Qıtay Gonkongke äskeri küş qoldanuı mümkin be?

Gonkong 1997 jılı 1 şilde küni Wlıbritaniyanıñ ielinen Qıtayğa ötip, Beyjiñ biliginiñ 50 jıldıq arnayı adminstrativtik aymağı retinde sanala bastadı. Bwl künde Beyjiñniñ "Bir el – eki tüzim" principi negizinde basqarılatın Gonkong şın mänisinde Qıtaydıñ işki ölkelerimen salıstırğanda köptegen wqsamaytın qwndılıqtarğa ie. Mädeni, sayasi, äleumettik ayırmaşılıqtar şağın araldı qala men qwrlıqtıq qıtay arasın jaqındatpay keledi. Gonkong twrğındarınıñ demokratiyağa degen qwlşınısı da temir tegeurindi Beyjiñ biliginiñ bağıtına say emes. 

1997 jıldan beri Gonkongte Qıtay biligiñ keybir sayasi şeşimderine qarsı narazılıq şaraları tolastağan emes. Tipti, Britaniya ieliginen Qıtayğa qaytarılğan kezdiñ özinde de Beyjiñ biliginiñ äkimşilik basqaruın qabıl alğısı kelmegen qala twrğındarı massalıq narazılıq şeruine şıqqan bolatın. Al, soñğı üş ayda Gonkong auqımdı demonstraciyalar arqılı älem nazarın özine audardı. Kommunistik bilik bwl narazılıq şaralarınıñ artında şeteldik küşter twr dep qaraydı. Bir kün bwrın bolğan narazılıq akciyasınıñ küşpen taratıluı demokratiyalıq elderdiñ alañdauşılığın tudırdı. Tipti, ıqpaldı aqparattıq agenttikter Gonkongke jaqın Qıtay qalalarında Qıtay äskeri küşteriniñ köbeytilgenin de jazıp jatır.

Qıtay biligi Gonkongtiñ narazılığın basu üşin qarulı küşterdi qoldanuı mümkin be?

1997 jılı qos tarap qol qoyğan zañğa süyenetin bolsaq, onda Beyjiñ Gonkong qalasına armiyasın kirgizuge qwqığı joq. Qıtay armiyası atalğan aymaqqa tek jergilikti äkimşiliktiñ ötinişimen ğana kire aladı. Onıñ özinde de apattı jağdaydıñ zardaptarın joyu jäne halıqtıq tınıştandıruğa ğana kire aladı. Sarapşılardıñ pikirine sensek, qazirgidey jağdayda Qıtay armiyasın şaqıruğa Gonkong biligi batıldıq ete almaydı. Bwl şielenisti tipti de örşitip jiberetin qadam dep sanaydı.

Eger Qıtay armiyası bärin qayırıp qoyıp arnayı äkimşilik qwqığı bar qalağa basıp kirip demonstranttardı küşpen taratatın bolsa jäne qanday da bir küş qoldanuğa wrınsa, onda onıñ zardabı auır bolmaq. Eñ äueli arnayı avtonomiyalıq statusı bar qalanıñ reputaciyası talqandalıp, ekonomikalıq artıqşılıqtarınan ayırıladı jäne halıqaralıq qauımdastıq aldında Qıtay armiyası auır ayıp arqalaydı.

Öz ieligine alğannan keyin Qıtay biligi atalğan qalağa tek 5 mıñ qarulı küşin ornalastırğan. Onıñ özi simvoldıq män retindegi äskerler, al qalanıñ işki isine aralasuğa olardıñ da qwqığı joq. Alayda, bwdan bwrınğı narazılıq şaraları kezinde Qıtay äskerleriniñ narazı topqa qarsı äreketterin beynelegen videolar tarap ketti. Onda Qıtay qarulı küşteri demonstranttardı tarap ketuge şaqırıp jatadı. "Jağday auır boluı mümkin, tarap ketiñder, äytpegende biz küş qoldanamız", – dep ayğaylaydı Qıtay äskerii. Sarapşılar bwl äreketti Beyjiñ biliginiñ eskertui jäne qala twrğındarına jasağan psihologiyalıq qısımı dep sanaydı.

Beyjiñ qazirge deyin Gonkongtegi dağdarıstı jergilikti bilik şeşe aladı degen poziciyanı wstanıp twrğanın añğartuda. Ärine, tek osı wstanımmen ünsiz jatır deuge de bolmaydı. Birqatar Beyjiñ lauazımdılarınıñ auzınan ürkitu-qorqıtu sipatındağı pikirler de şıqtı. Aytalıq: "Özderiñniñ jağdaylarıñdı qiındatıp almañdar". "Otpen oynağandar küyip joq boladı", – degen sözdermen qorqıtqan qıtaylıq joğarı lauazımdılar da boldı.

Sonıñ özin de basım köp sarapşılar resmi Beyjiñniñ qarulı küş qoldanatınına senbeydi. Sebebi, bwl Qıtay üşin tım auır bodau bergenmen birdey boladı. Halıqaralıq arenadağı orını men älem aldındağı bet-bedeli üşin Qıtay bwl qadamğa barmaydı dep sanaytındar basım.

“The Qazaq Times”