistiñ basında bilikke talasuşı eki jaq – Nazarbaev pen Toqaev boldı. Meniñ közqarasımda solay. Soğan jol berildi. Kez kelgen beybit jiınğa rwqsat etilsin, rwqsat etilmesin qwqıq qorğau organdarı qoğamdıq qauipsizdikti, adamdardıñ ömirine qauip töndirmeu jağdayın qadağalauı kerek, soğan jwmıs isteui qajet, – dedi ol.

Evgeniy Jovtistiñ sözinşe, eskertusiz oq atu turalı zañdı qayta qarau kerek. Öytkeni ol adam qwqıqtarı principterine tolıq säykes kelmeydi.

– Zañda qaru qoldanu qarastırılğan. Biraq ökinişke oray, bwl zañ adam qwqıqtarı principterine tolıqqandı jauap bermeydi. Onı bayandama qorıtındısı körsetti. Ol zañda naqtı qanday jağdayda eskertusiz oq atuğa bolatını jöninde tolıqqandı aytılmağan. Mısalı, zañda tötenşe jağday kezinde işki ister organı men wlttıq qauipsizdik komitetine qatıstı körsetilgen şekteuler qarulı küşterdi paydalanuğa baylanıstı naqtı jazılmağan. Eger qarulı küşterdi tötenşe jağday kezinde paydalanatın bolsa, olardı paydalanğanın kördik. Onda zañdı naqtı principter negizinde jasaqtau qajet, – dedi Jovtis.

Evgeniy Jovtistiñ sözinşe, zañdağı olqılıqtardan bölek, Qañtar oqiğası kezinde tergeuşiler jäbirlenuşilerge ayırbas (barter) wsınğan. Olar jäbirlenuşilerge azaptau boyınşa arızdı alatın bolsañ qılmıstıq jauapkerşilikten bosatamız dep saudalasqan.

Resmi derek boyınşa, 2022 jılğı Qandı Qañtar oqiğası kezinde 238 adam qaza tapqan. Qwqıq qorğauşılar on mıñ adam wstalıp, onıñ jetpis payızı azaptalğanın aytadı. Biraq soğan qaramastan azaptau isteriniñ 90 payızı toqtatılğan. Qwqıq qorğau organdarı isterdiñ toqtauın däleldiñ jetispeuimen baylanıstıradı. Qazaqstandıq jäne halıqaralıq adam qwqıqtarın qorğau wyımdarı Qazaqstan biligin Qañtar oqiğasın şeteldik sarapşılardıñ qatısuımen aşıq tergeuge şaqıruda. Biraq Aqorda osı uaqıtqa deyin oğan mardımdı reakciya tanıtqan joq.