AQŞ prezidenti Donal'd Tramp amerikalıq öndiruşiler men twtınuşılardıñ müddesin qorğau jäne amerikalıq basımdıqtı saqtau üşin Qıtayğa qatañ ekonomikalıq sayasat jürgizip jatqanı belgili. Ol osı qatañ ekonomikalıq sayasatı arqılı Qıtaydı Qwrama Ştattarğa tiimdi bolğan sauda kelisimine qol qoydırğısı keledi. Prezident Tramp soñğı kezderi öziniñ Qıtayğa qaratqan sayasatınıñ dwrıstığın qayta-qayta däriptey bastadı. Ol üşin Tramp Qıtaydıñ ekonomikalıq jağdayınıñ naşarlay tüskenin alğa tartadı. Alayda, prezident Tramptıñ Qıtay ekonomikası turalı jasağan birneşe retki mälimdemesi bir-birine wqsamay şıqtı. 

AQŞ prezidenti keşe jasağan mälimdemesinde de Qıtaydıñ qazirgi ekonomikalıq jağdayna baylanıstı pikirin bildirdi. Ol söz arasında Qıtaydıñ soñğı 57 jıldan bergi eñ sätsiz jıldı basınan keşirip jatqanın aytıp ötken. Prezident Tramp Qıtaydıñ ekonomikalıq jağdayın tüsindirgisi kelgende osınday jıl körsetkişterin bwdan bwrın da qoldanğan edi. Alayda, ötken aptada ol «61 jıl işindegi eñ auır jıl» dese, bir ay bwrın bwl tarihi uaqıttı 35 jıl dep körsetken bolatın. Tramp neni meñzep otır? Qıtay şınında öziniñ tarihındağı auır jıldı basınan ötkerip jatır ma? 

Eñ äueli prezident Tramptıñ sözin keltire keteyik, AQŞ prezidenti särsenbidegi mälimdemesinde: «Biz Qıtayğa ondağan milliard dollar kölemindegi tarif engizdik. Bağa şarıqtap ketken joq, yağni bağadağı ösim az mölşerde. Onıñ köp bölegin Qıtay töledi, barlığın desem de boladı. Qazir Qıtay 57 jıl işindegi eñ naşar jılın bastan keşirude», – dedi. Tramptıñ sözin täpsirleytin bolsaq, bılay demekşi: AQŞ Qıtay tauarlarına milliardtağan dollar kölemindegi tarif engizse de tauar bağası joğarlamağan. Öndiruşiler men satuşılardıñ şığınınıñ bäri derlik Qıtay esebinen jabıluda.  Sonday-aq, Qıtay eñ auır jıldı basınan keşirip jatır.

Şın mänisinde, prezident Tramptıñ bwl aytqardarı tolıqtay dwrıs emes. Aytalıq, 28 tamız küni Qıtaydıñ importtıq tauarlarına tarifti 27 mlrd dollar kölemine deyin köterdi. The New York Times basılımınıñ jariyalağan zertteu nätijesi körsetkendey, bwl şığındardı Qıtay emes, AQŞ kompaniyaları men twtınuşıları köteredi. Ekonomist-sarapşılardıñ körsetuinşe, Qıtaymen bolğan sauda soğısınan amerikalıq är otbası jılına 460 dolların joğaltadı eken.

Al, «Qıtaydıñ eñ naşar jılı» degen sözine keler bolsaq, bwl jerde prezident Tramp Qıtaydıñ ekonomikalıq ösimin ayqısı kelgeni belgeli. Bıltırğı wqsas mezgilmen salıstırğanda Qıtaydıñ JİÖ-i 6,2 payızğa tura keldi jäne bwl 1992 jıldan bergi eñ tömengi körsetkiş. Demek, Tramp aytqanday 57 jıl işindegi emes, 27 jıldağı eñ tömengi ösim körsetkişi.

Bwdan 50-60 jıl bwrın Qıtayda «Zor sekiris» jäne «Mädeniet töñkerisi» (Medeniet revolyuciyası) sındı nauqandar jürgizildi. 1953-1978 jıldar aralığında Qıtay ükimeti ortaşa jıldıq ösim qarqının 6,7 payız dep körsetken. Ärine, josparlı şaruaşılıq jıldarındağı bwl esepter köbinde «qızıl wrandarğa» tolı bolatındıqtan, köptegen sarapşılar atalğan resmi mälimettiñ dwrıstığına kümänmen qaraydı. Al, Ekonomikalıq ıntımaqtastıq jäne damu wyımınıñ bağalauınşa, osı kezeñde (1953-1978) Qıtay ekonomikasınıñ jıldıq ösimi 4,4 payız bolğan dep körsetedi.

Al, resmi derekterge jüginetin bolsaq, Qıtaydıñ import, eksport, sauda jobaları, basqa da ekonomikağa qatıstı salaları biıl 50 jıldağı eñ tömen körsetkişti körsetpedi. Biraq, Qıtaydıñ qarqındı damu kezeñindegi körsetkişterimen salıstırğanda qwldırau anıq bayqaladı. Aytalıq, şilde ayında Qıtaydıñ önerkäsiptik öndirisi 4,8 payızdıq ösimdi qwrap, 17 jıl işindegi (2002 jıldıñ aqpan ayındağı körsetkişke teñ) eñ tömengi deñgeyge tüsti.  Al, tamızda Qıtay yuanı dollarğa şaqqandağı qwnı soñğı 11 jıldağı eñ tömengi şekke deyin tüsti.

AQŞ prezidenti 30 şilde küni jasağan mälimdemesinde Qıtay ekonomikası «27 jıldağı eñ naşar jağdayda» ekenin dälme-däl aytıp edi. Biraq, odan keyin ol Qıtaydıñ jaña zaman tarihın özi «rettey» bastadı. Aytalıq, Tramp 9 tamız küni «Qıtay ekonomikası 35 jıldağı eñ tömengi jağdayda» ekenin aytıp şıqtı. 18 tamızğa kelgende Tramp esebindegi Qıtay ekonomikasınıñ «naşar jılı» «27 jıl» şegine qayta tüsti de, eki künnen keyin «54 jılğa» deyin ösip ketti. Al, tipti ötken jwmadağı Tramptıñ esebinde «Qıtay ekonomikası 61 jıl işindegi eñ naşar deñgeyde» bolıp şıqtı.

“The Qazaq Times”