الماتىدا قۇقىق قورعاۋشىلار قاندى قاڭتار وقيعاسى بويىنشا «ەسكەرتۋسىز، قاساقانا وق اتۋ...» بايانداماسىن تانىستىردى.

5 ماۋسىمدا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا قۇقىق قورعاۋشىلار ەۆگەني جوۆتيس پەن باقىتجان تورەعوجينا، قوعام قايراتكەرى رىسبەك سارسەنبايۇلى جانە ادۆوكات عالىم نۇرپەيىسوۆ قاتىستى.

بايانداما اۆتورلارى ەۆگەني جوۆتيس پەن باقىتجان تورەعوجينا العاشقى كۇندەردەن باستاپ قاڭتار وقيعاسى بويىنشا اقپاراتتار جيناعان. وسى ۋاقىتقا دەيىن 1000 cاعاتتان استام بەينەروليك قارالىپ، 10 مىڭ بەتتەن باستام قۇجات زەرتتەلگەن.

باقىتجان تورەعوجينانىڭ سوزىنشە، باياندامادا بولعان وقيعا جونىندە عانا ەمەس، وندا بيلىككە بەس ۇسىنىس ايتىلعان. ونىڭ ىشىندە قايتىس بولعان ادامداردىڭ اتى-ءجونىن تولىق جاريالاۋ جانە سوت ۇكىمدەرىن قايتا قاراۋ بار.

– باياندامادا بەس ۇسىنىس جازىلعان. بىرىنشىدەن، قويىلعان سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا اشىق جاۋاپ بەرۋ. قايتىس بولعان ادامداردىڭ اتى-ءجونى مەن قاي جەردە، جانە قانداي جاعدايدا كوز جۇمعانى تۋرالى تولىق ءتىزىمدى جاريالاۋى كەرەك. ولار وعان لايىقتى. ەكىنشىدەن، باياندامادا 50 ادامنىڭ كەيسى بار. ءبىز بيلىك وسى وقيعالارعا قايتا ورالىپ، قايتا تەرگەسىن دەيمىز. ونىڭ اراسىندا فانتاستيكالىق 15 جىلدان جوعارى جازاعا كەسىلگەن ءۇش ازامات – نۇرسۇلتان يساەۆ (اقتوبە), قۇدايبەرگەنوۆ (قىزىلوردا) جانە جۇمانوۆ (تاراز). ولار وتە اۋىر جازاعا كەسىلدى. بۇنىمەن قاتار، ازاماتتاردىڭ ءولىمى بويىنشا اسكەريلەر 6 جىلعا سوتتالىپ جاتىر. بۇل سوندا نە؟ كەمسىتۋ مە؟ حالىق باسقا كاتەگورياداعى ادامدار ما؟ ءبىز بيلىك، باس پروكۋراتۋرا وسى ءۇش كەيىستى قايتا قاراۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز، – دەدى تورەعوجينا.

باقىتجان تورەعوجينا قاڭتار وقيعاسى كەزىندە 200-گە جۋىق ادام زاڭسىز ۇستالىپ، ازاپتالعان دەيدى. ول مەملەكەت ولاردان كەشىرىم سۇراۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

رىسبەك سارسەنبايۇلى قاڭتار كەزىندە ازاماتتاردىڭ وققا ۇشىپ، قازا تابۋىنا ءبىرىنشى كەزەكتە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ كىنالى دەيدى. ونىڭ سوزىنشە، توقاەۆ ازاپتالعان، زاڭسىز سوتقا تارتىلعان ادامداردان، تۇتاس حالىقتان كەشىرىم سۇراۋى كەرەك.

– ەڭ باستى سۇراق «كىم كىنالى؟». ەڭ الدىمەن پرەزيدەنت توقاەۆ كىنالى دەر ەدىم. ازاپتالعان، قۋعىندالعان، زاڭسىز قورلىق كورگەن مىڭداعان ادام بار. ونىڭ ىشىندە جۇزدەگەن ادام قىلمىستىق ىسكە تارتىلعان. قازىر سولاردىڭ 3-4-ىنەن عانا كەشىرىم سۇرادى. وندا دا كەشىرىمدى جاي پروكۋرورلار زاڭسىز قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتقانى ءۇشىن، ازاپتاعانى ءۇشىن سۇراپ وتىر. تۇتاس حالىقتان كەشىرىم سۇراۋ كەرەك. حالىقتان كەشىرىمدى پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزى سۇراۋى قاجەت، – دەدى سارسەنبايۇلى.

ونىڭ ايتۋىنشا، قاڭتار وقيعاسى كەزىندە ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ بيلىككە تالاسقان.

– قازاقستاندا بەيبىت جيىن بوستاندىعى شەكتەلدى. بەيبىت جيىن قاتىسۋشىلارى مەن پوليتسيا اراسىندا قاقتىعىستار ورىن الدى. ادەيى سوعان يتەرمەلەۋ بولدى. بۇل كوتەرىلىستىڭ باسىندا بيلىككە تالاسۋشى ەكى جاق – نازارباەۆ پەن توقاەۆ بولدى. مەنىڭ كوزقاراسىمدا سولاي. سوعان جول بەرىلدى. كەز كەلگەن بەيبىت جيىنعا رۇقسات ەتىلسىن، رۇقسات ەتىلمەسىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى، ادامداردىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرمەۋ جاعدايىن قاداعالاۋى كەرەك، سوعان جۇمىس ىستەۋى قاجەت، – دەدى ول.

ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ سوزىنشە، ەسكەرتۋسىز وق اتۋ تۋرالى زاڭدى قايتا قاراۋ كەرەك. ويتكەنى ول ادام قۇقىقتارى پرينتسيپتەرىنە تولىق سايكەس كەلمەيدى.

– زاڭدا قارۋ قولدانۋ قاراستىرىلعان. بىراق وكىنىشكە وراي، بۇل زاڭ ادام قۇقىقتارى پرينتسيپتەرىنە تولىققاندى جاۋاپ بەرمەيدى. ونى بايانداما قورىتىندىسى كورسەتتى. ول زاڭدا ناقتى قانداي جاعدايدا ەسكەرتۋسىز وق اتۋعا بولاتىنى جونىندە تولىققاندى ايتىلماعان. مىسالى، زاڭدا توتەنشە جاعداي كەزىندە ىشكى ىستەر ورگانى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە قاتىستى كورسەتىلگەن شەكتەۋلەر قارۋلى كۇشتەردى پايدالانۋعا بايلانىستى ناقتى جازىلماعان. ەگەر قارۋلى كۇشتەردى توتەنشە جاعداي كەزىندە پايدالاناتىن بولسا، ولاردى پايدالانعانىن كوردىك. وندا زاڭدى ناقتى پرينتسيپتەر نەگىزىندە جاساقتاۋ قاجەت، – دەدى جوۆتيس.

ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ سوزىنشە، زاڭداعى ولقىلىقتاردان بولەك، قاڭتار وقيعاسى كەزىندە تەرگەۋشىلەر جابىرلەنۋشىلەرگە ايىرباس (بارتەر) ۇسىنعان. ولار جابىرلەنۋشىلەرگە ازاپتاۋ بويىنشا ارىزدى الاتىن بولساڭ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتامىز دەپ ساۋدالاسقان.

رەسمي دەرەك بويىنشا، 2022 جىلعى قاندى قاڭتار وقيعاسى كەزىندە 238 ادام قازا تاپقان. قۇقىق قورعاۋشىلار ون مىڭ ادام ۇستالىپ، ونىڭ جەتپىس پايىزى ازاپتالعانىن ايتادى. بىراق سوعان قاراماستان ازاپتاۋ ىستەرىنىڭ 90 پايىزى توقتاتىلعان. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ىستەردىڭ توقتاۋىن دالەلدىڭ جەتىسپەۋىمەن بايلانىستىرادى. قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمدارى قازاقستان بيلىگىن قاڭتار وقيعاسىن شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن اشىق تەرگەۋگە شاقىرۋدا. بىراق اقوردا وسى ۋاقىتقا دەيىن وعان ماردىمدى رەاكتسيا تانىتقان جوق.